Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Gò Vấp, thành phố Hồ Chí Minh

hợp thực hiện nhiệm vụ, công tác vận động thuyết phục nhân dân hiểu và chấp hành các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về đất đai, bồi thường, GPMB và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất.

Kinh nghiệm về bồi thường, hỗ trợ, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất để triển khai các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng cho thấy: địa phương nào biết phát huy dân chủ và đảm bảo công khai, minh bạch, công bằng trong việc bồi thường, hỗ trợ, TĐC; Lãnh đạo các địa phương trực tiếp xuống đối thoại, tuyên truyền, giải thích với người bị thu hồi đất; lắng nghe tâm tư và nguyện vọng của họ; đồng thời chỉ đạo sự "vào cuộc" của các tổ chức đoàn thể quần chúng; đảm bảo tính công khai, minh bạch và công bằng trong công tác bồi thường, GPMB thì sẽ nhận được sự đồng thuận hưởng ứng của người bị thu hồi đất. Do đó, đây được xem là giải pháp quan trọng cho công tác bồi thường, GPMB.

Vì vây, cần phải tiếp tục phát huy dân chủ, huy động sự tham gia của hệ thống chính trị và tổ chức đoàn thể địa phương và nâng cao tính công khai, minh bạch, công bằng vào công tác tuyên truyền, vận động người có đất bị thu hồi chấp thuận chủ trương của Nhà nước.

Tập trung tuyên truyền để người dân hiểu ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác GPMB là việc cần thiết phải thực hiện trong quá trình phát triển đất nước nói chung của quận Gò Vấp nói riêng, mang lại lợi ích căn bản, lâu dài đối với bản thân người bị thu hồi đất khi địa phương có điều kiện để phát triển KT - XH. Thực hiện công khai hoá, dân chủ hoá trong công tác GPMB tại tất cả các cấp từ các phòng ban của Quận, UBND các Phường và các tổ chức chính trị - xã hội, các đoàn thể nhân dân.

Thường xuyên tổ chức tuyên truyền phổ biến các chủ trương, quy định, chính sách bồi thường, hỗ trợ, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất, về quyền dân chủ của công dân trước khi ban hành quyết định, cụ thể thông qua truyền thông (như báo chí, đài phát thanh, truyền hình, cổng thông tin điện tử Quận và Thành phố); tuyên truyền (như loa đài, pa-nô, khẩu hiệu, áp phích, tranh cổ động); niêm yết bản tin tổ dân phố và khu phố nơi người dân có đất bị thu hồi.

3.3.2. Hoàn thiện nội dung chính sách bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất tại quận Gò Vấp

3.3.2.1. Chính sách bồi thường, hỗ trợ về đất, giá đất

Nguyên nhân cơ bản và cũng là bất cập dẫn đến công tác bồi thường, GPMB các dự án trên địa bàn không đạt hiệu quả chính là chính sách về đơn giá đất tính bồi thường thấp, mặc dù Nhà nước đã quy định công tác xác định đơn giá đất tính bồi thường phải có 3 hợp đồng giao dịch thành trong vòng 2 năm gần nhất, thế nhưng đơn giá chuyển nhượng trên Hợp đồng giao dịch thành thường thấp hơn rất nhiều so với đơn giá chuyển nhượng thực tế dẫn đơn giá bồi thường không phù hợp giá trị chuyển nhượng thực tế trên thị trường nên số tiền bồi thường không đủ để người dân sửa chữa nhà hoặc mua đất, nhà ổn định cuộc sống sau giải tỏa.

Bên cạnh đó, trước đây chính sách giá giá đất bồi thường của dự án được ban hành ngay từ khi mới triển khai thực hiện dự án. Tuy nhiên, từ lúc có quyết định thu hồi đất cho đến khi cơ quan chức năng hoàn thành thủ tục để người dân nhận tiền bồi thường có khi là 3-5 năm (điển hình dự án tiêu thoát nước và cải thiện ô nhiễm kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên kể từ khi chính sách giá đất được duyệt từ năm 2006 nhưng đến nay, trải qua 13 năm vẫn chưa hoàn thành công tác bồi thường, GPMB dự án), dẫn đến tình trạng giá đất tại thời điểm nhận tiền bồi thường đã khác xa so với giá đất tại thời điểm có quyết định thu hồi đất nhưng chính sách giá vẫn như cũ, không điều chỉnh, bổ sung. Do đó, người bị thu hồi đất luôn chịu thiệt thòi. Thực tế cho thấy, trong những năm đó, giá đất và cả chính sách bồi thường, hỗ trợ về đất đai đã thay đổi, đồng tiền giảm giá trị, hệ số trượt giá cao, cơ hội đầu tư kinh doanh hay có nhà ở của người dân cũng bị mất.

Do đó, Thành phố cần kiến nghị Chính phủ cho phép sử dụng thông tin giao dịch thực sự trên thị trường làm cơ sở xác định giá đất để tính bồi thường khi thu hồi thực sự cần thiết. Bên cạnh đó, qua kết quả khảo sát dự án chậm tiến độ, kiến nghị thuê đơn vị tư vấn khảo sát giá đất tại thời điểm có chủ trương thực hiện dự án thu hồi đất để CQNN thẩm định, trình cấp thẩm quyền ban hành giá đất bồi thường sát với giá trị chuyển nhượng thực tế trên thị trường. Trường hợp dự án đã quá lâu mà dự án chưa hoàn thành, giá đất bồi

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 95 trang tài liệu này.

thường quá thấp so với thực tế, cần thường xuyên khảo sát, đề xuất điều chỉnh, bổ sung, hỗ trợ thêm chính sách về giá đất để đẩy nhanh tiến độ dự án.

3.3.2.2. Bồi thường, hỗ trợ về tài sản trên đất bị thu hồi

Kiến nghị UBND Tp. HCM chấp thuận chủ trương xác định lại đơn giá bồi thường vật kiến trúc, tài sản trên đất bị thu hồi sao cho sát với đơn giá vật kiến trúc thực tế trên thị trường.

Chính sách bồi thường, hỗ trợ về tài sản tuy không phức tạp nhưng cũng gặp nhiều khó khăn; do trên thực tế tài sản của các hộ gia đình, tổ chức, cá nhân rất đa dạng và phong phú. Đối với tài sản là nhà cửa, vật kiến trúc, cây trồng trên đất sau khi quy hoạch được công bố hoặc có quyết định thu hồi đất thì không bồi thường. Những tài sản gắn liền với đất được tạo lập trước khi có quyết định thu hồi đất mà trái với mục đích sử dụng đất đã được xác định trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thì cũng không bồi thường.

Giá bồi thường về tài sản phải sát với giá thực tế trên thị trường trong điều kiện bình thường. UBND Quận Gò Vấp giao cơ quan chuyên môn đề xuất ban hành đơn giá bồi thường vật kiến trúc, cây cối, hoa màu… kịp thời, chính xác, đúng thời điểm, phù hợp với địa phương; hoặc kịp thời báo cáo Sở ngành Thành phố hướng dẫn nếu có khó khăn, vướng mắc.

3.3.2.3. Chính sách hỗ trợ và ổn định cuộc sống

Xét về bản chất, người bị Nhà nước thu hồi đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh; lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng không do lỗi của họ gây ra. Tuy nhiên hoạt động này lại gây ra những hậu quả làm đảo lộn cuộc sống và sản xuất của họ. Người bị Nhà nước thu hồi đất trong trường hợp này bị mất chỗ ở hoặc bị mất đất sản xuất rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Do đó việc giải quyết vấn đề đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cho người bị mất đất sản xuất là việc làm rất cần thiết; nó không chỉ giúp người bị thu hồi đất sớm ổn định sinh hoạt và sản xuất mà còn tạo ra sự đồng thuận của cộng đồng xã hội đối với việc thu hồi đất của Nhà nước; thể hiện bản chất ưu việt của chế độ ta.

Với ý nghĩa đó, khi thực hiện công tác bồi thường, GPMB, cần quan tâm giải quyết vấn đề đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, bảo đảm cuộc sống ổn định cho người bị thu hồi đất. Chính quyền địa phương làm việc với Ngân

hàng chính sách xã hội, có thể bảo lãnh để người dân bị ảnh hưởng giải tỏa toàn bộ được hưởng chính sách vay vốn ngân hàng, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, bảo đảm cuộc sống ổn định cuộc sống.

Bên cạnh các quy định hiện hành về giải quyết đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân bị mất đất sản xuất; Nhà nước nên xây dựng, bổ sung quy định về việc thành lập Quỹ trợ cấp thất nghiệp, quỹ giải quyết việc làm cho người bị mất đất nông nghiệp. Một phần kinh phí để thành lập các quỹ này do doanh nghiệp được hưởng lợi từ việc thu hồi đất của người nông dân đóng góp.

3.3.3. Hoàn thiện nội dung chính sách tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại quận Gò Vấp

Khi thực hiện công tác bồi thường, GPMB, điều cần quan tâm đối với hộ dân bị giải tỏa toàn bộ là phải giải quyết vấn đề chỗ ở, bảo đảm cuộc sống ổn định cho người bị thu hồi đất. Phải chuẩn bị khu TĐC trước tiên, đảm bảo người dân khi bị giải tỏa toàn bộ, không còn chỗ ở nào khác, phải được hưởng chính sách nhà ở TĐC (thuê nhà, mua nhà trả góp, trả đủ 1 lần) hoặc nhà ở xã hội. Trường hợp nguồn gốc pháp lý nhà đất không đầy đủ, chính quyền địa phương phối hợp với Ban bồi thường GPMB chủ động báo cáo, kịp thời đề xuất tham mưu cấp trên giải quyết chính sách hỗ trợ thuê nhà khấu hao 30 năm cho người dân.

Trước khi triển khai thực hiện dự án bồi thường, GPMB, cần phải hoàn thiện phương án khả thi về nguồn vốn đầu tư hạ tầng kỹ thuật và bố trí TĐC cho người có đất bị thu hồi. Từ đó, người dân bị thu hồi đất sẽ chấp hành chủ trương thu hồi đất khi hộ dân biết chắc về nơi ở mới của mình đảm bảo yêu cầu về sinh hoạt và điều kiện làm việc.

Về phía địa phương, cần nghiên cứu đầu tư xây dựng các khu TĐC hoặc nền đất TĐC để phục vụ các dự án phát triển KT - XH. Bên cạnh đó, để khai thác hiệu quả quỹ nhà TĐC, kiến nghị UBND thành phố chỉ đạo các đơn vị quản lý quỹ nhà tiếp tục rà soát các căn hộ còn bỏ trống, đề xuất phương án xử lý cụ thể và thu hồi quyết định bố trí TĐC đối với những trường hợp người dân cố tình không hoàn thiện thủ tục, ký hợp đồng mua bán căn hộ để bố trí quỹ nhà cho dự án khác cần thiết hơn.

Tiếp tục thực hiện chính sách TĐC bằng tiền; khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để người dân bị thu hồi đất tự lo nơi ở mới để ổn định chỗ ở.

3.3.4. Phát huy vai trò cộng đồng trong việc tham gia công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Gò Vấp

UBND quận cần xem trọng, đảm bảo nguyên tắc công khai, dân chủ, công bằng và tuân thủ pháp luật. Tuy nhiên, để thực hiện nguyên tắc này hiệu quả hơn nữa, cần thực hiện các nội dung sau:

Quan tâm thực hiện tốt phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” phải được thể hiện rõ trong quy trình thực hiện. Phải để các hộ dân phải di chuyển biết rõ các chủ trương của Nhà nước, được tham gia đóng góp ý kiến về những vấn đề trong quy trình thực hiện công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, TĐC có liên quan đến gia đình, bản thân họ.

Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật ở cơ sở, khu dân cư, tổ dân phố nhằm tạo điều kiện cho các tầng lớp nhân dân có đầy đủ thông tin, nhận thức rõ ràng, đúng đắn về pháp luật, về các chủ trương, chính sách của Nhà nước, của thành phố, của Quận cũng như ý nghĩa, tầm quan trọng của các dự án được đầu tư trên địa bàn.

Người có đất bị thu hồi là chủ thể lớn quyết định đến tiến độ triển khai dự án, nên việc tuyên truyền vận động và thuyết phục người dân hiểu và đồng tình về chính sách, chủ trương của Nhà nước về thu hồi đất để thực hiện các dự án, giúp dân hiểu biết về lợi ích lâu dài của việc đầu tư các dự án tại địa phương như phát triển KT-XH, mở mang giao thông, tăng cơ hội tìm kiếm việc làm, chuyển đổi nghề, thoát khỏi nghề nông nghiệp....

Các tổ chức, đoàn thể như Mặt trận Tổ quốc, Hội Cựu Chiến binh, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ… đều có nghĩa vụ cùng góp sức phát triển KT

- XH của địa phương. Chính vì thế, cả hệ thống chính trị - đoàn thể tại quận Gò Vấp đều phải vào cuộc một cách quyết liệt từ khâu đầu tiên đến khâu kết thúc, nhất là khâu tuyên truyền, giải thích, vận động, kêu gọi và khi cần thiết là đối thoại, thuyết phục để người dân bị thu hồi đất đồng thuận chủ trương, quyết định thu hồi đất thực hiện các dự án. Biểu dương, tuyên dương những gương tốt, người tốt trên các phương tiện thông tin, báo, đài.

UBND Quận Gò Vấp giao cơ quan chuyên môn tham mưu cơ chế, chính sách phù hợp để thu hút sự hợp tác của mọi ngành, mọi người trong cộng đồng xã hội làm theo chủ trương, chính sách Nhà nước đưa ra.

3.3.5. Nâng cao năng lực và hiệu quả đội ngũ cán bộ công chức thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn Quận

UBND quận cần phải tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy, cơ chế phối hợp, phân công nhiệm vụ cho đội ngũ cán bộ tham gia Hội đồng Bồi thường dự án và Tổ giúp việc cho Hội đồng. Kiện toàn cơ chế, quy chế hoạt động và chức năng, nhiệm vụ Ban bồi thường, GPMB.

Ban hành quy chế, cơ chế nguồn kinh phí hoạt động của Ban bồi thường, GPMB; có chế độ, chính sách đảm bảo nguồn kinh phí hoạt động của đơn vị, đảm bảo nguồn thu nhập, đời sống của CBCC, viên chức, người lao động cũng như việc giữ cán bộ viên chức trẻ có năng lực và trình độ.

Tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBCC có kiến thức và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ phù hợp; làm việc mang tính nghề nghiệp chuyên trách và ổn định.

Thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức QLNN về đất đai và các chế độ chính sách liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC và GPMB cho đội ngũ cán bộ chuyên trách làm công tác GPMB.

Kịp thời quan tâm chế độ, chính sách liên quan đến cán bộ viên chức và người lao động của Ban Bồi thường GPMB như công tác tổ chức, cán bộ; công tác quy hoạch; công tác đào tạo, bồi dưỡng; công tác đánh giá cán bộ và các chính sách khác như nâng lương; công tác thi đua khen thưởng; tham quan nghĩ dưỡng; chế độ thưởng ... từ đó, tạo điều kiện cho cán bộ đảm bảo cuộc sống, an tâm công tác, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Quan tâm thực hiện việc đánh giá phân loại chất lượng cán bộ; kịp thời có hình thức động viên, khen thưởng và có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn sát với thực tế. Xây dựng chính sách đãi ngộ phù hợp với tính chất phức tạp và yêu cầu trách nhiệm cao trong thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ.

3.3.6. Các giải pháp khác

3.3.6.1. Nhóm giải pháp quản lý tiến độ thực hiện công tác bồi thường GPMB

Thường trực Quận ủy và UBND quận cần thường xuyên quan tâm, kịp thời ban hành Nghị quyết, chủ trương, Kế hoạch và các chương trình để chỉ đạo thực hiện các hoạt động, nhiệm vụ công tác bồi thường, GPMB của Ban Bồi thường, GPMB quận trong từng giai đoạncụ thể.

Quận ủy, UBND quận thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các ban ngành, đơn vị liên quan phối hợp trong thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, TDC các dự án trên địa bàn quận.

Thường xuyên tổ chức các Hội nghị giao ban công tác bồi thường, GPMB, TĐC các dự án; Hội nghị tập huấn nhằm triển khai, quán triệt trong cả hệ thống chính trị từ quận đến cơ sở về quan điểm chỉ đạo về chính sách, chế độ trong công tác bồi thường, GPMB các dự án trên địa bàn quận; từ đó tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân về công tác bồi thường, GPMB.

Nghiên cứu, đề xuất UBND Thành phố rút ngắn thời gian thực hiện công tác GPMB, chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra kịp thời giải quyết dứt điểm khiếu nại, không để xảy ra những vụ việc phức tạp, kéo dài. Trong việc phổ biến, cung cấp thông tin về cơ chế chính sách bồi thường, hỗ trợ GPMB cần phối kết hợp báo chí, giúp cho công tác tuyên truyền thực sự có hiệu quả.

3.3.6.2. Nhóm giải pháp về ổn định, phát triển thị trường BĐS

Tổ chức đầu tư xây dựng trước kết cấu hạ tầng cấp thoát nước, hệ thống điện hoàn thiện; mở rộng, cũng như nâng cấp cơ sở hạ tầng thuận lợi để các chủ đầu tư có thể thực hiện nhanh chóng các dự án cũng như cung cấp kịp thời cho thị trường các sản phẩm tốt nhất.

Nghiên cứu, xây dựng cơ sở pháp lý cho việc phát triển thị trường BĐS bằng cách thành lập một cơ quan chuyên trách về định giá cho tương ứng với thị trường và thống nhất quản lý về lĩnh vực này.

Dựa trên yếu tố thị trường để ban hành đơn giá áp dụng cho công tác bồi thường GPMB. Đây là yêu cầu tất yếu đối với sự phát triển kinh tế theo thị trường, vừa đảm bảo phát triển thị trường BĐS, vừa đảm bảo được lợi ích của các bên tham gia thị trường và Nhà nước.

3.2.6.3. Nhóm giải pháp thực hiện chính sách "xã hội hóa" công tác bồi thường

Đất đai ngày càng có giá, khung giá đất do Nhà nước xác định thường xuyên được sửa đổi, điều chỉnh cho sát với giá chuyển trên thị trường. Vì vậy nguồn kinh phí dành cho công tác bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là một khoản kinh phí khổng lồ, chiếm từ 30 - 40% tổng giá trị của dự án; cá biệt có trường hợp chiếm đến 50 -60% tổng giá trị dự án. Đây là khoản tiền lớn trong điều kiện ngân sách của Nhà nước còn hạn hẹp. Thực tế cho thấy nếu chi trả tiền bồi thường thấp thì người bị thu hồi đất không đồng thuận, cố tình dây dưa không chịu bàn giao mặt bằng ảnh hưởng đến thời gian, tiến độ thực hiện dự án và phát sinh các tranh chấp, khiếu kiện đất đai kéo dài ... Để khắc phục tình trạng này, Nhà nước cần đổi mới cơ chế bồi thường và từng bước thực hiện việc xã hội hóa công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC theo hướng:

Chuyển giao việc bồi thường, hỗ trợ, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất từ các Ban Bồi thường do UBND cấp tỉnh, Thành phố - quận thành lập cho Trung tâm, Tổ chức phát triển Quỹ đất thực hiện theo cơ chế kinh tế.

Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế có đủ năng lực, điều kiện được thành lập doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực bồi thường, GPMB. Các doanh nghiệp này làm dịch vụ cho Nhà nước hoặc các chủ đầu tư trong việc bồi thường, hỗ trợ, TĐC theo cơ chế thị trường.

Thực hiện cơ chế tạo nguồn kinh phí chi trả bồi thường cho người bị thu hồi đất từ chính việc thu hồi đất. Đối với các dự án đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng, xây dựng khu đô thị, Nhà nước thực hiện thu hồi thêm những phần đất nằm liền kề với diện tích đất triển khai dự án và tổ chức đấu giá những diện tích đất này để lấy kinh phí chi trả cho người bị thu hồi đất.

Thực hiện cơ chế tạo điều kiện cho người bị thu hồi đất được hưởng lợi từ chính việc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích SXKD hoặc dự án xây dựng nhà ở thương mại; theo đó, thay vì nhận được một khoản tiền bồi thường, họ được góp vốn bằng giá trị diện tích đất bị thu hồi xác định theo khung giá bồi thường với chủ đầu tư dự án và hưởng lợi từ việc góp vốn đó.

Tiểu kết Chương 3

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ TĐC trên địa bàn quận Gò Vấp tại Chương 1 và Chương 2; căn