Phát Triển Con Người Toàn Diện Vừa Là Mục Tiêu, Vừa Là Động Lực 48575

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

Trong những năm qua, nhất là trong gần 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới vừa qua, Đảng, Nhà nước và toàn thể nhân dân ta đã làm tất cả những gì cần làm để nhằm xây dựng và phát triển con người Việt Nam mới - con người phát triển toàn diện. Chúng ta đã từng bước tạo lập và xây dựng những điều kiện cho phát triển con người Việt Nam trên nhiều phương diện, từ phát triển kinh tế, đến phát triển trên tất cả các mặt của đời sống xã hội, cải tạo môi trường tự nhiên...nhằm tạo môi trường tốt nhất có thể để con người Việt Nam phát huy hết khả năng của mình và phát triển toàn diện cho mọi cá nhân cả về thể lực, trí lực lẫn tâm lực.

Thành quả của sự phát triển toàn diện cá nhân con người Việt Nam luôn đặt trong tổng thể thành quả của sự phát triển con người - xã hội, đó là sự phát triển những cộng đồng người Việt Nam về đời sống vật chất và đời sống tinh thần. Những thành tựu mà chúng ta đã đạt được trong các lĩnh vực xoá đói giảm nghèo, phát triển giáo dục - đào tạo, chăm sóc sức khoẻ và cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân là rất đáng tự hào. Song, trên thực tế, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội nói chung, và sự nghiệp phát triển con người toàn diện ở nước ta nói riêng còn có nhiều hạn chế, bất cập. Vì thế, tính năng động sáng tạo của con người Việt Nam và vai trò của con người trong công cuộc xây dựng xã hội mới chưa được phát huy triệt để, chưa thật sự mang lại hiệu quả, đời sống vật chất và tinh thần của một số bộ phận dân cư còn nhiều khó khăn.

Từ thực trạng phát triển con người toàn diện ở nước ta trong những năm đổi mới vừa qua đã xuất hiện hai mâu thuẫn cơ bản: Thứ nhất, mâu thuẫn giữa yêu cầu khách quan của sự phát triển nhanh về con người toàn diện với thực tế phát triển con người toàn diện ở nước ta còn chậm; thứ hai, mâu thuẫn giữa yêu cầu cần phải tạo ra những điều kiện kinh tế - xã hội thuận lợi cho phát triển con người toàn diện với thực tế yếu kém, bất cập của những điều kiện này là trở lực đối với phát triển con người toàn diện ở Việt Nam.

Những vấn đề đặt ra từ thực trạng phát triển con người toàn diện ở Việt Nam đòi hỏi chúng ta phải đưa ra những định hướng cơ bản, lớn và đúng đắn; trên cơ sở đó, có những giải pháp thiết thực, hiệu quả nhằm đẩy mạnh phát triển con người toàn diện ở Việt Nam.

Chương 4

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 169 trang tài liệu này.

PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI TOÀN DIỆN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY -

ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP

Trong hoạt động của con người, kể cả hoạt động nhận thức lẫn thực tiễn, thì việc đề ra những định hướng và giải pháp là hết sức quan trọng. Người Trung Quốc cổ đại đã xem phương pháp là “ngọn đuốc”, cũng có khi họ coi đó là “thủ đoạn” hay “con đường” để đạt mục đích. Việc đề ra định hướng và phương pháp đúng đắn, phù hợp, không chỉ giúp chúng ta đạt được mục đích hoạt động, chiếm lĩnh được đối tượng, mà còn thể hiện tính tích cực, chủ động của chủ thể.

Trên cơ sở lý luận chung về phát triển con người toàn diện, đồng thời xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn phát triển con người toàn diện ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, chúng tôi đề xuất một số định hướng và những giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển con người toàn diện ở Việt Nam, cụ thể là:

4.1. ĐỊNH HƯỚNG CƠ BẢN ĐỂ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI TOÀN DIỆN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

4.1.1. Phát triển con người toàn diện vừa là mục tiêu, vừa là động lực

của cách mạng Việt Nam

Với chủ trương tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, ngay từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (1986), Đảng ta đã khẳng định, phát triển con người toàn diện vừa là mục tiêu cơ bản, vừa là động lực chủ yếu của cách mạng nước ta. Đồng thời xác định, mọi chính sách xã hội phải nhằm phát huy vai trò con người, xây dựng và phát triển con người toàn diện. Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của Đại hội Đảng lần thứ VII (1991), Đảng ta đã xác định rõ: Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là xã hội mà ở đó, “con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân”

[29, tr.9]. Chủ trương đó của Đảng ta đã được khẳng định và tiếp tục phát triển, cụ thể hóa trong các cương lĩnh, nghị quyết ở giai đoạn tiếp theo. Tại Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII, Đảng ta cũng xác định rõ cách mạng Việt Nam “nhằm mục tiêu tất cả vì con người, vì hạnh phúc và sự phát triển phong phú, tự do, toàn diện của con người” [34, tr.55-56]; tại Đại hội XI, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển” [39, tr.30]. Điều đó cho thấy, Đảng ta luôn coi phát triển con người toàn diện là bản chất của chế độ ta và là mục tiêu, là động lực của toàn bộ sự nghiệp cách mạng nước ta. Có thể nói, đây là định hướng mang tính chủ đạo trong quá trình phát triển con người toàn diện ở Việt Nam hiện nay.

Mục tiêu của cách mạng nước ta trong giai đoạn mới - giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế là phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng, an ninh vững chắc, “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Về thực chất, đó là sự phát triển vì con người, vì cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho quần chúng nhân dân lao động Việt Nam.

Việc xác định con người phát triển toàn diện là động lực và hơn nữa là động lực chủ yếu nhất của cách mạng Việt Nam trong thời đại mới cho thấy Đảng ta đã nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của nhân tố con người. Chúng ta đều biết rằng, trong các yếu tố của lực lượng sản xuất xã hội thì các yếu tố, như đối tượng lao động, khoa học, nhất là khoa học kỹ thuật và công nghệ, công cụ và phương tiện lao động không thể thiếu trong quá trình sản xuất, song người lao động mới là nhân tố quan trọng nhất, quyết định quá trình sản xuất, người lao động cũng chính là chủ thể của nền sản xuất xã hội. Hơn nữa, hiện nay khi mà loài người đang phải đứng trước nguy cơ cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, còn những nguồn lực khác, như nguồn vốn đang có sức cạnh tranh khốc liệt. Và trong bối cảnh phát triển như vũ bão của khoa học, công nghệ, sự phát triển nhanh chóng của

nền kinh tế tri thức, thì nguồn lực con người, nhất là nguồn lực tri thức của con người trở thành nguồn lực vô tận. Chính vì vậy, sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế đòi hỏi mỗi chúng ta phải nhận thức một cách sâu sắc những giá trị lớn lao và ý nghĩa quyết định của nhân tố con người, thấy rõ vai trò của con người trong mọi sự phát triển kinh tế - xã hội. Trên thực tế và trong quan niệm của mỗi chúng ta, con người ngày càng thể hiện rõ vai trò là chủ thể của mọi sáng tạo, mọi nguồn của cải vật chất và văn hoá, mọi nền văn minh. Bởi vậy, để đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế ở một nước vẫn còn trong tình trạng chậm phát triển như nước ta, chúng ta không thể không phát triển con người Việt Nam thành những con người phát triển toàn diện. Chỉ với những con người phát triển cả về trí lực và thể lực, về khả năng lao động, về tính tích cực chính trị – xã hội, về đạo đức, tình cảm trong sáng, chúng ta mới có thể đưa sự nghiệp lớn lao đó đến thành công.

4.1.2. Gắn chiến lược phát triển con người toàn diện với chiến lược

phát triển kinh tế - xã hội

Thực tiễn gần 30 năm đổi mới xây dựng đất nước đã cho chúng ta thấy giá trị to lớn và ý nghĩa quyết định của nhân tố con người, thấy rõ mối quan hệ biện chứng giữa phát triển con người với phát triển kinh tế - xã hội. Vì thế, chúng ta phải luôn quán triệt tư tưởng rằng, chiến lược phát triển con người và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội không thể tách rời. Thực vậy, nội dung các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội mà Đảng ta đã đưa ra đều có sự gắn kết với chiến lược phát triển con người toàn diện. Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm: 2011 - 2020, được thông qua tại Đại hội XI, Đảng ta tiếp tục khẳng định:

Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích dân tộc…Kết hợp và phát huy đầy đủ vai trò của xã hội, gia đình, nhà trường…chăm lo xây dựng con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, có ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân; có tri thức, sức khỏe, lao động giỏi; sống có văn hóa, nghĩa tình; có tinh thần quốc tế chân chính [39, tr.66-67].

Đặc biệt, Đảng ta đã coi đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục quốc dân gắn với phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong 3 khâu đột phá của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay.

Nhận thức sâu sắc về việc gắn chiến lược phát triển con người toàn diện với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đòi hỏi chúng ta phải có chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đúng đắn, hiệu quả, lấy năng suất lao động và chất lượng cuộc sống của nhân dân làm thước đo cho sự phát triển. Trước hết chúng ta phải đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, lấy sự phát triển kinh tế nhanh và bền vững làm nền tảng vững chắc cho việc thực hiện các mục tiêu xã hội. Hơn nữa, chúng ta còn phải luôn quán triệt, phát triển kinh tế phải gắn liền với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Các mục tiêu kinh tế phải đảm bảo tạo ra một môi trường xã hội dân chủ, bình đẳng, tạo điều kiện cho mọi người dân tham gia và hưởng thụ những thành quả kinh tế; đồng thời đẩy mạnh phát triển văn hóa và không ngừng nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân.

Phát triển con người toàn diện là nhiệm vụ không chỉ có ý nghĩa trực tiếp, trước mắt, mà còn là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, lâu dài của cách mạng Việt Nam. Mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước cần nhằm quán triệt tư tưởng chăm lo, bồi dưỡng và phát huy nhân tố con người, hướng tới mục tiêu phát triển con người toàn diện - những con người có đủ trí tuệ, bản lĩnh và sức mạnh đưa sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế tri thức đến thắng lợi.

Có thể nói, công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là một cuộc cách mạng toàn diện trên tất cả mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội. Song, trước hết đó phải là cuộc cách mạng về con người, phải là cuộc cách mạng triệt để nhằm mục tiêu xây dựng con người Việt Nam mới – con người phát triển toàn diện, giải phóng con người, mang lại hạnh phúc cho con người. Và, thực hiện chiến lược phát triển con người phải coi việc bồi dưỡng, phát huy nhân tố

con người một cách toàn diện như một cuộc cách mạng – cách mạng về con người. Chính cuộc cách mạng đó sẽ tạo ra thế hệ con người Việt Nam có đầy đủ năng lực và phẩm chất để thực hiện thắng lợi mục tiêu kinh tế - xã hội, đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp phát triển, giàu mạnh, văn minh.

4.1.3. Phát triển con người toàn diện là sự nghiệp của toàn dân, của cả

hệ thống chính trị và mọi tổ chức xã hội

Sự phát triển con người toàn diện ở Việt Nam hiện nay không chỉ là phát triển những giá trị tốt đẹp của cá nhân con người, mà hơn thế, còn là sự phát triển con người xã hội, bao gồm toàn thể cộng đồng - nhân dân. Đó là làm cho mọi tầng lớp, mọi bộ phận dân cư trong toàn thể dân tộc ta có một cuộc sống no đủ, được học tập, phát triển về năng lực trí tuệ, được lao động, được sáng tạo và hưởng thụ những thành quả đó. Chúng ta cần phải hướng tới xây dựng một cộng đồng xã hội mà trong đó, không còn tệ nạn xã hội, bệnh dịch, không áp bức, bóc lột và quyền con người không bị tước đoạt hay trà đạp…Với tinh thần đó, sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam mới – con người phát triển toàn diện đòi hỏi phải có sự tham gia của toàn xã hội.

Có thể nói, sự nghiệp cách mạng nào thì nhân dân cũng đều là gốc rễ. Ông cha ta đã đúc kết rắng: Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong. Mỗi người dân trong cuộc sống của mình phải luôn tự ý thức được sự phát triển của chính mình cũng như trách nhiệm công dân; biết kết hợp hài hoà giữa lợi ích cá nhân và lợi ích cộng đồng; phát triển tự do cá nhân gắn với trách nhiệm xây dựng cộng đồng xã hội tốt đẹp, trong đó quan hệ giữa người với người mang bản sắc văn hoá và tính nhân văn. Bởi như các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác đã khẳng định:

Chỉ có trong cộng đồng, cá nhân mới có được những phương tiện để có thể phát triển toàn diện những năng khiếu của mình và do đó, chỉ có trong cộng đồng, mới có thể có tự do cá nhân” và chỉ “trong điều kiện có cộng đồng thật sự, các cá nhân có được tự do khi họ liên hợp lại và nhờ sự liên hợp ấy [84, tr.108].

Theo tinh thần đó, chỉ có sức mạnh của toàn thể nhân dân mới thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế - xã hội. Trong điều kiện nước ta hiện nay, với nền tảng dân số trên 90 triệu dân, chúng ta là một cường quốc về dân số. Hơn thế, chúng ta đang trong thời kỳ dân số vàng với trên 60% số dân trong độ tuổi lao động, vì vậy việc đoàn kết toàn dân tộc, huy động toàn thể sức lực của nhân dân sẽ tạo thành sức mạnh nội sinh vô cùng lớn lao để thực hiện sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và phát triển con người Việt Nam.

Nhân dân là gốc rễ của cách mạng, mọi thành quả cách mạng đều do nhân dân làm ra. Song, để sự nghiệp của toàn dân có được thắng lợi thì còn phải phát huy vai trò của toàn bộ hệ thống chính trị và các tổ chức xã hội. Thực tiễn cách mạng nước ta đã để lại bài học lớn, đó là: sự lãnh của Đảng là nhân tố hàng đầu đảm bảo mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Với vai trò đề ra đường lối, chủ trương, Đảng ta đã tập hợp lực lượng, phân công nhiệm vụ cho toàn bộ hệ thống chính trị và xã hội, lãnh đạo thực hiện thắng lợi các đường lối, chủ trương đã đề ra. Chính vì thế, sự đúng đắn trong các đường lối, chủ trương của Đảng là điều kiện tiên quyết cho thắng lợi của cách mạng nói chung và sự phát triển con người toàn diện ở Việt Nam nói riêng.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng phải nhận thức sâu sắc rằng, vai trò tổ chức thực hiện các đường lối, chủ trương của Đảng là nhân tố đặc biệt quan trọng, nó gắn liền vai trò của Nhà nước. Các cơ quan, ban ngành của Nhà nước và các đoàn thể xã hội khác được tổ chức khoa học, hoạt động hiệu quả sẽ tạo động lực to lớn để toàn thể nhân dân thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội. Mặt khác, nếu như chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước không đúng đắn, sự tổ chức thực hiện kém hiệu quả sẽ trở thành lực cản to lớn, thậm chí phá vỡ sự phát triển kinh tế - xã hội và phát triển con người.

Như vậy, việc phát triển con người toàn diện ở nước ta có được thành quả tốt đẹp hay không đòi hỏi phải có sự đồng thuận và hoạt động hiệu quả của một thể thống nhất từ Đảng đến Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã cùng toàn thể