Những Yếu Tố Quy Định Văn Hóa Chính Trị Của Cán Bộ Chính Trị Cấp Phân

Ứng xử chính trị - xã hội của cán bộ chính trị cấp phân đội là ứng xử các mối quan hệ trong môi trường quân sự, phải đặt lợi ích của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân, giai cấp công nhân, quân đội và đơn vị để xem xét giải quyết các vấn đề chính trị - xã hội. Đó là ứng xử đề cao quyền làm chủ của cán bộ, chiến sĩ, vì cái chung, lợi ích tập thể lên trên lợi ích cá nhân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Đối với bộ đội chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn” [90, tr.484]. Với người chỉ huy: “cán bộ chính trị và người chỉ huy phải thường xuyên chủ động, quan hệ chặt chẽ với nhau trên tinh thần đoàn kết, thống nhất tin cậy, tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau trong thực hiện nhiệm vụ, cùng chăm lo xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện” [144, tr.13].

Ứng xử chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội biểu hiện ở chuẩn mực trong công tác chỉ huy, công tác huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu ở đơn vị, là “biểu hiện ra trong lúc đánh giặc” [105, tr.218]. Họ phải “thuộc lầu” chính cương, chính sách, đi đôi với thực hiện đánh giặc và biết đánh giặc. Khi chiến đấu, cán bộ chính trị cấp phân đội phải ở trước mặt trận để lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động chỉ huy, tác chiến, cũng như công tác địch vận, tù binh hàng binh.

Đặc điểm văn hóa chính trị này của cán bộ chính trị cấp phân đội đòi hỏi họ phải học chiến lược, chiến thuật, học cách dạy bộ đội đánh giặc, phương pháp chỉ huy chiến đấu,... Học để nâng cao trình độ lãnh đạo, chỉ huy; thực hiện nhiệm vụ địch vận khi có chiến tranh, để ứng xử chính trị bảo đảm đúng định hướng đường lối của Đảng. Ứng xử chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội ở đây là trên cương vị người lãnh đạo, chỉ huy, giữ vững phương hướng chính trị cho mọi hoạt động của đại đội, tiểu đoàn, chỉ huy chiến đấu, trực tiếp chiến đấu, giữ vững niềm tin, ý chí chiến đấu, khắc phục mọi khó khăn, chủ động sáng tạo, kiên quyết hoàn thành mọi nhiệm vụ của bộ đội

trong từng trận chiến đấu. Bên cạnh đó, còn là ứng xử với tù hàng binh (khi có chiến tranh xảy ra) đúng với bản chất nhân văn, nhân đạo của chế độ xã hội chủ nghĩa, của quân đội cách mạng; tuân thủ luật pháp quốc tế, công ước quốc tế về nhân quyền. Đồng thời, còn là ứng xử của tình yêu thương con người, đồng loại của tinh thần chính nghĩa với phi nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Địch vận là tìm cách làm sao phá được địch mà không phải đánh. Cái đó là việc chính trị” [111, tr.595]. Ứng xử địch vận là chính trị của người chính trị viên phải có trách nhiệm làm cho tất cả cán bộ, đội viên đại đội và tiểu đoàn biết làm công tác địch vận, chấp hành nghiêm chính sách tù hàng binh của Đảng, Nhà nước và quân đội quy định.

Bốn là, văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội là một loại hình văn hóa sư phạm chính trị - quân sự, mang tính nêu gương cao ở đơn vị.

Đây là đặc điểm quan trọng phản ánh sự mẫu mực, tính chất nêu gương của cán bộ chính trị cấp phân đội cả về tư tưởng và hành động, trong các hoạt động chính trị thực tiễn và giải quyết các mối quan hệ xã hội, trong đời sống thường nhật của họ, có giá trị giáo dục, thuyết phục cao đối với bộ đội ở đại đội, tiểu đoàn. Đó là sự hòa quyện kiến thức chính trị - quân sự, năng lực, phẩm chất và nhân cách của người cán bộ chính trị cấp phân đội với tư cách là nhà giáo dục ở đơn vị cho bộ đội. Văn hóa sư phạm chính trị - quân sự, mang đặc điểm văn hóa cá nhân với giá trị chân, thiện, mỹ của chủ thể giáo dục chính trị, quân sự cho cán bộ, chiến sĩ. Ở họ hội tụ trình độ của tri thức chính trị, quân sự… phương pháp, kỹ năng và nhân cách làm công tác giáo dục chính trị đạt tới giá trị văn hóa sư phạm, mẫu mực, nêu gương. Sự thẩm thấu của văn hóa làm cho giáo dục chính trị quân sự thóat khỏi sự “cứng nhắc” và trở nên “mềm dẻo” để trang bị thế giới quan, phương pháp luận khoa học, bồi dưỡng lập trường giai cấp công nhân; nâng cao nhận thức, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội và tinh thần cảnh giác cách mạng cho quân nhân. Đây là cơ sở, nền tảng, phương thức trực tiếp hấp thụ văn hóa quân

sự thành văn hóa cá nhân và từ văn hóa cá nhân mà phát triển văn hóa ở đơn vị. Cán bộ chính trị cấp phân đội biết phát huy được nội lực, vai trò của giáo dục, kỷ luật để rèn luyện bộ đội: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm” [97, tr.483]. Để giáo dục đường lối chính trị của Đảng, chức năng, nhiệm vụ của quân đội cho cán bộ, chiến sĩ, thì nghệ thuật, phương pháp, kinh nghiệm cá nhân và tính nêu gương của cán bộ chính trị cấp phân đội là vấn đề có ý nghĩa quyết định. Thông qua giáo dục chính trị và sự mẫu mực về chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống của cán bộ chính trị cấp phân đội, mỗi cán bộ, chiến sĩ tự giác phát huy năng lực, phẩm chất của mình vào xây dựng đơn vị, nâng cao hiệu quả giáo dục, nâng cao chất lượng tổng hợp và sức chiến đấu của đơn vị.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 225 trang tài liệu này.

Văn hóa sư phạm - quân sự phản ánh của văn hóa chính trị của người cán bộ chính trị cấp phân đội biểu hiện cụ thể ở tri thức, hành vi nêu gương, ở kết quả giáo dục của họ và sự chuyển biến tích cực của đơn vị. Sức mạnh của cán bộ chính trị cấp phân đội không phải ở chỉ thị, mệnh lệnh buộc bộ đội phải chấp hành, mà là ở văn hóa thẩm thấu, lan tỏa vào chủ trì chính trị, tiến hành công tác đảng, công tác chính trị cho bộ đội ở đại đội và tiểu đoàn; ở sự mẫu mực, nêu gương của họ trong tư tưởng và hành động. Họ phải xứng đáng là người cán bộ “mẫu mực”, là “đại diện Đảng” trong quân đội, là “linh hồn, mạch sống” của đại đội, tiểu đoàn và “là người chị, người anh, người bạn - là kiểu mẫu” của bộ đội.

Những đặc điểm văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội nêu trên vừa nói lên những thuận lợi cơ bản, vừa phản ánh những khó khăn, thách thức đối với quá trình nâng cao văn hóa chính trị của họ hiện nay. Các đặc điểm này đòi hỏi, các chủ thể phải nắm vững, làm cơ sở trong giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội và phát huy văn hóa chính trị của họ trong thực tiễn; đặc biệt, làm cơ sở cho việc xác định yêu cầu và thực hiện chủ trương, giải pháp nâng cao văn hóa chính trị của họ phù hợp, mang lại chất lượng, hiệu quả cao.

2.2. Những yếu tố quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam

2.2.1. Quy định của bản chất chế độ xã hội, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước và mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, chức năng, nhiệm vụ của Quân đội

Chính trị giữ vai trò quyết định toàn bộ định hướng phát triển văn hóa chính trị nhằm xây dựng con người và cộng đồng xã hội theo hình ảnh của giai cấp, nhà nước. Cho nên sự phát triển của văn hóa chính trị phụ thuộc vào cơ sở kinh tế, chính trị của chế độ xã hội nhất định; tách rời khỏi cơ sở kinh tế, chính trị ấy sẽ không thể hiểu được nội dung, bản chất của văn hóa chính trị. Vì thế, văn hóa chính trị bị chi phối bởi thế giới quan, hệ tư tưởng, quan điểm chính trị của mỗi chế độ chính trị, giai cấp cầm quyền nhất định. Không bao giờ có văn hóa chính trị chung chung, trừu tượng, phi giai cấp, ngoài chế độ xã hội. Bất cứ hành vi nào của các chủ thể chính trị đều chịu sự quy định của bản chất giai cấp và chế độ xã hội nhất định. Điều này được V.I.Lênin khẳng định văn hóa chính trị cơ bản để thực hiện những lợi ích cho giai cấp là tư tưởng chính trị và pháp luật:

Như một dạng của hoạt động tinh thần và xã hội - thực tiễn của mọi người, nội dung của văn hóa chính trị trong xã hội xã hội chủ nghĩa bao gồm hệ thống các tư tưởng chính trị và pháp luật, chủ yếu là phản ánh các quan hệ kinh tế, dựa trên lập trường của giai cấp công nhân, các lợi ích và khát vọng, các mục tiêu và nhiệm vụ của giai cấp này [165, tr.246].

Văn hóa chính trị là sự phản ánh bản chất, tính chất của chế độ chính trị xã hội, chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa quy định văn hóa chính trị của các chủ thể, các cá nhân, cộng đồng của nó mang tính chất xã hội chủ nghĩa. Bản chất văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội là văn hóa chính trị xã hội chủ nghĩa, do sự quy định và quyết định bởi chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Bản chất, tính chất ưu việt, tiến bộ của chế độ xã hội chủ nghĩa quy

định mức độ, trình độ giá trị chân, thiện, mỹ văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội.

Quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước, tình hình nhiệm vụ của cách mạng là điểm xuất phát, quy định nhiệm vụ công tác cán bộ, công tác đào tạo, bồi dưỡng mỗi loại cán bộ của Đảng. Quân đội nhân dân Việt Nam không có chính trị riêng, mà là chính trị của Đảng được truyền bá, quán triệt sâu rộng trong mọi cán bộ, chiến sĩ, làm cho bản chất giai cấp công nhân của Đảng trở thành bản chất của quân đội. Trong Văn kiện Đại hội XIII, Đảng ta khẳng định:

“Xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong Quân đội và Công an tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân, kiên định với mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, bảo đảm chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong mọi tình huống” [29, tr.158].

Sự lãnh đạo của Đảng, cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, sự quản lý của Nhà nước quy định công tác cán bộ của Đảng và đặt ra những yêu cầu về phẩm chất, năng lực đối với từng loại cán bộ trong quân đội; quy định công tác đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng... đội ngũ cán bộ, trong đó có cán bộ chính trị cấp phân đội, bảo đảm quân đội tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc, Nhà nước và nhân dân, đồng thời có đủ khả năng hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao phó. Văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội chịu sự quy định trực tiếp từ sự lãnh đạo, quản lý đó. Theo đó, những giá trị chân, thiện, mỹ trong văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội là biểu hiện sinh động quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và tình hình nhiệm vụ của cách mạng, được quán triệt và thực hiện ở đơn vị cơ sở quân đội - đại đội, tiểu đoàn.

Mục tiêu lý tưởng chiến đấu, chức năng, nhiệm vụ của quân đội quy định bản chất và những nội dung cụ thể trong văn hóa chính trị của cán bộ

chính trị cấp phân đội. Những giá trị văn hóa của Đảng, văn hóa quân sự trở thành đặc trưng phổ quát tất cả các mặt hoạt động của cán bộ chính trị cấp phân đội. Hệ thống giá trị văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội được kết tinh trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của quân đội; phản ánh tính chân, thiện, mỹ mục tiêu lý tưởng chiến đấu, chức năng, nhiệm vụ của quân đội, được thể hiện ở văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Nhiệm vụ của quân đội trong mỗi giai đoạn cụ thể quy định những nội dung trong văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội có những biểu hiện cụ thể riêng, đáp ứng yêu cầu hoàn thành nhiệm vụ của đại đội, tiểu đoàn ở giai đoạn đó.

2.2.2. Quy định chất lượng giáo dục, đào tạo của đất nước, quân đội, nhất là chất lượng giáo dục, bồi dưỡng về chính trị ở nhà trường quân đội và đơn vị

Con người là một thực thể sinh học - xã hội, nếu được chăm lo, nuôi dưỡng, thì họ sẽ được hoàn thiện về bản chất người, đó là giá trị văn hóa. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định sự hình thành nhân cách con người từ giáo dục: “Hiền, dữ đâu phải tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên” [86, tr.413]. Nhân cách con người được hoàn thiện bởi một nền giáo dục xã hội và tự giáo dục toàn diện sẽ trở thành những người vừa “hồng”, vừa “chuyên”; vừa có phẩm chất, vừa có năng lực. Trong sự nghiệp cách mạng nước ta, muốn chất lượng nguồn lực con người càng cao, tất nhiên phải chăm lo, bồi dưỡng cả trí, thể, mỹ và đạo đức. Cán bộ chính trị cấp phân đội cũng nằm trong quy luật đó, không phải tự nhiên mà có; nếu thường xuyên chăm lo giáo dục, rèn luyện, thì sẽ là yếu tố quy định tới trình độ văn hóa chính trị của họ. Bởi vì, vai trò quan trọng của giáo dục không chỉ đối với cá nhân, mà cả cộng đồng “không có giáo dục, không có cán bộ, thì cũng không nói gì đến kinh tế, văn hóa” [100, tr.345]. Giáo dục là quá trình chuyển hóa từ quy định bên ngoài trở thành nhu cầu, động cơ, thái độ của bản thân từng cá nhân.

Sự quy định của giáo dục, đào tạo đến văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội là tất yếu. Giáo dục, đào tạo của đất nước và của quân đội truyền tải chức năng bao trùm của văn hóa, thể hiện ở việc giáo dục hệ tư tưởng, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, ý thức chính trị, đạo đức, hành vi; trang bị những tri thức khoa học, những kiến thức chính trị quân sự, quốc phòng, lịch sử, văn hóa... cần thiết cho cán bộ chính trị cấp phân đội theo hệ chuẩn chân, thiện, mỹ. Vì thế, chất lượng giáo dục, đào tạo của đất nước, quân đội, nhất là chất lượng giáo dục, bồi dưỡng về chính trị ở nhà trường quân đội và đơn vị là yếu tố trực tiếp quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Giáo dục, đào tạo mà chất lượng thấp, thì văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội sẽ có nhiều hạn chế và gặp nhiều khó khăn để phát triển, phát huy trong thực tiễn hoạt động chính trị ở đơn vị.

Quá trình giáo dục, đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội, trong đó có nâng cao văn hóa chính trị của họ là kết hợp giữa giáo dục, đào tạo ở nhà trường và bồi dưỡng trong thực tiễn ở đơn vị. Nghị quyết số 86 của Đảng uỷ Quân sự Trung ương (nay là Quân uỷ Trung ương) về công tác giáo dục, đào tạo trong tình hình mới đã chỉ ra: “Kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo tại trường với đào tạo tại đơn vị, đào tạo với tự đào tạo trong quá trình công tác” [44, tr.13]. Vì thế, quá trình hình thành văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội phụ thuộc vào giáo dục, đào tạo (cả của đất nước và quân đội). Giáo dục làm chuyển hóa các yếu tố từ tính quy định bên ngoài thành thuộc tính bên trong nhân cách văn hóa, quyết định đến văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Điều đó chỉ đạt hiệu quả cao khi giáo dục, đào tạo có chất lượng tốt; khi quá trình giáo dục ở nhà trường quân đội được kết hợp chặt chẽ với việc bồi dưỡng, rèn luyện ở đơn vị. Văn kiện Đảng bộ Quân đội lần thứ XI yêu cầu: “Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ bảo đảm sự liên thông, kế thừa, coi trọng bồi dưỡng tại chức cho cán bộ; thực hiện đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo chức vụ gắn với trình độ học vấn và lý luận chính trị tương ứng” [156, tr.70].

Chất lượng giáo dục, đào tạo vừa quy định văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội ở một thời điểm hiện tại, vừa là tiền đề cho giai đoạn bồi dưỡng, nâng cao văn hóa chính trị của họ ở đơn vị sau đó; và chất lượng văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội lại được củng cố, phát triển thông qua hoạt động bồi dưỡng ở đơn vị. Hai giai đoạn này bổ sung và phát triển phản ánh quá trình quy định của chất lượng giáo dục, đào tạo đến văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội. Các nhà trường quân đội trang bị những tri thức toàn diện và kiến thức chuyên sâu về chính trị, lãnh đạo, chỉ huy, quản lý, chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ thuật, hậu cần; về đạo đức người sĩ quan cách mạng; về kỷ luật, điều lệnh quản lý bộ đội… cho cán bộ chính trị cấp phân đội. Đó là hệ thống tri thức cần thiết để cán bộ chính trị cấp phân đội làm tròn nhiệm vụ chủ trì về chính trị ở đơn vị cơ sở; là cơ sở phát triển văn hóa chính trị của họ sau này. Mỗi chất lượng sản phẩm của quá trình do giáo dục, đào tạo ra và được củng cố, phát triển thông qua bồi dưỡng đơn vị sẽ phát triển có chất lượng tương ứng với nó.

Tính chất sự phát triển của các yếu tố hợp thành văn hóa chính trị của cán bộ chính trị cấp phân đội, trước hết là do tính chất của chất lượng đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng cán bộ chính trị cấp phân đội tại đơn vị. Chất lượng của các yếu tố trong quá trình giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị cấp phân đội thì sớm hay muộn văn hóa chính trị của họ cũng biến đổi theo. Văn hóa chính trị của họ không phải chỉ phản ánh bởi tri thức lý luận chính trị được đào tạo ở nhà trường mà còn được đo bằng kết quả năng lực hoạt động chính trị thực tiễn của bản thân ở đơn vị thông qua bồi dưỡng đơn vị. Điều này còn được hiểu, nhà trường trang bị cho họ những tri thức và phẩm chất cần thiết, tối thiểu làm cơ sở trực tiếp cho việc “nâng cao” văn hóa chính trị ở các giai đoạn kế tiếp, giai đoạn cán bộ chính trị cấp phân đội tốt nghiệp ra trường công tác ở đơn vị.