Quản trị rủi ro trong kinh doanh của ngân hàng thương mại Việt Nam theo hiệp ước Basel

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

NGUYỄN ANH TUẤN

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM THEO

HIỆP ƯỚC BASEL

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

Hà Nội, 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

--------o0o--------

NGUYỄN ANH TUẤN

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM THEO HIỆP ƯỚC BASEL

Chuyên ngành: Kinh tế thế giới và quan hệ kinh tế quốc tế Mã số: 62.31.07.01

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

1. PGS, TS, Nguyễn Thị Quy

2. PGS, TS, Nguyễn Đình Thọ

Hà Nội, 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án tiến sỹ có tiêu đề “QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM THEO HIỆP ƯỚC BASEL”

là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu được sử dụng trong luận án có nguồn trích dẫn đầy đủ và trung thực. Kết quả nêu trong luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Hà Nội, ngày 8 tháng 8 năm 2012

Tác giả luận án

Nguyễn Anh Tuấn

Lời cảm ơn

Trong quá trình xây dựng đề cương, nghiên cứu và hoàn thành luận án này, nghiên cứu sinh đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ các thầy, cô trong Ban giám hiệu, Sau Đại học, khoa Tài chính Ngân hàng và Trường Đại học Ngoại thương. Đặc biệt, học viên nhận được sự hướng dẫn tận tình của PGS, TS, Nguyễn Thị Quy và PGS,TS, Nguyễn Đình Thọ. Nhân dịp này, cho phép học viên được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới PGS, TS, Nguyễn Thị Quy, PGS, TS, Nguyễn Đình Thọ và các thầy cô trong khoa Sau đại học.

Đồng thời, nghiên cứu sinh cũng xin cảm ơn Cơ quan thanh tra giám sát Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, Ngân hàng TMCP Á châu, Ngân hàng TMCP Đông Nam Á, Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam, Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam, Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng và một số ngân hàng khác đã tạo điều kiện hỗ trợ về thông tin, dữ liệu và tài liệu trong quá trình nghiên cứu sinh thực hiện luận án.

Nguyễn Anh Tuấn Nghiên cứu sinh khóa 12 Trường ĐH Ngoại thương

MỤC LỤC

MỤC LỤC… i

Danh mục viết tắt… iv

Danh mục bảng biểu. vii

Danh mục hình vẽ viii

CHƯƠNG 1 8

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI THEO HIỆP ƯỚC BASEL 8

1.1. Ngân hàng thương mại và quản trị rủi ro trong kinh doanh của NHTM

……………………………………………………………………………...8

1.1.1. Ngân hàng thương mại 8

1.1.2. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM 12

1.1.3. Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM 16

1.2. Quản trị rủi ro trong kinh doanh của NHTM theo Hiệp ước Basel 22

1.2.1. Sự ra đời và quá trình phát triển của Hiệp ước Basel 22

1.2.2. Nội dung quản trị rủi ro trong kinh doanh của NHTM theo Hiệp ước Basel 28

1.3. Tình hình áp dụng Hiệp ước Basel tại các NHTM của một số nước trên thế giới 54

1.3.1. Việc áp dụng Basel tại các NHTM nhóm nước G-10 55

1.3.2. Việc áp dụng Basel tại các NHTM của một số nước đang phát triển ngoài G-10 57

1.3.3. Bài học rút ra từ thực tiễn áp dụng Hiệp ước Basel trong quản trị rủi ro tại một số nước trên thế giới 61

CHƯƠNG 2 63

THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH CỦA NHTM VIỆT NAM THEO HIỆP ƯỚC BASEL 63

2.1. Tổng quan về hệ thống NHTM Việt Nam 63

2.1.1. Lịch sử hình thành 63

2.1.2. Năng lực hoạt động của hệ thống NHTM Việt Nam 67

2.1.3. Tác động của điều kiện kinh tế vĩ mô đến hoạt động của hệ thống NHTM Việt Nam 72

2.2. Thực trạng quản trị rủi ro trong kinh doanh của NHTM Việt Nam theo Hiệp ước Basel 77

2.2.1. Thực trạng quản trị vốn của các NHTM Việt Nam theo Hiệp ước Basel 78

2.2.2. Thực trạng công tác thanh tra, giám sát hoạt động và tuân thủ các quy định pháp luật của hệ thống ngân hàng Việt Nam theo Hiệp ước Basel 102

2.2.3. Thực trạng vấn đề công bố thông tin thống kê theo nguyên tắc thị trường tại các NHTM Việt Nam 112

2.3. Đánh giá chung về hoạt động quản trị rủi ro trong kinh doanh của các NHTM Việt Nam theo Hiệp ước Basel 118

2.3.1. Các kết quả đạt được 118

2.3.2. Một số tồn tại và nguyên nhân 123

CHƯƠNG 3 130

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH CỦA CÁC NHTM VIỆT NAM THEO HIỆP ƯỚC BASEL 130

3.1. Đánh giá khả năng áp dụng Hiệp ước Basel trong công tác quản trị rủi ro tại các NHTM Việt Nam 130

3.1.1. Sự cần thiết phải tăng cường công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh của các NHTM Việt Nam theo Hiệp ước Basel 130

3.1.2. Định hướng chiến lược phát triển và hội nhập của ngành ngân hàng Việt Nam 133

3.1.3. Cơ hội và thách thức trong việc áp dụng Hiệp ước Basel trong công tác quản trị rủi ro tại các NHTM Việt Nam 137

3.2. Giải pháp tăng cường công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh của các NHTM Việt Nam theo Hiệp ước Basel 146

3.2.1. Nhóm giải pháp đối với Chính phủ và NHNN 146

3.2.2. Nhóm giải pháp đối với NHTM để đáp ứng các nguyên tắc về vốn tối thiểu 148

3.2.3. Nhóm giải pháp đáp ứng các chuẩn mực của Basel về quy trình rà soát, thanh tra giám sát hoạt động ngân hàng 154

3.2.4. Nhóm giải pháp nhằm đáp ứng nguyên tắc thị trường, công bố thông tin 162

3.2.5. Nhóm giải pháp hỗ trợ đối với NHTM để áp dụng thành công hệ thống chuẩn mực quản trị rủi ro theo Hiệp ước Basel 164

3.3. Kiến nghị các điều kiện thực hiện giải pháp tăng cường công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh của các NHTM theo Hiệp ước Basel 169

3.3.1. Về phía bản thân các ngân hàng thương mại 169

3.3.2. Về phía Ngân hàng nhà nước 170

KẾT LUẬN 172

Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục

DANH MỤC VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT

Chữ viết tắt

Tiếng Việt
ACB	Ngân hàng TMCP Á Châu
Agribank	Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam
BIDV	Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
CNTT	Công nghệ thông tin
HĐQT	Hội đồng quản trị
KSNB	Kiểm soát nội bộ
Maritimebank	Ngân hàng TMCP Hàng hải
MHB	Ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long
NHNNVN	Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
NHTM	Ngân hàng thương mại
NHTMCP	Ngân hàng thương mại cổ phần
NHTMNN	Ngân hàng thương mại Nhà nước
NHTW	Ngân hàng trung ương
Sacombank	Ngân hàng TMCP Sài Gòn thương tín
TCTD	Tổ chức tín dụng
TSC/TSN	Tài sản có/Tài sản nợ
VBSD	Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam
Vietcombank	Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
Vietinbank	Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam