Ảnh hưởng của nhân tố năng lực cạnh tranh đến kết quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn tp. Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH



NGUYỄN VĂN THỤY

ẢNH HƯỞNG CỦA NHÂN TỐ NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐẾN KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN ĐỊA BÀN TP. HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 62.34.05.01

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. TS. ĐẶNG NGỌC ĐẠI

2. TS. NGUYỄN THANH HỘI

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2015

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 05 năm 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án tiến sỹ kinh tế “Ảnh hưởng của nhân tố năng lực cạnh tranh đến kết quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần tại TP. Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu do chính tác giả thực hiện. Các kết quả nghiên cứu chính của luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tất cả những phần kế thừa cũng như tham khảo đều được trích dẫn đầy đủ và trích dẫn nguồn gốc rõ ràng trong danh mục tài liệu tham khảo

Tác giả

Nguyễn Văn Thụy

MỤC LỤC

Trang bìa phụ Trang

Lời cam đoan Mục lục

Danh mục chữ viết tắt

Danh mục Hình, Bảng và Biểu đồ

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1

1.1. Cơ sở nghiên cứu 1

1.1.1. Sự cần thiết của nghiên cứu 1

1.1.2. Khái quát tình hình cạnh tranh của ngân hàng thương mại Việt Nam 3

1.2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án 10

1.2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 10

1.2.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước 12

1.3. Mục tiêu nghiên cứu 16

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 17

1.5. Phương pháp nghiên cứu 17

1.6. Đóng góp mới của luận án 19

1.7. Bố cục của luận án 20

Tóm tắt chương 1 21

CHƯƠNG 2 : CƠ SỞ KHOA HỌC 22

2.1. Khái niệm cạnh tranh và năng lực cạnh tranh 22

2.1.1. Cạnh tranh 22

2.1.2. Lợi thế cạnh tranh 23

2.1.3. Năng lực cạnh tranh 25

2.2. Tổng quan lý thuyết về năng lực cạnh tranh 28

2.2.1. Năng lực cạnh tranh tiếp cận từ nguồn lực nội tại của doanh nghiệp 29

2.2.1.1. Tiếp cận năng lực cạnh tranh theo trường phái kinh tế học 29

2.2.1.2. Tiếp cận dựa trên nguồn lực (Resource-based View) 31

iii

2.2.1.3. Tiếp cận dựa trên năng lực (Competence-Based View) 35

2.2.1.4. Tiếp cận từ chuỗi giá trị (Value chain) 45

2.2.2. Tiếp cận dựa trên định hướng thị trường (Market Orientation) 52

2.2.3. Xác định khe hổng nghiên cứu 57

2.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại 58

2.3.1. Định nghĩa kết quả hoạt động kinh doanh 58

2.3.2. Các chỉ tiêu đo lường kết quả hoạt động kinh doanh của NHTM 60

2.4. Mô hình nghiên cứu lý thuyết về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại 63

2.4.1. Các khái niệm nghiên cứu 63

2.4.1.1. Khả năng quản trị (Manangement capability - MC) 63

2.4.1.2. Khả năng marketing (Marketing Capability – MAC) 67

2.4.1.3. Khả năng tài chính (Financial Capapbility – FC) 69

2.4.1.4. Khả năng đổi mới sản phẩm – dịch vụ (Innovation Products-Services Capability - IPSC) 71

2.4.1.5. Khả năng tổ chức phục vụ (Organization Service Capability – OSC) .. 72

2.4.1.6. Khả năng quản trị rủi ro ( Risk Management Capability – RMC) 73

2.4.2. Mô hình nghiên cứu lý thuyết 76

Tóm tắt chương 2 77

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 78

3.1. Nghiên cứu định tính 78

3.1.1. Mục đích 78

3.1.2. Phương pháp nghiên cứu 79

3.1.3. Kết quả nghiên cứu định tính 79

3.2. Xây dựng và phát triển thang đo 80

3.2.1. Phương pháp xây dựng thang đo 80

3.2.2. Phát triển thang đo năng lực cạnh tranh 81

3.2.2.1. Thang đo khả năng quản trị 81

3.2.2.2. Thang đo khả năng marketing 83

3.2.2.3. Thang đo khả năng tài chính 85

3.2.2.4. Thang đo khả năng đổi mới sản phẩm – dịch vụ 85

3.2.2.5. Thang đo khả năng tổ chức phục vụ 86

3.2.2.6. Thang đo khả năng quản trị rủi ro 87

3.2.3. Phát triển thang đo kết quả kinh doanh của NHTM 88

3.2.4. Thiết kế phiếu khảo sát dự thảo 89

3.3. Nghiên cứu định lượng sơ bộ 90

3.3.1. Mẫu nghiên cứu và phương pháp thu thập dữ liệu 90

3.3.2. Phương pháp phân tích sơ bộ thang đo 91

3.4. Nghiên cứu định lượng chính thức 93

3.4.1. Mẫu nghiên cứu 93

3.4.2. Đối tượng khảo sát 94

3.4.3. Phương pháp và thời gian khảo sát 94

3.4.4. Phương pháp phân tích dữ liệu 95

3.5. Kết quả nghiên cứu định lượng sơ bộ 98

3.5.1. Hệ số tin cậy - Cronbach’s Alpha 98

3.5.2. Phân tích nhân tố khám phá -EFA 99

3.5.2.1. Kết quả EFA khả năng quản trị 99

3.5.2.2. Kết quả EFA khả năng marketing 100

3.5.2.3. Kết quả EFA các khái niệm đơn hướng 101

3.5.2.4. Kết quả EFA kết quả kinh doanh của NHTM 103

Tóm tắt chương 3 104

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 105

4.1. Mô tả đặc điểm mẫu nghiên cứu 105

4.2. Kết quả phân tích nhân tố khẳng định - CFA.... Error! Bookmark not defined. 4.2.1. Kết quả CFA các thang đo đa hướng 108

4.2.1.1. Kết quả CFA thang đo khả năng quản trị 108

4.2.1.2. Kết quả CFA thang đo khả năng Marketing 113

4.2.2. Kết quả CFA các thang đo đơn hướng 116

4.2.2.1. Thang đo khả năng tài chính 116

4.2.2.2. Thang đo khả năng đổi mới sản phẩm – dịch vụ 117

4.2.2.3. Thang đo khả năng tổ chức phục vụ 119

4.2.2.4. Thang đo khả năng quản trị rủi ro 119

4.2.3. Kết quả CFA năng lực cạnh tranh của NHTM 120

4.2.4. Kết quả CFA kết quả hoạt động kinh doanh của NHTM 123

4.2.5. Kết quả CFA đo lường mô hình tới hạn 124

4.3. Kiểm định mô hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu bằng SEM 127

4.3.1. Kiểm định mô hình lý thuyết 127

4.3.2. Kiểm định ước lượng mô hình lý thuyết bằng Bootstrap 129

4.3.3. Kiểm định giả thuyết nghiên cứu 130

4.4. Kiểm định giá trị trung bình mẫu tổng thể 135

4.4.1. Giá trị trung bình mẫu tổng thể của các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của các NHTMCP trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh 135

4.4.2. Kiểm định giá trị trung bình mẫu của các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh theo đặc điểm mẫu nghiên cứu 138

4.4.2.1. Theo giới tính 139

4.4.2.2. Theo độ tuổi 141

4.4.2.3. Theo trình độ chuyên môn 142

4.4.2.4. Theo thâm niêm làm việc 143

4.4.2.5. Theo thâm niên quản lý 144

Tóm tắt chương 4 146

CHƯƠNG 5 : KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý 147

5.1. Kết quả nghiên cứu 147

5.1.1. Kết quả mô hình đo lường 147

5.1.2. Kết quả kiểm định mô hình lý thuyết 149

5.2. Hàm ý quản trị 151

5.2.1. Nâng cao khả năng tài chính 151

5.2.2. Nâng cao khả năng tổ chức và quản trị con người 154

5.2.3. Nâng cao khả năng marketing 158

5.2.4. Đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng 161

5.2.5. Nâng cao khả năng quản trị rủi ro 164

5.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo 167

KẾT LUẬN 168

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU 170

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu

Tiếng Anh
ACBE	Adapt to changes of business enviroment
AIM	Australian Instituted of Management
BP	Bank Peformance
CAMEL	Capital Adequacy, Asset quality, Management competence, Earnings strength, Liquidity risk
CBV	Competence-based View
CFA	Confirmatory Factor Analysis
CFI	Comparative Fit Index
CIEM	Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương
COMPE	Competitor responsiveness
CTTC	Công ty tài chính
CUSRE	Customer resposiveness
EFA	Exploratory Factor Analysis
FC	Finacial capability
GFI	Goodness of Fit Index
IO	Industrial Organization economic
IPSC	Innovation Products-Services capability
LEC	Leadership capabilities
MAC	Marketing capabilities
MC	Management capabilities
MO	Market orientation
NHNN	Ngân hàng nhà nước
NHTM	Ngân hàng Thương mại
NHTMCP	Ngân hàng thương mại cổ phần
NHTMQD	Ngân hàng thương mại quốc doanh
NHTMVN	Ngân hàng thương mại Việt Nam
OECD	Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
OHRC	Organisational Human Rasource capabilities
OSC	Organizational service capability
ρc	Độ tin cậy tổng hợp
ρvc	Tổng phương sai trích
RBV	Resources-based View
RMC	Risk management capability
RMSEA	Root Mean Square Error Approximation
RQ	Relationship quality
SEM	Structural equation modeling
TLI	Tucker & Lewis Index
VRIN	Value, Rare, Inimitable, Non-substitutable
WTO	Tổ chức thương mại thế giới
α	Cronbach’s Alpha