Cơ Sở Lý Luận Về Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước Cấp Huyện

Nêu lên khái niệm về ngân sách nhà nước, nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, công cụ và tiêu chí đánh giá quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện.

5. Phương pháp nghiên cứu dữ liệu

5.1. Phương pháp thu thập dữ liệu

Những dữ liệu thứ cấp được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm các sách, báo, tạp chí văn iện, nghị quyết các công trình đã được xuất bản, các số liệu về tình hình cơ bản của địa bàn nghiên cứu, số liệu thống kê phản ánh kết quả sản xuất kinh doanh, điều kiện tự nhiên, kinh tế của huyện. Ngoài ra tác giả còn tham khảo các kết quả nghiên cứu đã công bố của cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học. Những số liệu này thu thập bằng cách sao chép đọc, trích dẫn như trích dẫn tài liệu tham khảo.

- Thu thập thông tin thứ cấp: Sử dụng báo cáo quyết toán hàng nă của huyện và các đơn vị, các xã (Báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước của huyện Sông Mã qua các nă 2018 2019 2020; Báo cáo quyết toán nă của các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước;). Ngoài ra, tác giả còn tiếp cận tới một số tài liệu của Chi cục thống kê tỉnh; Phòng TC – KH huyện; Kho bạc nhà nước tỉnh Sơn La.

- Thu thập thông tin sơ cấp:

+ Nguồn số liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn và điều tra trực tiếp bằng việc sử dụng các phiếu điều tra ý kiến của các đơn vị thực hiện quản lý NSNN. Ngoài ra còn là một số các ý kiến phỏng vấn cá nhân của các cán bộ nhân viên thuộc Sở Tài chính phòng Tài chính đây là những người hiểu rõ nhất điểm mạnh, yếu, thiếu sót của hệ thống mà họ đang tác nghiệp đây chính là nguồn thông tin có giá trị nhất.

+ Nội dung khảo sát lấy ý kiến cán bộ quản lý, chuyên viên phòng tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách bao gồm: Công tác lập dự toán; Quản lý nguồn thu; Công tác quyết toán thu; Công tác thanh tra, kiểm tra.

+ Mục đích hảo sát: Để đánh giá quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Sông

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 122 trang tài liệu này.

Mã.

+ Quy mô mẫu khảo sát: Tổng số cán bộ, công chức quản lý ngân sách nhà

nước của thành phố gồ : HĐND huyện, UBND huyện, phòng Tài chính - Kế hoạch,

Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước nă 2020 ước đạt 110 người. Số phiếu điều tra được phát ra là 110 phiếu, số phiếu hợp lệ thu về là 110 phiếu.

Thang đo của bảng hỏi: Thang đo Li ert 5 ức độ được sử dụng trong nghiên cứu này. Thang đo được tính như sau: 1- Hoàn toàn hông đồng ý, 2- Không đồng ý, 3- Phân vân, 4- Đồng ý và 5- Hoàn toàn đồng ý.

5.2. Phương pháp phân tích dữ liệu

- Đối với phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu:

Tác giả dùng phương pháp phân tổ thống ê để tổng hợp và hệ thống hóa số liệu theo các tiêu thức phù hợp với mục tiêu của luận văn.

Số liệu được xử lý, tính toán trên phần mềm Microsoft Excel 2019.

- Phương pháp phân tích

Các phương pháp được vận dụng linh hoạt, phù hợp với từng loại dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

+ Phương pháp so sánh: Sau hi đã tập hợp đầy đủ dữ liệu về thu NSNN, công tác quản lý thu NSNN của huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La tác giả sẽ tiến hành so sánh những kết quả đạt được qua các nă để đánh giá ết quả đồng thời tìm hiểu các nguyên nhân nhằm khắc phục các hạn chế và phát huy các yếu tố tích cực.

+ Phương pháp tổng hợp: Thông tin nghiên cứu sau hi được thu thập từ các nguồn dữ liệu sơ cấp và thứ cấp sẽ được tác giả tổng hợp, phân tích chỉ số trung bình từ đó có cái nhìn bao quát về thực trạng để đề xuất các giải pháp.

+ Phương pháp phân tích: Các dữ liệu thu thập được sẽ được phân tích nhằm làm rõ các vấn đề liên quan đến quản lý thu NSNN của huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La.

+ Phương pháp tỷ lệ: Nhằm làm rõ sự tăng trưởng của quy mô thu NSNN qua các nă và cơ cấu thu NSNN của huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La

+ Phương pháp thống kê mô tả: Từ báo cáo thu ngân sách của các nă tiến hành sắp xếp, phân loại và xử lý tổng hợp các số liệu thu thập được, xây dựng các bảng biểu để phân tích dữ liệu nhằm mô tả thực trạng công tác quản lý thu NSNN của huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La.

6. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu và trình bày trong 3 chương sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

Chương 2: Thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La

Chương 3: Giải pháp tăng cường công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN

1.1. Những vấn đề chung về ngân sách và quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

1.1.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện

1.1.1.1.Khái niệm ngân sách nhà nước cấp huyện

Ngân sách cấp huyện là một bộ phận cấu thành của ngân sách tỉnh được hình thành trên cơ sở các nguồn thu đã được phân cấp cho huyện quản lý và được sử dụng để đảm bảo nhu cầu chi thực hiện nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện. Ngân sách huyện là phản ánh các mối quan hệ kinh tế giữa nhà nước và nhân dân trong quá trình

hai thác huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính, nhằ đảm bảo duy trì, thực hiện các chức năng của Nhà nước ở chính quyền cơ sở (huyện, thành phố thuộc tỉnh). Ở nước ta, ngân sách huyện là một cấp ngân sách trong hệ thống ngân sách nhà nước. Căn cứ vào Luật ngân sách Nhà nước nă 2002 Luật ngân sách sửa đổi nă 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật; hệ thống ngân sách của Việt Nam bao gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương; trong đó ngân sách địa phương gồm: (i) Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là ngân sách tỉnh); (ii) Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách huyện, thành phố); (iii) Ngân sách các xã phường, thị trấn trực thuộc tỉnh thành phố (gọi chung là ngân sách xã).

Là một bộ phận của NSNN ngân sách nhà nước cấp huyện là ngân sách của chính quyền cơ sở do Uỷ ban nhân dân Huyện xây dựng, quản lý và sử dụng; do Hội đồng nhân dân huyện quyết định và giám sát quá trình tổ chức thực hiện.

Ngân sách huyện được xây dựng trên cơ sở các nguồn thu của huyện được phân cấp (kể cả nguồn trợ cấp của ngân sách cấp trên) và chỉ thực hiện các công việc thuộc chức năng nhiệm vụ của chính quyền theo quy định. Như vậy, bản chất của ngân sách huyện là phạm trù lịch sử phản ánh hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa nhà nước và nhân dân trong quá trình Nhà nước hai thác huy động và sử dụng các nguồn lực

nhằ đảm bảo sự duy trì và thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước ở cấp chính quyền cơ sở.

1.1.1.2. Đặc điểm ngân sách nhà nước cấp huyện

Thứ nhất ngân sách nhà nước cấp huyện gắn liền với quá trình tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước ở cấp cơ sở nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước cấp cơ sở theo luật định. Cơ sở hoạt động của quỹ tiền tệ tập trung này được thể hiện trên hai phương diện: (1) Huy động nguồn thu vào quỹ hay còn gọi là nguồn thu ngân sách huyện. (2) Phân phối sử dụng quỹ tiền tệ hay còn gọi là các nhiệm vụ thu ngân sách huyện.

Thứ hai, các hoạt động thu chi ngân sách nhà nước cấp huyện luôn gắn với chức năng nhiệm vụ của chính quyền, luôn chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nước cấp huyện.

Thứ ba, hoạt động thu chi ngân sách nhà nước cấp huyện phản ánh các mối quan hệ lợi ích giữa một bên là lợi ích cộng đồng do Chính quyền cấp huyện đại diện một bên là lợi ích của các chủ thể kinh tế xã hội khác. Hình thức biểu các mối quan hệ này rất đa dạng; đó có thể là quan hệ kinh tế giữa ngân sách cấp huyện với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh dịch vụ hoặc với các cấp ngân sách trung gian, tổ chức xã hội, cá nhân và các hộ gia đình…v.v.

1.1.1.3. Vai trò của ngân sách nhà nước cấp huyện

- Về kinh tế: NSNN cấp huyện là công cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong ổn định KT – XH trên địa bàn. Nhà nước tạo các ôi trường và điều kiện để xây dựng và nâng cấp cơ sở kết cấu hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp. Nhà nước thuộc các ngành kinh tế các lĩnh vực kinh tế then chốt. Trên cơ sở đó từng bước làm cho kinh tế Nhà nước đả đương được vai trò chủ đạo nền kinh tế nhiều thành phần. NSNN cấp huyện có vai trò định hướng phát triển sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định và phát triển bền vững.

Mặt khác, trong những điều kiện cho phép thì nguồn kinh phí từ NSNN cấp huyện cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp

thuộc các thành phần kinh tế hác để các doanh nghiệp đó có cơ sở về tài chính tốt hơn và do đó có được phương hướng kinh doanh có hiệu quả hơn.

- Về xã hội: Thông qua hoạt động thu, chi NSNN cấp huyện cấp phát kinh phí cho tất cả các lĩnh vực hoạt động vì mục đích phúc lợi xã hội. Thông qua công cụ ngân sách Nhà nước có thể điều chỉnh các mặt hoạt động trong đời sống xã hội như: Thông qua chính sách thuế để kích thích sản xuất đối với những sản phẩm cần thiết cấp bách, đồng thời có thể hạn chế sản xuất những sản phẩm không cần khuyến khích sản xuất. Hoặc để hướng dẫn sản xuất và tiêu dùng hợp lý. Thông qua nguồn vốn ngân sách để thực hiện hình thức trợ cấp giá đối với các hoạt động thuộc chính sách dân số, chính sách việc làm, chính sách thu nhập, chính sách bảo trợ xã hội…v.v.

- Về thị trường: Thông qua các khoản thu, chi NSNN cấp huyện sẽ góp phần bình ổn giá cá thị trường. Ta biết răng trong điều kiện kinh tế thị trường, sự biến động giá cả đến mức gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển nền kinh tế có nguyên nhân từ sự mất cân đối cung – cầu. Bằng công cụ thuế và dự trữ Nhà nước can thiệp đến quan hệ cung – cầu và bình ổn giá cả thị trường.

Hoạt động thu, chi NSNN cấp huyện có mối quan hệ chặt chẽ với vấn đề lạm phát. Lạ phát là căn bệnh nguy hiể đối với nền kinh tế, lạm phát xảy ra khi mức chung của giá cả và chi phí tăng. Để kiềm chế được lạm phát tất yếu phải dùng các biện pháp để hạ thấp giá, hạ thấp chi phí. Bằng biện pháp giải quyết tốt thu chi NSNN có thể kiềm chế đẩy lùi được lạm phát, góp phần thúc đẩy KH – XH phát triển.

1.1.2. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

1.1.2.1. Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

Theo Tô Thiện Hiền (2012) Nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước nói chung được quan niệ như ột quy trình công nghệ mà chủ thể quản lý tiến hành thông qua việc sử dụng các công cụ và phương pháp thích hợp nhằ tác động và điều khiển đối tượng quản lý hoạt động phát triển phù hợp với quy luật hách quan và đạt tới các mục tiêu đã định. Trong hoạt động quản lý, các vấn đề về: chủ thể quản lý đối tượng quản lý, công cụ và phương pháp quản lý, mục tiêu quản lý là những yếu tố trung tâ đòi hỏi phải xác định đúng đắn.

Quản lý thu NSNN được hiểu là sự tác động của các cơ quan là nhiệm vụ thu NSNN lên các khoản thu NSNN bằng cách hoạch định kế hoạch, tổ chức triển khai kế hoạch thu và phối hợp, kiể tra đánh giá quá trình thực hiện kế hoạch thu NSNN. Quản lý thu NSNN là hoạt động của chính quyền địa phương sử dụng các phương pháp và công cụ chuyên ngành để xây dựng dự toán và chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm soát quá trình thu NSNN sao cho phù hợp với khả năng thu và đảm bảo nguồn lực tài chính để nhà nước thực hiện tốt các chức năng nhiệm vụ của mình.

Như vây quản lý thu NSNN là sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong việc hoạch định kế hoạch thu, tổ chức thực hiện kế hoạch chi, kiể tra giá sát đánh giá quá trình và kết quả thực hiện kế hoạch thu. Để thực hiện có kết quả hoạt động quản lý thu NSNN điều quan trọng là phải biết bố trí nguồn lực như nhân lực, vật lực, tài lực sao cho hợp lý. Quản lý thu NSNN bao gồm quản lý thu NSNN Trung ương và quản lý thu NSNN địa phương. Ngân sách cấp huyện là một cấp ngân sách thuộc tỉnh được phân cấp trong hệ thống ngân sách Nhà nước. Vì vậy, việc quản lý thu NSNN cấp huyện phải tuân theo các nguyên tắc quản lý chung trong quản lý ngân sách của Nhà nước và do các cơ quan quản lý Nhà nước thực hiện, trong đó các cơ quan quản lý Nhà nước cấp huyện đóng vai trò chủ đạo.

Như vậy, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, có thể hiểu quản lý thu NSNN cấp huyện được hiểu như sau: Quản lý thu NSNN cấp huyện là hoạt động của chính quyền cấp huyện sử dụng các phương pháp và công cụ chuyên ngành để xây dựng dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm soát quá trình chi NSNN sao cho phù hợp với khả năng thu và đảm bảo nguồn lực tài chính để nhà nước thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ của mình.

1.1.2.2. Đặc điểm của quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

Quản lý thu NSNN là một bộ phận của quản lý tài chính công nó mang những đặc trưng vốn có của quản lý tài chính công.

Thứ nhất, quản lý thu NSNN được xác lập trên cơ sở các văn bản pháp luật do Nhà nước ban hành, phải được thể hiện rõ từ khâu lập kế hoạch thu đến khâu tổ chức thực hiện kế hoạch thu và quá trình kiể tra giá sát đánh giá quá trình thực hiện và

kết quả thực hiện kế hoạch thu. Thoát ly cơ sở các văn bản pháp luật do Nhà nước ban hành công tác quản lý thu NSNN sẽ mất phương hướng thậm chí có thể dẫn đến hậu quả tiêu cực.

Thứ hai, quản lý thu NSNN là sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các khâu công việc, giữa các cơ quan, bộ phận liên quan đến việc thực hiện nghĩa vụ đối với NSNN. Đây là ột trong những đặc điểm quan trọng của quản lý thu NSNN. Trách nhiệm quản lý thu NSNN không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý thu mà là trách nhiệm chung của cả bộ áy Nhà nước. Tùy theo vị trí của từng cơ quan Nhà nước mà phạm vi, mức độ trách nhiệm của mỗi cơ quan có hác nhau trong quản lý thu NSNN. Tuy nhiên trong quản lý thu NSNN thiếu sự phối hợp chặt chẽ thì việc quản lý thu NSNN sẽ gặp hông ít hó hăn thậm chí khó hoàn thành nhiệm vụ thu do Nhà nước đề ra. Chính vì vậy, trong quản lý thu NSNN phải coi việc phối kết hợp vừa là một đặc điểm quan trọng vừa là một yêu cầu có tính nguyên tắc không thể bỏ qua.

Thứ ba, quản lý thu NSNN luôn bám sát với quá trình vận động của nền kinh tế. Nói chung sự vận động của nền kinh tế sẽ có ảnh hưởng đến công tác lập kế hoạch thu, đến việc tổ chức triển khai các biện pháp thực hiện kế hoạch thu, nếu không bám sát với quá trình vận động của nền kinh tế thì tổ chức công tác quản lý thu NSNN từ khâu lập kế hoạch thu cho đến khâu tổ chức triển khai các biện pháp, quá trình thu và kiểm tra giám sát quá trình thực hiện kế hoạch thu sẽ mất phương hướng và không sát với thực tiễn, mang tính chủ quan.

Thứ tư, quản lý thu NSNN là sự tự quản lý mang tính chất tổng hợp, là sự phối kết hợp giữa quản lý mang tính chất nghiệp vụ thu và quản lý các hoạt động kinh tế của các chủ thể thực hiện nghĩa vụ đối với NSNN.

1.1.2.3. Bản chất của quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện

Bản chất của NSNN nói chung, NSNN cấp huyện nói riêng là hệ thống những mối quan hệ kinh tế nhà nước và xã hội trong quá trình nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính nhằ đảm bảo yêu cầu thực hiện chức năng của Nhà nước. Các quan hệ kinh tế này bao gồm: