Tiểu thuyết Lê Lựu thời kỳ đổi mới

Nói đến những đóng góp to lớn của Lê Lựu đối với nền văn học đổi mới chúng ta không thể không nói đến tiểu thuyết Lê Lựu thời kì đổi mới. Tiểu thuyết Lê Lựu thời kì đổi mới mang trong mình những dấu ấn của tiểu thuyết truyền thống đồng thời ông cũng tìm tòi, cách tân, hiện đại hóa tiểu thuyết cả về mặt nội dung và hình thức. Những vấn đề nhạy cảm trong cuộc sống, những vấn đề thường ngày cơm áo, gạo tiền, những sinh hoạt nhỏ nhặt trong đời sống gia đình, những biến chuyển tâm lý tinh tế và sự nhận thức chính mình trước cuộc đời được Lê Lựu khai thác, tái hiện thành công. Văn phong của ông đơn giản, nhẹ nhàng mà thấm thía. Để truyền đạt những nội dung đa chiều đó Lê Lựu cũng nỗ lực không ngừng trong việc cách tân nghệ thuật viết tiểu thuyết. Từ việc cách tân nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật xây dựng không gian và đặc biệt là nghệ thuật xây dựng nhân vật gần gũi mà độc đáo, Lê Lựu đã tạo dấu ấn đậm nét trên văn đàn. Những nhân vật của ông ở một khía cạnh nào đó đã mang tính điển hình. Không phải ngẫu nhiên mà có một thời, độc giả ưu ái gọi nhà văn là anh Cu Sài.

Tái hiện, biểu hiện cuộc sống và con người trong thời kì lịch sử mới, Lê Lựu không mong muốn gì hơn là dùng văn chương thanh lọc hiện thực và nhân phẩm, đạo đức của con người. Trong các sáng tác của mình, Lê Lựu luôn có cái nhìn khách quan, đa chiều đối với sự vật, hiện tượng, con người. Trong bản thân những đối tượng được miêu tả ông cố gắng phản ánh trung thực cả mặt tốt và xấu, tiêu cực và tích cực, đen tối và thánh thiện… Có một thời người ta quy kết tiểu thuyết Lê Lựu đậm đặc một màu sắc bi quan thái quá. Không thể phủ nhận trong sáng tác của mình Lê Lựu đôi chỗ nhìn cuộc đời và con người qua cặp kính đen nhưng khi phân tích đến tận cùng các tác phẩm của ông thì mới thấy được căn nguyên của những hiện tượng ấy. Nếu nói rằng nhà văn phải là người thư kí trung thành của thời đại thì có lẽ Lê Lựu đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đó. Trong những trang viết của mình, Lê Lựu không ngần ngại phơi bày, vạch trần những cái xấu, những sai sót của lịch sử một thời, những sự thoái hóa, xuống cấp nghiêm trọng của đạo đức. Lăn lộn trong mớ hiện thực đầy gai góc đó, nhà văn muốn lí giải căn nguyên của cái bi kịch, đen tối từ đó tìm tới hướng giải quyết, hướng đi mới tươi sáng hơn, nhân văn hơn cho nhân vật của mình. Nói đến cái sai, cái xấu xa

tội lỗi, nhà văn không nhằm mục đích đào sâu thêm đau thương, kể tội lịch sử và phê phán con người mà cao cả hơn, ông muốn chúng ta hãy nhìn thẳng vào sự thật, chấp nhận sai lầm để sửa sai, chấp nhận thất bại để vươn lên và chấp nhận tội lỗi để hướng thiện. Đó là giá trị nhân văn sâu sắc trong mỗi trang viết của Lê Lựu và cũng là tâm sự, suy nghĩ, nhiệt huyết của chính tác giả.

Nhìn nhận khái quát cả về nội dung và nghệ thuật ở bốn cuốn tiểu thuyết của Lê Lựu thời kì đổi mới, chúng ta có một cái nhìn khái quát, toàn diện hiện thực, lịch sử và con người của một thời, cái thời mà tác giả gọi là Thời xa vắng. Sáng tác của Lê Lựu đã tạo ra một dấu ấn riêng, một tiếng nói riêng, một phong cách riêng. Một nền văn học lớn là một nền văn học có nhiều tác phẩm lớn, nhiều nhà văn lớn mang phong cách độc đáo. Lê Lựu là một trong những nhà văn lớn của thời đại bên cạnh những tên tuổi quen thuộc như Nguyễn Minh Châu, Ma Văn Kháng, Bảo Ninh, Chu Lai, Nguyễn Khắc Trường, Hồ Anh Thái… Chúng tôi xin mượn lại ý kiến đánh giá của nhà phê bình Đinh Quang Tốn để thay lời kết cho luận văn này: “Nếu trong tổng số 600 hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, cứ mười người chọn lấy một người tiêu biểu, thì Lê Lựu là một trong tổng số 60 nhà văn ấy. Nếu về văn xuôi Việt Nam hiện đại, chọn lấy 30 tác phẩm thì có mặt Thời xa vắng. Nói thế để thấy, trong văn học Việt Nam hiện đại, Lê Lựu đã có một vị trí đáng kể” [112, 663].

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vũ Tuấn Anh, Văn học đổi mới và phát triển, Tạp chí văn học, Số 4/1995.