So sánh pháp luật Việt Nam và Trung Quốc về giải quyết tranh chấp lao động

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

TRỊNH THỊ THU HÀ

SO SÁNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG

Chuyên ngành : LUẬT KINH TẾ

Mã số : 60 38 50

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 112 trang tài liệu này.

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS ĐÀO THỊ HẰNG

HÀ NỘI – 2009

Trang phụ bìa Lời cảm ơn Lời cam đoan

MỤC LỤC

Trang

LỜI NÓI ĐẦU1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài 3

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 4

4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 5

5. Phương pháp nghiên cứu 5

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài 5

7. Bố cục của luận văn 6

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT 7

TRANH CHẤP LAO ĐỘNG VÀ PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG

1.1. Những vấn đề lý luận về tranh chấp lao động7

1.1.1. Khái niệm tranh chấp lao động 7

1.1.2. Đặc điểm của tranh chấp lao động 10

1.1.3. Phân loại tranh chấp lao động 11

1.2. Những vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp lao động 13

1.2.1. Vai trò của việc giải quyết tranh chấp lao động 13

1.2.2. Các nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động 15

1.2.3. Các phương thức giải quyết tranh chấp lao động 16

1.3. Những vấn đề chung về pháp luật giải quyết tranh chấp lao 23

động của Việt Nam và Trung Quốc

1.3.1. Vài nét về pháp luật lao động và hệ thống các quy định giải quyết 23

tranh chấp lao động của Trung Quốc

1.3.2. Các yếu tố chi phối đến pháp luật về giải quyết tranh chấp lao 27

động của Việt Nam và Trung Quốc

1.3.3. Sự cần thiết của việc điều chỉnh pháp luật đối với tranh chấp lao động 33 và giải quyết tranh chấp lao động ở Việt Nam và Trung Quốc

1.3.4. Những nội dung cơ bản được điều chỉnh bởi pháp luật lao động 35

trong việc giải quyết tranh chấp ở Việt Nam và Trung Quốc

1.4. Sự cần thiết của việc nghiên cứu pháp luật về giải quyết tranh 37

chấp lao động của Trung Quốc

CHƯƠNG 2:: PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ GIẢI QUYẾT TRANH 42

CHẤP LAO ĐỘNG CỦA VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC

2.1. Các quy định về giải quyết tranh chấp lao động bằng phương 42

thức thương lượng theo pháp luật Việt Nam và Trung Quốc

2.2. Các quy định về giải quyết tranh chấp lao động bằng phương 47

thức hoà giải theo pháp luật Việt Nam và Trung Quốc

2.3. Các quy định về giải quyết tranh chấp lao động bằng phương 54

thức trọng tài theo pháp luật Việt Nam và Trung Quốc

2.4. Các quy định về giải quyết tranh chấp lao động bằng phương 65

thức xét xử tại toà án theo pháp luật Việt Nam và Trung Quốc CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN74

PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO

ĐỘNG TRÊN CƠ SỞ VẬN DỤNG MỘT SỐ KINH NGHIỆM CỦA

TRUNG QUỐC

3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh 74

chấp lao động ở Việt Nam

3.2. Yêu cầu hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao 82

động của Việt Nam

3.3. Vận dụng kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc hoàn thiện 85

pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động của Việt Nam trong điều kiện nước ta hiện nay

KẾT LUẬN 98

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 100

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam đã làm ảnh hưởng rất lớn đến quan hệ lao động trong các doanh nghiệp. Tại đó, quyền và nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động không còn bị điều chỉnh bằng các biện pháp can thiệp hành chính như trước đây mà hoàn toàn do các bên tự thỏa thuận dựa trên những quy định có tính chất định khung của pháp luật lao động. Tuy nhiên, chính bị chi phối bởi các quy luật khách quan của kinh tế thị trường nên mâu thuẫn về quyền và lợi ích giữa người sử dụng lao động và người lao động ngày càng thể hiện rõ nét, biểu hiện qua việc tranh chấp lao động liên tục gia tăng. Tính phức tạp của các tranh chấp lao động ngày càng cao, trong đó có nhiều vụ tranh chấp lao động đã chuyển thành đình công.

Để điều chỉnh các quan hệ lao động và những tranh chấp phát sinh từ quan hệ đó, ngày 23/06/1994 Quốc hội đã thông qua Bộ luật lao động. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, các quy định của Bộ luật lao động đã bộc lộ nhiều điểm bất cập, chưa thực sự phù hợp với thực tiễn. Cho đến nay, Bộ luật lao động đã được Quốc hội sửa đổi, bổ sung năm 2002, năm 2006 và năm 2007. Nhưng trên thực tế, Bộ luật lao động và các văn bản hướng dẫn thi hành các quy định về tranh chấp lao động vẫn chưa kịp thời đáp ứng yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động trong các doanh nghiệp, số lượng các vụ tranh chấp lao động và đình công vẫn tiếp tục gia tăng và ngày càng có xu hướng phức tạp.

Thực trạng trên đòi hỏi Nhà nước ta cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện các quy định pháp luật về tranh chấp lao động và giải quyết tranh chấp

lao động nhằm tạo khung pháp lý cho việc ngăn ngừa, hạn chế và giải quyết một cách có hiệu quả các tranh chấp lao động và đình công, góp phần đảm bảo sự phát triển bình ổn, hài hòa các quan hệ lao động trong bối cảnh kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế thế giới. Đồng thời nhanh chóng kiện toàn hệ thống các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động. Để đạt mục tiêu đó, điều kiện tiên quyết là phải có hệ thống pháp luật quy định về tranh chấp lao động và giải quyết tranh chấp lao động hoàn chỉnh, phù hợp và có tính khả thi trong thực tiễn. Bên cạnh đó, các nhà lập pháp Việt Nam cần phải có hướng nghiên cứu, tiếp thu có chọn lọc các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động của các quốc gia có nền lập pháp phát triển trong khu vực nói riêng và trên toàn thế giới nói chung nhằm vận dụng linh hoạt trong quá trình hoàn thiện pháp luật Việt Nam.

Trong số các quốc gia có nền lập pháp tiên tiến, Trung Quốc là quốc gia được hầu hết các nhà nghiên cứu lập pháp Việt Nam lựa chọn và tìm hiểu. Một trong những lý do cơ bản để lựa chọn Trung Quốc là do đất nước này có nhiều điểm tương đồng về địa lý, kinh tế, chính trị xã hội với Việt Nam. Ngoài ra, Trung Quốc cũng có nhiều kinh nghiệm trong việc ban hành và áp dụng pháp luật khi chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường.

Thông qua việc so sánh hai hệ thống pháp luật Việt Nam và Trung Quốc trong việc điều chỉnh tranh chấp lao động, tôi muốn tìm hiểu những kinh nghiệm của Trung Quốc để có thêm thông tin làm cơ sở đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động, đặc biệt là phục vụ cho công cuộc sửa đổi, bổ sung toàn diện Bộ luật lao động vào năm 2010.

Đó cũng chính là lý do để tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “So sánh pháp luật Việt Nam và Trung Quốc về giải quyết tranh chấp lao động” làm luận văn thạc sỹ.

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài

Tranh chấp lao động và giải quyết tranh chấp lao động không phải là một vấn đề mới. Vấn đề này đã và đang được rất nhiều nhà luật học quan tâm vì các quy định pháp luật lao động Việt Nam về giải quyết tranh chấp lao động đang bộc lộ nhiều điểm không phù hợp và bất cập với thực tiễn. Tuy nhiên các nhà nghiên cứu luật học phần lớn mới chỉ dừng lại nghiên cứu các quy định pháp luật lao động về giải quyết tranh chấp lao động ở trong nước là chủ yếu mà chưa có sự so sánh nhiều với các quy định pháp luật lao động nước ngoài về giải quyết tranh chấp lao động. Một số nhà nghiên cứu đã có so sánh với quy định pháp luật giải quyết tranh chấp lao động của Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Malaixia... nhưng còn hạn chế và đặc biệt chưa có nhiều bài viết, đề tài nghiên cứu đến pháp luật lao động của Trung Quốc. Do vậy, nghiên cứu pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động của Trung Quốc và trên cơ sở nghiên cứu đó rút ra những bài học kinh nghiệm để áp dụng vào điều kiện thực tế ở Việt Nam là một đề tài tương đối mới.

Mặc dù, đã có một số bài viết đề cập đến quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động của Trung Quốc nhưng cũng chỉ dừng lại ở mức độ nghiên cứu sơ lược, khái quát mà không đi sâu vào phân tích toàn bộ các quy định, đánh giá tổng thể để rút ra những điểm tiến bộ hơn so với các quy định về giải quyết tranh chấp lao động của Việt Nam để từ đó vận dụng vào điều kiện thực tế của Việt Nam. Chẳng hạn như bài viết “Pháp luật lao động Trung Quốc với vấn đề giải quyết tranh chấp lao động” của tác giả Ths. Nguyễn Lê Thu đăng trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp điện tử (www.thongtinphapluatdansu.wordpress.com) ngày 21/07/2009 có đề cập một số quy định về giải quyết tranh chấp lao động của Trung Quốc như: Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động, trách nhiệm cung cấp chứng cứ,

thời hiệu nộp đơn tại Hội đồng hòa giải, giá trị pháp lý của phán quyết trọng tài, các ưu điểm khác của biện pháp trọng tài để so sánh với các quy định của pháp luật lao động Việt Nam nhưng ở mức độ hạn chế, chưa so sánh toàn bộ các quy định của pháp luật Trung Quốc.

Như vậy, có thể nói cho đến thời điểm này chưa thấy đề tài nào nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề pháp luật giải quyết tranh chấp lao động của Trung Quốc để rút ra các bài học kinh nghiệm cho việc vận dụng vào điều kiện thực tế ở Việt Nam.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Việc nghiên cứu đề tài tập trung hướng tới những mục đích sau:

Thông qua việc nghiên cứu những vấn đề lý luận có liên quan và so sánh pháp luật hiện hành của Việt Nam, của Trung Quốc về giải quyết tranh chấp lao động, luận văn sẽ rút ra những kinh nghiệm từ pháp luật Trung Quốc và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam.

Để đạt mục đích nêu trên, quá trình nghiên cứu đề tài cần thực hiện những nhiệm vụ sau:

Thứ nhất, nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về tranh chấp lao động, giải quyết tranh chấp lao động và pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động là cơ sở cho việc ban hành pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động của hai nước Việt Nam và Trung Quốc.

Thứ hai, so sánh các quy định pháp luật về tranh chấp lao động của Việt Nam và Trung Quốc để tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt.

Thứ ba, tìm hiểu những kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc ban hành và thực thi pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động, từ đó xem xét khả năng vận dụng những kinh nghiệm của Trung Quốc vào điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đề tài tập trung nghiên cứu các quy định về tranh chấp lao động và giải quyết tranh chấp lao động mà không đề cập tới vấn đề đình công và giải quyết đình công, mặc dù tranh chấp lao động thường có liên quan mật thiết với đình công. Song do giới hạn về thời gian và dung lượng đối với một đề tài luận văn thạc sỹ nên luận văn chỉ tập trung vào vấn đề giải quyết tranh chấp lao động của pháp luật.

5. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở quan điểm, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật để giải quyết các vấn đề liên quan đến pháp luật giải quyết tranh chấp lao động của hai nước Việt Nam và Trung Quốc. Đồng thời, trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng phối hợp nhiều phương pháp như: phương pháp thống kê, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, tổng hợp, đánh giá và khảo sát thực tế… Các số liệu có liên quan được nêu trong luận văn do tác giả thu thập và phân tích từ các báo cáo tổng kết của các cơ quan tòa án, Sở lao động thương binh xã hội… kết hợp với các vụ việc được nêu trên các báo chí, mạng internet… để chứng minh và làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu.

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể ứng dụng làm tài liệu tham khảo hữu ích phục vụ cho công tác giảng dạy, học tập, nghiên cứu những vấn đề giải quyết tranh chấp lao động và pháp luật về giải quyết tranh chấp lao động. Đồng thời, đề tài cũng có giá trị nhất định đối với các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan, tổ chức trong việc nghiên cứu tiếp tục hoàn thiện những quy định về tranh chấp lao động dưới góc độ pháp luật.