Phân Tích Thực Trạng Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước Trên Địa Bàn Quận Cầu

thực hiện việc thu ngân sách xã theo dự toán được UBND quận giao và HĐND phường phê chuẩn. Mọi khoản thu ngân sách nhà nước cấp phường đều được thực hiện quản lý qua KBNN theo quy định của Luật NSNN. UBND phường có nhiệm vụ quản lý và tổ chức thực hiện khai thác tốt các nguồn thu trên địa bàn.

Từ việc thực hiện những chức năng, nhiệm vụ trên, bộ máy quản lý thu NSNN quận Cầu Giấy là một nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến mọi mặt quản lý thu NSNN trên địa bàn.

b. Năng lực lãnh đạo, quản lý và trình độ chuy ên môn của đội ngũ cán bộ trong bộ máy quản lý thu NSNN

Ở bất kỳ cấp nào, năng lực quản lý của người lãnh đạo và tổ chức bộ máy quản lý có tầm quan trọng đặc biệt đối với công tác quản lý thu NSNN. Nó quyết định sự hợp lý, phù hợp của các chiến lược phát triển KT-XH, tác động trực tiếp đến hiệu quả của việc quản lý các nguồn lực thu NSNN. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ làm công tác chuyên môn đòi hỏi có tính chuyên nghiệp là yếu tố quyết định đến hiệu quả thu ngân sách nhà nước trên địa bàn.

Tại quận Cầu Giấy trình độ năng lực lãnh đạo và chuyên môn nhân lực về quản lý thu NSNN đều được đào tạo bài bản và chuyên môn vững vàng đối với quản lý thu NSNN, hàng năm đều được học tập nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và tham gia các lớp tập huấn tiếp cận các chủ trương chính sách mới của nhà nước về quản lý thu NSNN nên hầu hết cán bộ đều đạt trình độ, đáp ứng được yêu cầu công việc được giao, tác động tích cực giúp công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn quận được thực hiện hiệu quả.

c. Công nghệ quản lý thu NSNN cấp quận

Ngày nay, CNTT được xem như một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, nó có mặt ở hầu hết tất cả các khía cạnh của cuộc sống xã hội. Thực tế cho thấy, CNTT giúp cho cuộc sống trở nên thuận lợi hơn, các việc xử lý các công việc cũng như đưa ra các quyết định hiệu quả và tiết kiệm thời gian hơn. Việc ứng dụng CNTT vào trong công tác quản lý thu NSNN tại địa bàn quận Cầu Giấy thời gian qua giúp tiết kiệm được thời gian xử lý công việc, đảm bảo được tính chính

xác, kịp thời và thống nhất về mặt dữ liệu, tạo cơ sở cải tiến phương pháp làm việc, quy trình nghiệp vụ ngày một có hiệu quả hơn.

Quận Cầu Giấy đã áp dụng CNTT vào quản lý thu NSNN điển hình như sử dụng hệ thống TABMIS đóng vai trò là trung tâm, có khả năng kết nối, trao đổi thông tin dữ liệu với một số hệ thống liên quan để cung cấp thông tin báo cáo đầy đủ, kịp thời cho các cấp chính quyền và cơ quan tài chính trong quá trình quản lý điều hành thu NSNN.

Nhờ áp dụng Quản lý thu NSNN qua hệ thống nộp thuế bằng hình thức chuyển khoản qua ngân hàng giúp cho tiết kiệm thời gian và công sức của cả doanh nghiệp, người dân và cơ quan quản lý.

d. Sự phối hợp với Kho bạc nhà nước và các cơ quan chức năng

Một trong những chức năng quan trọng của KBNN là quản lý quỹ NSNN. Vì vậy, KBNN vừa có quyền, vừa có trách nhiệm phải kiểm soát chặt chẽ mọi khoản thu NSNN, đặc biệt là các khoản thuế, phí, lệ phí. KBNN phải kiểm tra các khoản thu NSNN, bảo đảm thu đúng, thu đủ về tính hợp pháp, hợp lệ của việc sử dụng. Như vậy, trong quá trình quản lý và điều hành NSNN, KBNN không thụ động thực hiện theo các lệnh của cơ quan tài chính, hoặc đơn vị thụ hưởng ngân sách mộ t cách đơn thuần mà hoạt động có tính độc lập tương đối, theo cơ chế tác động trở lại đối với các cơ quan, đơn vị này. Hiện nay trên địa bàn quận Cầu Giấy chi nhánh KBNN đã phối hợp tốt giữa các cơ quan, đơn vị quản lý thu và sử dụng NSNN từ đó góp phần đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý và góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn.

e. Các yếu tố khác

Ngoài các yếu tố nêu trên công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn quận Cầu giấy còn phụ thuộc vào đặc điểm của đối tượng sử dụng ngân sách, ý thức, trình độ của đối tượng sử dụng ngân sách, hệ thống thông tin, phương tiện quản lý NSNN quận, công tác thanh tra, kiểm tra công tác quản lý thu NSNN. NSNN có được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả hay không phụ thuộc rất lớn vào ý thức, trình độ của đối tượng thụ hưởng ngân sách. Nếu đối tượng thụ hưởng ngân sách có

ý thức chấp hành và hiểu biết pháp luật tốt, có trình độ chuyên môn cao trong lĩnh vực hoạt động của mình sẽ giúp các khoản thu NSNN được sử dụng một cách hiệu quả. Ngược lại nếu các đối tượng này không tuân thủ pháp luật, không tuân thủ các quy định trong quá trình quản lý thu NSNN đã được quy định sẽ dễ làm phát sinh các hiện tượng tiêu cực như thu không đúng mục đích, không hiệu quả, tham ô, lãng phí.

2.1.2.2. Nhân tố khách quan

a. Điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương

Đây là một trong những nhân tố quan trọng gián tiếp ảnh hưởng đến quản lý thu NSNN trên địa bàn quận. Dựa trên thực trạng điều kiện kinh tế - xã hội của quận, các cấp cán bộ quản lý thu đánh giá, đưa ra các kế hoạch và thực hiện quản lý thu NSNN phù hợp với tình hình và mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội của quận trong từng thời kỳ.

Quận Cầu Giấy là một quận có tốc độ đô thị hoá nhanh và điều kiện thuận lợi về giao thông cho phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Trong giai đoạn 2016 – 2020 quận đã thực hiện đạt và vượt kế hoạch 13/15 chỉ tiêu (trong đó: 03 chỉ tiêu vượt kế hoạch, 10 chỉ tiêu hoàn thành kế hoạch, còn 02 chỉ tiêu không hoàn thành kế hoạch là: Tốc độ tăng giá trị sản xuất ngành Dịch vụ, ngành Công nghiệp - xây dựng do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19).

Trong năm 2020, Tổng giá trị sản xuất trên địa bàn quận đạt 167.904 tỷ đồng tăng 5,3% so với năm 2019 (trong đó, giá trị sản xuất công nghiệp – xây dựng ước đạt 58.943 tỷ đồng tăng 4,7%; giá trị ngành thương mại – dịch vụ ước đạt 108.961 tỷ đồng tăng 5,6%). Hiện trên địa bàn quận có 19.041 doanh nghiệp đang hoạt động; số hộ kinh doanh cá thể đang hoạt động hơn 9.000, tăng bình quân 5,4%/năm…nhờ đó quận Cầu Giấy đã hoàn thành vượt mức dự toán thu ngân sách Nhà nước (NSNN) với tổng số thu là 7.280 tỷ 771 triệu đồng/6.746 tỷ 660 triệu đồng dự toán, đạt 107,9% dự toán pháp lệnh. Trong đó, hầu hết các chỉ tiêu thu ngân sách đều tăng trưởng so với năm 2019 giúp cho cơ quan quản lý thu NSNN trên địa bàn quận có cơ sở để lập dự toán thu ngân sách năm 2021 sát với thực tế và có những cơ chế chính sách để thúc đẩy kinh tế quận phát triển ổn định bền vững

giúp tăng nguồn thu cho NSNN quận.

b. Chính sách và thể chế chung của nhà nước

Chính sách và thể chế về quản lý thu NSNN được thể hiện dưới hình thức những văn bản của nhà nước, có tính quy phạm pháp luật, quy định phạm vi, đối tượng thu, chi của các cấp chính quyền; quy định việc phân công, phân cấp nhiệm vụ thu, quản lý thu của các cấp chính quyền, chi phối và tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động trong quy trình quản lý thu NSNN quận Cầu Giấy từ khâu lập dự toán, chấp hành dự toán đến khâu quyết toán thu NSNN.

Chính sách và thể chế về quản lý thu bao gồm:

- Các quy định về phạm vi, đối tượng, về phân cấp nhiệm vụ thu, quản lý thu của các cấp chính quyền.

- Các quy định về trình tự, nội dung lập, chấp hành, quyết toán thu NSNN.

- Các quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan Nhà nước trong quá trình quản lý thu NSNN.

- Các quy định về nguyên tắc, chế độ, định mức thu NSNN.

Chính sách và các thể chế về quản lý thu quy định những nguyên tắc, chế độ, định mức thu theo quy định của nhà nước. Quy định thu ngân sách nhà nước được địa phương căn cứ để xây dựng dự toán thu NSNN. Đây cũng là một trong những chỉ tiêu để đánh giá chất lượng quản lý và điều hành NSNN của các cấp chính quyền địa phương. Việc ban hành các định mức thu một cách khoa học, cụ thể, kịp thời sẽ góp phần không nhỏ trong việc quản lý thu NSNN được chặt chẽ hơn, hiệu quả hơn.

Những văn bản của Nhà nước có tính quy phạm pháp luật chi phối mọi quá trình hoạt động của các cơ quan Nhà nước trong quá trình quản lý thu ngân sách. Nhân tố về thể chế tài chính có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả quản lý thu ngân sách trên một địa bàn nhất định. Việc ban hành những thể chế tài chính đúng đắn phù hợp tạo điều kiện cho công tác quản lý thu đạt được hiệu quả.

Chính sách và thể chế kinh tế của Nhà nước ngày càng được hoàn thiện và đồng bộ, từng bước nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng ngân sách, thực hành tiết

kiệm chống lãng phí, công khai minh bạch, góp phần phục vụ các mục tiêu tăng trưởng và phát triển KT-XH.

Chính sách và thể chế kinh tế của Nhà nước có đúng đắn, hợp lý, phù hợp với thực tiễn mới tạo điều kiện cho hoạt động quản lý thu NSNN đạt được hiệu quả.

2.2. Phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội

2.2.1. Thực trạng xây dựng dự toán thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội

Căn cứ theo quy định tại Điều 44 Luật Ngân sách nhà nước 2015, hàng năm việc thực hiện lập dự toán thu NSNN quận Cầu Giấy được bộ máy quản lý quan tâm đôn đốc, tập trung thực hiện để đảm bảo theo đúng quy trình và các mốc thời gian được quy định:

“1. Trước ngày 15 tháng 5, Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định về việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước năm sau.

2. Trước ngày 20 tháng 9, Chính phủ trình các tài liệu báo cáo theo quy định tại khoản 1 Điều 47 của Luật này đến Ủy ban thường vụ Quốc hội để cho ý kiến.

3. Các báo cáo của Chính phủ được gửi đến các đại biểu Quốc hội chậm nhất là 20 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp Quốc hội cuối năm.

4. Trước ngày 15 tháng 11, Quốc hội quyết định dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm sau.

5. Trước ngày 20 tháng 11, Thủ tướng Chính phủ giao dự toán thu, chi ngân sách năm sau cho từng bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương và từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

6. Trước ngày 10 tháng 12, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định dự toán ngân sách địa phương, phân bổ ngân sách cấp tỉnh năm sau. Hội đồng nhân dân cấp dưới quyết định dự toán ngân sách địa phương, phân bổ ngân sách năm sau của cấp mình chậm nhất là 10 ngày, kể từ ngày Hội đồng nhân dân cấp trên trực tiếp quyết định dự toán và phân bổ ngân sách.

7. Chậm nhất là 05 ngày làm việc, kể từ ngày Hội đồng nhân dân quyết định dự toán ngân sách, Ủy ban nhân dân cùng cấp giao dự toán ngân sách năm sau cho từng cơ quan, đơn vị thuộc cấp mình và cấp dưới; đồng thời, báo cáo Ủy ban nhân dân và cơ quan tài chính cấp trên trực tiếp, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh báo cáo Bộ Tài chính về dự toán ngân sách đã được Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định.

8. Trước ngày 31 tháng 12, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương, Ủy ban nhân dân các cấp phải hoàn thành việc giao dự toán ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc và Ủy ban nhân dân cấp dưới.”

Trong thời kỳ ổn định ngân sách giai đoạn 2018 - 2020, việc xây dựng kế hoạch thu ngân sách của quận cơ bản đã đảm bảo thực hiện theo đúng các yêu cầu có tính nguyên tắc là: Dự báo được số thu NS hàng năm; quá trình lập kế hoạch có xem xét đến tình hình hiện tại và nguồn thu thực tế, xác định thông tin trước khi lập kế hoạch thu cho từng lĩnh vực.

Từ sự quan tâm trên, những năm qua lập kế hoạch thu NSNN của quận đã đi vào nề nếp, có có nhiều thuận lợi cho quản lý. Các đơn vị thu ngân sách đã lập kế hoạch thu của đơn vị đúng thời hạn, dự toán không chỉ dừng lại ở những mục lớn mà đã phân loại cụ thể đến từng chỉ tiêu nhỏ, dự báo được sát hơn nên kế hoạch thu NSNN được lập cơ bản sát hơn với tình hình thực tế trên địa bàn, đáp ứng được nhiệm vụ chi cần thiết của quận. Hàng năm, UBND quận Cầu Giấy công khai thuyết minh dự toán Ngân sách và Phương án phân bổ ngân sách quận. Cụ thể dự toán thu ngân sách nhà nước của quận Cầu Giấy giai đoạn 2018 - 2020 được thể hiện qua bảng sau:

Bảng 2.1. Dự toán giao thu NSNN quận Cầu Giấy giai đoạn 2018-2020

Đơn vị: Triệu đồng

Dự toán giao thu ngân sách	Năm 2018	Năm 2019	Năm 2020	So sánh 2019/2018		So sánh 2020/2019
Dự toán giao thu ngân sách	Năm 2018	Năm 2019	Năm 2020	Số tiền	%	Số tiền	%
I	Thu ngân sách	8.362.300	8.638.000	6.746.600	275.700	3,29	- 1.891.400	-21,90
1	Thu từ khu vực ngoài QD	3.878.800	4.732.500	4.261.760	853.700	22,01	-470.740	-9,95
2	Thu thuế thu nhập cá nhân	842.100	890.000	1.081.800	47.900	5,69	191.800	21,55
3	Thu lệ phí trước bạ	627.900	494.000	746.200	-133.900	-21,33	252.200	51,05
4	Thu các loại phí, lệ phí	55.000	49.300	61.700	-5.700	-10,36	12.400	25,15
5	Các khoản thu về nhà đất	2.949.400	2.421.900	492.600	-527.500	-17,88	- 1.929.300	-79,66
6	Thu khác ngân sách	9.000	50.000	101.600	41.000	455,56	51.600	103,20