Xác lập mã nghệ thuật thơ Đường luật của Quách Tấn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

--------------

NGUYỄN CÔNG THANH DUNG

XÁC LẬP MÃ NGHỆ THUẬT

THƠ ĐƯỜNG LUẬT CỦA QUÁCH TẤN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM

HÀ NỘI, NĂM 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

--------------

NGUYỄN CÔNG THANH DUNG

XÁC LẬP MÃ NGHỆ THUẬT

THƠ ĐƯỜNG LUẬT CỦA QUÁCH TẤN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM MÃ SỐ: 60.22.34

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. TRẦN NHO THÌN

HÀ NỘI, NĂM 2013

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài 1

2. Lịch sử vấn đề 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 20

4. Phương pháp nghiên cứu 20

5. Đóng góp mới của đề tài 21

6. Giới thiệu cấu trúc luận văn 22

Chương 1. THƠ ĐƯỜNG LUẬT CỦA QUÁCH TẤN VÀ XÁC LẬP MÃ NGHỆ THUẬT THƠ ĐƯỜNG LUẬT 23

1.1. Quách Tấn: nhà thơ xuất sắc của dòng thơ Đường luật Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX và trong phong trào Thơ Mới 23

1.1.1. Cuộc đời 23

1.1.2. Sự nghiệp văn chương 25

1.1.3. Quách Tấn với nhóm Bàn Thành tứ hữu 30

1.1.4. Quách Tấn: nhà thơ thuỷ chung với thơ cách luật 31

1.1.5. Ảnh hưởng của thơ Đường đối với thơ Quách Tấn 33

1.2. Xác lập mã nghệ thuật thơ Đường luật 36

1.2.1. Khái niệm: Thơ Đường, Thơ Đường luật, Thơ Đường luật Việt Nam

1.2.2. Những tiêu chí xác lập mã nghệ thuật thơ Đường luật 38

1.3. Thơ Đường luật nửa đầu thế kỷ XX và nhu cầu kế thừa tinh hoa thơ truyền thống 50

1.3.1. Nhu cầu hiện đại hoá thơ Việt trong văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX 50

1.3.2. Thơ Đường luật nửa đầu thế kỷ XX vẫn tiếp tục tồn tại trên báo chí và trong phong trào Thơ Mới 57

1.3.3. Dấu ấn tượng trưng của thơ Đường luật trong Thơ Mới 62

1.3.4. Ảnh hưởng của thơ Đường đối với một vài thơ lãng mạn Việt Nam 1932-1945 63

Tiểu kết 72

Chương 2. MÃ NGHỆ THUẬT THƠ ĐƯỜNG LUẬT CỦA QUÁCH TẤN NHÌN TỪ NỘI DUNG CẢM HỨNG 74

2.1. Đề tài và cảm hứng 74

2.1.1. Đề tài 74

2.1.2. Cảm hứng và Cảm hứng chủ đạo 75

2.2. Cảm hứng về thiên nhiên 76

2.2.1. Hình ảnh thiên nhiên trong hiện thực cuộc sống 78

2.2.2. Tái hiện một số hình ảnh thiên nhiên: hoa cúc, chim én, ánh trăng 83

2.3. Cảm hứng về quê hương đất nước 90

2.3.1. Quê hương đất nước: những nơi chốn đã đi qua 92

2.3.2. Quê hương: nơi gia đình sinh sống và đoàn tụ 95

2.4. Nỗi niềm hoài cổ 98

2.5. Cảm hứng Thiền đạo 103

2.5.1. Nhìn thiên nhiên qua cảm quan Thiền đạo 104

2.5.2. Hình ảnh tiếng chuông chùa 107

2.5.3. Một đạo tâm dào dạt 108

Tiểu kết 111

Chương 3. MÃ NGHỆ THUẬT THƠ ĐƯỜNG LUẬT CỦA QUÁCH TẤN NHÌN TỪ NGHỆ THUẬT BIỂU HIỆN 112

3.1. Quan niệm của Quách Tấn về việc làm thơ 112

3.1.1. Quan niệm của nhà thơ về việc dụng điển, luyện chữ 112

3.1.2. Quan niệm của nhà thơ về việc chọn thể thơ để sáng tác 114

3.1.3. Những thể thơ được Quách Tấn sử dụng trong các tập thơ 115

3.2. Quách Tấn với những cách tân về ngôn ngữ thơ 117

3.2.1. Những nét mới trong nghệ thuật dụng điển 117

3.2.2. Những cách tân về ngôn ngữ - hình ảnh thơ 117

3.2.3. Những đổi mới cấu trúc câu thơ 125

3.3. Những nét mới trong việc tổ chức nhịp điệu và hệ thống giọng điệu thơ Quách Tấn 127

3.3.1. Những nét mới trong việc tổ chức nhịp điệu thơ Đường luật của Quách Tấn 127

3.3.2. Những nét mới trong hệ thống giọng điệu thơ Đường luật của Quách

Tấn

141
Tiểu kết	151
KẾT LUẬN	152
TÀI LIỆU THAM KHẢO	156
NHỮNG BÀI VIẾT CỦA	TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN	162

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 173 trang tài liệu này.

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

MỞ ĐẦU

Sinh thời M.Gorki đã từng khẳng định “Nghệ sĩ là người biết khai thác những ấn tượng riêng chủ quan của mình, tìm thấy trong những ấn tượng có cái giá trị khái quát và biết làm cho những ấn tượng ấy có được hình thức riêng”. Có thể nói, tiêu chuẩn cao nhất để đánh giá một nghệ sĩ là ở chỗ anh ta có đem lại một cái gì mới mẻ, riêng biệt hay nói chính xác, là một phong cách độc đáo cho nền văn học dân tộc hay không? Quách Tấn (1910-1992) là nhà thơ khá nổi tiế ng trong phong trào Thơ mới giai đoa ̣n 1932-1945 nhưng lại viết bằng một thể loại của văn học trung đại: thơ Đường luật. Thơ ông được vinh dự lọt vào con mắt xanh củ a nhà phê

bình Hoài Thanh, được tuyển vào Thi nhân Viêṭ Nam (1941). Từ khi xuất hiên

trên

thi đàn cho đến cuối đời , Quách Tấn bình tĩnh , lăṇ g lẽ chuyên sáng tác theo thể thơ

luâṭ Đường , môt

thể thơ cũ mà đương thời có cuôc

tranh luân

gay gắt , thể thơ bị

không ít nhà Thơ Mới dè bỉu, ấy thế mà thơ ông vẫn được công chúng mến mộ , còn các nhà Thơ mới thì mở cử a đón ông vào làng thơ . Đề tài này góp phần lý giải vì

sao có hiên

tươn

g trên.

1.1. Quách Tấn (1910-1992) là một thành viên của nhóm Bàn Thành tứ hữu ,

môt

nhóm thơ ở Bình Điṇ h khá nổi tiếng , đươc

nhiề u công chúng đôc

giả lúc bấy

giờ biết đến. Đương thời cũng như sau này , thơ của ông đươc nhiêù nhà nghiên cứ u

phê bình, văn hoc

sử giới thiêu

trong các công trình của ho ̣ . Điều cần lưu ý là trong

nhóm Bàn Thành tứ hữu, thì Chế Lan Viên, Yến Lan sáng tác theo thể thơ m ới, Hàn

Măc

Tử ban đầu viết theo thể Đường luât

(Lê ̣Thanh thi tâp

), sau lại sáng tác theo

thể Thơ Mới (Gái quê, Thơ điên sau đổi tên là Đau thương), chỉ riêng Quách Tấn ,

trước sau ông đề u sáng tác theo thể thơ Đường luât

. Điều này góp phần tao

nên nét

đa daṇ g, đôc

đáo cho nhóm thơ Bình Điṇ h nói riêng và cho phong trào Thơ mới nói

chung. Sau khi Tản Đà ta ̣thế thì Quách Tấn laị là người tiếp bước . Trong khi giới

yêu thích Thơ Mới ngày càng tỏ ra vui mừ ng trước thưc

tế Thơ mới lấn át thơ cũ và

người ta hưởng ứ ng Thơ Mới, phụ rẫy thơ cũ, làm cho nhiều nhà thơ cũ nhụt chí, thì

“chỉ môt

người không chiu

khuất phuc

, can đảm gi ữ tiết tháo , không chiu

dối lòng

mình, không chiu

làm mất đi cái tính tư ̣ chủ , cái truyền thống gia đình và cái hào

khí của mì nh trước sư ̣ phát triển mau mạnh của Thơ Mới, thì người ấy vẫn quyết

giữ môt

lòng thuỷ chung với nguồn cảm hứ ng và lề lối sáng tao

của mình”

[19,tr.15]. Người ấy là Quách Tấn , nhà thơ cổ điển đặc sắc , những vần thơ Đường

luật cổ điển đó đươc

ông khơi dây

cái rung đôṇ g tôt

cùng của cảm xúc. Ông là nhà

Thơ Mới sáng tác theo thể thơ cũ, tức có nghĩa thơ của ông mang tính hiện đại, thể hiện cái chất Thơ Mới trong cái vỏ hình thức của thơ cũ. Vì thế, Tản Đà tiên sinh

trong bài “Bình thơ Quá ch Tấn” không ngần ngaị đăṭ Quách Tấn bên caṇ h Hồ

Xuân Hương, Bà Huyên

Thanh Quan , Yên Đổ… (Tiểu thuyết thứ Bảy , số 32, ngày

05-01-1935) [19]. Còn Chế Lan Viên thì đã thổ lộ một cách hài lòng rằng “Qua các cổ nhân đến bây giờ , bạn trẻ chúng ta mới tìm thấy những bài thơ bát cú mà chúng

ta yêu đươc

hoàn toàn [19,tr.43]. Và Tam Ích thì đã tỏ ra vui sướng , không do dư

khi viết “chỉ có mấy năm mà thơ cũ chỉ còn nhờ Quách Tấn để có mặt trong lòng

người hâu

sinh” [19,tr.109-112].

1.2. Từ khi Quách Tấn xuất hiên trên thi đaǹ giai đoạn 1932-1945 đến nay đã

hơn bảy mươi năm. Độ lùi thời gian ấy cũng có thể đủ cho thế hệ sau có những nghĩ

suy, nhân

xét về chất lươn

g nghê ̣thuâṭ thơ Quách Tấn , những đóng góp của ông đối

với phong trào Thơ mới nói riêng, thơ ca hiên đaị nói chung.

1.3. Có thể nói, đây là môt đề taì mới và khó ; mới vì từ trước đêń nay chưa co

nhà nghiên cứu nào tìm hiểu thơ Quách Tấn một cách gần như là đầy đủ và chuyên sâu như đề tài nà y; khó là vì đối tượng khảo sát là “mã nghệ thuật thơ Đường luật của Quách Tấn”, bởi muốn hiểu thơ Quách Tấn , bên caṇ h những tác phẩm thơ đã

xuất bản, người viết còn tìm đoc nhiêù thi phâm̉ chưa xuât́ ban̉ nữa ; bên caṇ h thơ ,

Quách Tấn còn viết hồi ký , thi thoại và biên khảo , và chính chúng đã góp phần đắc

lưc

giúp người đoc

hiểu đươc

những sáng tác của ông nhiều hơn . Đồng thời, cần

phải xác lập mã nghệ thuật thơ Đường luật để thấy nét riêng trong thơ của Quách Tấn và cần phải đặt thơ ông trong dòng thơ Đường luật Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX, cụ thể là thơ Đường luật đăng trên Nam Phong tạp chí và thơ Đường luật trong phong trào Thơ Mới như thơ của Thái Can, Ngân Giang, v.v.. Dù biết mình còn haṇ

chế nhiều măṭ , nhưng tôi đã cố gắng chon đề taì Xác lập mã nghệ thuật thơ Đường

luật của Quách Tấn để nghiên cứu cũng không ngoài mục đích góp thêm tiếng nói dù rất nhỏ về một nhà thơ sáng tác theo thể thơ cũ trong phong trào Thơ Mới.

2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ

2.1. Những ý kiến đánh giá về thơ Quá ch Tấ n

Từ khi Quách Tấn với những bài thơ Đường luật in trên báo, xuất bản thành tập thơ thì đó cũng là lúc nhiều nhà phê bình , nhiều văn thi sĩ đã có những bài viết về thơ của ông . Có thể điểm lại những nhận định , đánh giá về thơ của ông qua ba chăṇ g đường như sau:

2.1.1. Những bài viết về thơ Quá ch Tấn trướ c 1945

- Quách Tấn xuất hiện trên thi đàn từ 1932-1933, những bài thơ đầu tay của

ông lần đầu tiên đươc

đăng trên An Nam tap

chí , hồi tờ báo này còn đăṭ taị phô

Hàng Khoai, Hàng Bông (Hà Nội), Phụ nữ tân văn (Sài Gòn), Tiếng Dân (Huế).

Những bài thơ đó được in trong Môt

tấm lòng (1939). Trong lời Tưa

cho tâp

thơ viết ngày 26 tháng 5 năm 1939, Tản Đà đã viết: “Ông Quách Tấn , người Bình

Điṇ h, tác giả tập thơ “Môt

tấm lòng” đây, với tôi tuy chưa từ ng găp

măṭ nhau mà

có thể coi nhau là cố nhân (…) thời người mới trac

ba mươi tuổ i. Vây

như ông , kể

là người trong tân học mà thơ ông phần nhiều làm theo thể thơ Đường luật , nhất là những thơ tả cảnh , có nhiều vẻ hùng hậu , u ẩn , nhã chí , tinh công (…) Thơ ông

Quách Tấn rất là có công phu . Nếu không nhân kỹ chỗ dụng công thời không thấy

bổn sắc của tác giả ”; và: “Như cái thi tài ông Quách Tấn, mà lại có công với thơ, thời sau tập Một tấm lòng đây, ông hẳn còn cho chúng ta xem nhiều tập thơ có giá trị khác” [19,tr.20-22].

- Hàn Mặc Tử đã viết lời Bạt cho Môt

tấm lòng, đã đánh giá cao tâp

thơ, chẳng

hạn: “Trí ta daị khờ , mắt ta no ánh sáng không đoc

nổi những tờ thơ của tâp

Môt

tấm lòng mà ta đang cầm trên tay . Chao ôi ! Cứ mỗi tờ thơ là mỗi tờ trăng , thơm

mát, dịu dàng , cơ hồ có từ ng bản nhac reo lên ở mỗi trang giâý . ( …) Nhưng hồn

giai nhân không hiên

lên với hàng chữ , mà khí vị thanh tao của văn chương ửng lên

môt

màu sắc phương phi , đơm ra môt

hồn thơ hùng hâụ ” [19,tr.23-26]. Và: “Những

hàng chữ sang sáng rung rinh như bức tranh linh động, khiến hồn ta đắm mê tưởng chừng đây là Hàn Sơn tự hay Hoàng Hạc lâu… nhưng không đâu, đây là hồ Đà Lạt, bãi Quy Nhơn, chùa Cây Mai, đồng Lập Trận, là núi Nhạn, là sông Côn…, là anh linh tú khí của nước non Nam Việt hun đúc lại, tạo thành những kỳ quan thắng tích”. Hàn Mặc Tử còn trân trọng và ca ngợi Quách Tấn: “Cũng như Đỗ Phủ đời