Phát Triển Trường Tiểu Học Dạy Học 2 Buổi/ngày Vùng Khó Khăn

Trong khuôn khổ nghiên cứu của luận văn tác giả đề cập đến phát triển theo hướng phát triển cả về số lượng và chất lượng.‌

1.2.2. Trường tiểu học

Luật GD quy đinh: Trường TH là một cơ sở GD của cấp tiểu học, là cấp học nền tảng của hệ thống GD quốc dân. Trường TH có các lớp từ lớp 1 đến lớp 5 và có tư cách pháp nhân và con dấu riêng [3, tr.7]

Theo điều lệ trường TH xác định: Trường TH là cơ sở GD phổ thông của hệ thống GD quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng.

Như vậy có thể hiểu trường TH là cơ sở GD phổ thông của hệ thống GD quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng. Trực tiếp đảm nhiệm việc GD từ lớp 1 đến lớp 5 cho trẻ em từ 6 đến 14 tuổi nhằm hình thành ở HS cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con người theo mục tiêu GDTH.

Trong thực tế còn có trường phổ thông có nhiều cấp học: Trường phổ thông cơ sở là trường ghép giữa tiểu học và trung học cơ sở, có từ lớp 1 đến lớp 9; Trường trung học cấp I, II, III là trường ghép giữa tiểu học và trung học, có từ lớp 1 đến lớp

12. Việc thống kê các trường có nhiều cấp học có quy định riêng.

1.2.3. Dạy học 2 buổi/ngày

Dạy học cả ngày là phương án bổ sung thêm thời gian cho việc dạy học và GD trong trường TH để tổ chức các HĐGD theo một chương trình, kế hoạch được điều chỉnh, mở rộng nhằm giúp tất cả HS đạt chuẩn kiến thức, kỹ năng các môn học, hình thành và rèn luyện các phẩm chất, năng lực phù hợp với lứa tuổi. HS tham gia học cả ngày sẽ được học tập/ hoạt động cả buổi sáng, buổi trưa và buổi chiều tại trường vào một số ngày trong tuần hoặc tất cả các ngày học trong tuần (39, tr.11).

Tác giả Nguyễn Kim Dung và Lê Thị Ngọc Thương có nêu: “Dạy học 2 buổi/ngày là phương thức bổ sung thêm thời gian cho việc học tập/hoạt động của HS ở trường” [20, tr.55].

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 141 trang tài liệu này.

Ngoài ra tại một số văn bản hướng dẫn của các địa phương với những đặc thù khác nhau cũng nêu những khái niệm về dạy học 2 buổi/ngày khác nhau ví dụ như:

Dạy học 2 buổi/ngày là phương thức bổ sung thêm thời gian cho việc dạy học và GD trong trường TH để sử dụng có hiệu quả thời gian tăng thêm ở trường, tổ chức các HĐGD theo một chương trình, kế hoạch được điều chỉnh, mở rộng nhằm

giúp tất cả HS đạt chuẩn kiến thức, kỹ năng các môn học, hình thành và rèn luyện các phẩm chất, năng lực phù hợp với lứa tuổi. HS tham gia học 2 buổi/ngày sẽ được học tập/hoạt động cả buổi sáng, buổi trưa và buổi chiều tại trường vào một số ngày trong tuần hoặc tất cả các ngày trong tuần.‌

Dạy học 2 buổi/ngày: Là dạy học 10 buổi/tuần (mỗi ngày dạy hai buổi: sáng- chiều từ thứ hai đến thứ sáu hằng tuần), cũng có thể dạy học 9 buổi/tuần (một buổi dành cho sinh hoạt chuyên môn và các hoạt động khác), …

Dạy học tăng buổi: Là dạy học từ 6 đến 8 buổi/tuần, nội dung và kế hoạch dạy học dựa trên dạy học 2 buổi/ngày do Hiệu trưởng sắp xếp phù hợp với tình hình thực tế nhà trường và địa phương.

Như vậy trong luận văn này tác giả nghiên cứu dạy học 2 buổi/ ngày là HS được học tập và GD ở nhà trường cả buổi sáng và buổi chiều. Trong trường có thể có một bộ phận hoặc toàn bộ HS bán trú.

1.2.4. Trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày

Theo tài liệu hướng dẫn mô hình trường TH dạy học cả ngày và lộ trình chuyển đổi có nêu: “Trường TH dạy học 2 buổi/ngày là trường TH mà HS được học tập, hoạt động ở trường cả ngày, từ đầu buổi sáng tới cuối chiều: (ở nhiều nước thường khoảng từ 9 giờ sáng tới hơn 3 giờ chiều). HS có thể bán trú, ăn và ở lại trường vào buổi trưa, hoặc về nhà vào buổi trưa” [7, tr.3]

Ở Việt Nam, thuật ngữ trường TH hai buổi/ ngày đã được đề cập tới trong nhiều văn bản pháp quy, nhiều văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT. Ví dụ :Trong Chương trình tiểu học có nêu: Ở tiểu học, thời lượng mỗi năm học ít nhất là 35 tuần. Đối với các trường, lớp dạy học 5 buổi/ tuần, mỗi buổi học không quá 4 giờ (240 phút); các trường, lớp dạy học hai buổi/ ngày hoặc nhiều hơn 5 buổi/ tuần, mỗi ngày học không quá 7 giờ (420 phút).

Theo Công văn hướng dẫn của Vụ GDTH 10176/TH ngày 7/11/2000 thì: Kế hoạch dạy học của các trường có một số lớp hoặc một số HS học hai buổi/ ngày hoặc học từ 6 đến 9 buổi/ tuần.

1.2.5. Vùng khó khăn

Theo qui định của Chính Phủ tại Quyết định số 30/2012/QĐ-TTg ngày 18/7/2012 về tiêu chí xác định thôn đặc biệt khó khăn, xã thuộc vùng dân tộc và

miền núi giai đoạn 2012 – 2015 thì: Vùng khó khăn ở đây được hiểu là những nơi có điều kiện kinh tế - xã hội không thuận lợi, dân trí, kinh tế chưa được phát triển và do đó sự hưởng thụ các dịch vụ GD, y tế, văn hoá,... của nhân dân còn ở mức thấp; vùng được Nhà nước đưa vào danh sách để thực hiện các chương trình đặc biệt như: Chương trình 135 cho các xã đặc biệt khó khăn, chương trình phát triển kinh tế- xã hội các xã biên giới và các xã nghèo theo tiêu chí của Bộ Lao động - Thương binh và xã hội. Vùng khó khăn còn được hiểu là những vùng thuộc đối tượng được áp dụng các chính sách hỗ trợ của nhà nước về các mặt như: kinh tế, văn hóa, xã hội,...

Tiêu chí để xác định một vùng, một khu vực thuộc diện khó khăn là:

- Vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, hải đảo.

- Mức thu nhập bình quân đầu người thấp.

- Có tập quán sản xuất còn mang nặng tính tự nhiên, chủ yếu phát rẫy làm nương, chăn nuôi theo tập quán cũ, lạc hậu, công cụ sản xuất thô sơ, thiếu thốn, thiếu đất hoặc chưa có đất sản xuất (tính theo mức bình quân diện tích đất canh tác cho mỗi hộ của địa phương).

Ở nước ta, việc phân định các địa phương miền núi và địa phương có dân tộc thiểu số sinh sống có điều kiện kinh tế - xã hội khú khăn làm 3 khu vực lần lượt là I, II, III. Trong đó khu vực III là khu vực đặc biệt khó khăn thuộc phạm vi của Chương trình 135. Trong khu vực I, II cũng có thể có những thôn, bản,... được công nhận là khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn. Tùy thuộc vào các khu vực mà Chính phủ có các chính sách ưu đãi, ưu tiên cho các cá nhân và hộ gia đình đang sinh sống.

1.2.6. Phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn

Thực hiện học 2 buổi/ngày là cơ sở ban đầu, vững chắc để vươn tới đích là HS được học cả ngày ở trường, nhằm mục tiêu để HS có nhiều thời gian học tập, rèn luyện, trải nghiệm tạo môi trường để các em phát triển toàn diện theo nhu cầu và khả năng của mình. Việc tổ chức cho HS tiểu học học 2 buổi/ngày tại các vùng có điều kiện thuận lợi đã được thực hiện từ nhiều năm nay, nhưng đối với những vùng khó khăn thì công việc này đang gặp nhiều trở ngại và thách thức. Bộ GD&ĐT đã xác định tổ chức dạy học 2 buổi/ngày cho cấp tiểu học là chiến lược lâu dài.

Trong luận văn này, khái niệm phát triển được gắn với đối tượng là trường TH dạy học 2 buổi/ngày. Vì thế, trên cơ sở quan niệm của triết học về phát triển; phối

hợp lý luận quản lý trường TH dạy học 2 buổi/ngày và khái niệm vùng khó khăn; có thể hiểu: Phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn là một quá trình quản lý nhằm làm cho HS tại các trường vùng khó khăn được học tập và GD ở trường cả buổi sáng và buổi chiều. Số lượng trường TH tổ chức được dạy học 2 buổi/ngày sẽ biến đổi theo hướng tiến bộ về số lượng và đặc biệt là chất lượng để đáp ứng được các nhiệm vụ trường TH theo yêu cầu đổi mới GD.‌‌‌

Như vậy, nói đến phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày nói chung và phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày vùng khó khăn nói riêng, phải phát triển đồng thời cả 2 yếu tố: Qui mô - số lượng và chất lượng GD.

1.3. Yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân

1.3.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học

1.3.1.1. Đổi mới mục tiêu giáo dục tiểu học: GDTH phải hướng tới

- Giúp HS hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để HS tiếp tục học trung học cơ sở.

- Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS.

- Trang bị cho HS bước đầu có tư duy phê phán, óc sáng tạo, có kỹ năng sống, tích cực tham gia các hoạt động xã hội và có năng lực tự học.

- Nâng cao chất lượng GD toàn diện, chú trọng GD lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

1.3.1.2. Đổi mới chương trình và nội dung giáo dục tiểu học

Chương trình phải đổi mới theo định hướng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất HS, trong đó:

- Đảm bảo cho HS có hiểu biết đơn giản, cần thiết về tự nhiên, xã hội và con người; có kỹ năng cơ bản nghe, nói, đọc, viết và tính toán; có thói quen rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh; có hiểu biết ban đầu về hát, múa, âm nhạc, mĩ thuật.

- Đảm bảo tính toàn diện về GD lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.

- Các nội dung GD phải theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi và trình độ nhận thức của HS; tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên; giảm số môn học bắt buộc; tăng môn học, chủ đề và HĐGD tự chọn; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Nội dung GD được lựa chọn là những tri thức cơ bản, đảm bảo vừa hội nhập quốc tế, vừa gắn với thực tiễn Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

1.3.1.3. Đổi mới phương pháp giáo dục

Để thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất HS tiểu học, phương pháp dạy học tiểu học phải được đổi mới theo hướng tích cực, phù hợp lứa tuổi HS, lấy người học làm trung tâm. Cụ thể là:

- PPDH phải phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc trưng môn học, HĐGD, đặc điểm đối tượng HS và điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho HS phương pháp tự học, khả năng hợp tác...

- Lựa chọn các hương pháp dạy học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc.

- Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực làm việc độc lập, chủ động và khả năng tự học của HS.

1.3.1.4. Đổi mới hình thức tổ chức giáo dục

- Đang dạng hóa các hình thức tổ chức GD bao gồm các hình thức tổ chức dạy học và HĐGD trên lớp học, ngoài lớp học, trong và ngoài nhà trường. Các hình thức tổ chức GD phải đảm bảo cân đối, hài hoà giữa dạy học các môn học và các HĐGD khác; giữa dạy học theo lớp, nhóm và cá nhân; bảo đảm chất lượng GD chung cho mọi đối tượng và tạo điều kiện phát triển năng lực cá nhân của HS,…Đối với HS biểu hiện có năng khiếu, có thể vận dụng hình thức dạy học và HĐGD phù hợp nhằm phát triển các năng khiếu đó.

- Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học.

- Phối hợp hài hoà các hình thức tổ chức dạy học trên cơ sở tận dụng được các lợi thế của môi trường tự nhiên và xã hội tại địa phương vào dạy học.

1.3.1.5. Đổi mới đánh giá kết quả giáo dục‌

- Xây dựng được hệ thống đánh giá kết quả GD khoa học, hiệu quả, góp phần tạo ra một nền GD thực chất, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

- Thay đổi mô êt cách căn bản hê ê thống đánh giá từ kiểm tra kiến thức sang đánh giá năng lực.

- Căn cứ vào chuẩn kiến thức, kĩ năng và yêu cầu về thái độ của từng môn học và HĐGD ở từng lớp, ở toàn cập học để xây dựng công cụ đánh giá thích hợp;

- Phối hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì; giữa đánh giá của GV và tự đánh giá của HS; giữa đánh giá của nhà trường và đánh giá của gia đình, cộng đồng.

1.3.2. Yêu cầu đối với việc tổ chức dạy học hai buổi/ ngày ở tiểu học

Dạy học hai buổi/ ngày là giải pháp nâng cao chất lượng dạy học, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí HS tiểu học. Ngoài các yêu cầu đổi mới như đã nêu ở trên dạy học 2 buổi/ngày cần phải đảm bảo các yêu cầu đó là:

- Việc tổ chức dạy học hai buổi/ ngày ở trường TH nhằm thực hiện mục tiêu GD toàn diện, đảm bảo chất lượng GDTH, đáp ứng yêu cầu chăm sóc GD trẻ em của gia đình và xã hội, góp phần giải quyết vấn đề quá tải và dạy thêm, học thêm ở GDTH.

- Việc dạy học hai buổi/ ngày chỉ tổ chức ở những nơi có nhu cầu và có sự tự nguyện của phụ huynh HS, được sự đồng ý của các cấp có thẩm quyền.

- Đội ngũ GV đủ về số lượng (tỉ lệ 1,5 GV/ lớp) và đồng bộ về cơ cấu, loại hình GV. Trình độ đào tạo của GV tiểu học phải đạt từ chuẩn trở lên.

- Đảm bảo đủ phòng học, phòng phục vụ học tập, có sân chơi, đảm bảo môi trường xanh, sạch, đẹp, hấp dẫn trẻ em học tập ở trường cả ngày. Nơi nào tổ chức bán trú cần đảm bảo những điều kiện cần thiết về vệ sinh và CSVC.

- Việc quản lí thu, chi cần được thực hiện theo quy định tài chính hiện hành.- Căn cứ vào điều kiện cụ thể của nhà trường, cần lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học 2 buổi/ngày phù hợp.

1.4. Phân cấp quản lý trong thực hiện phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ ngày ở các tỉnh/ thành phố.

Một khâu quan trọng trong việc phát triển GD là thực hiện phân cấp trong quản lý, trong đó vai trò của cơ quan chuyên môn thực hiện chức năng quản lý nhà nước về giáo dục là rất quan trọng.‌

Đối với việc phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày phải đảm bảo thực hiện đúng sự phân cấp trong quản lý, mỗi cấp thực hiện đúng chức năng của mình để đảm bảo hiệu quả quản lý. Để việc phát triển trường TH 2 buổi/ngày trên địa bàn tỉnh, huyện, vùng có hiệu quả phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như đường lối, chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, trình độ, tư duy và nhận thức của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý GD; trong đó phải nói đến công tác quản lí chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện của cơ quan quản lí đó là Sở GD&ĐT, phòng GD&ĐT đối với việc phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày.

1.4.1. Sở GD&ĐT với đặc điểm kết hợp quản lý hành chính và quản lí chuyên môn trong các hoạt động quản lý GD phân công các phòng chức năng, chuyên môn nghiệp vụ phụ trách từng ngành học, bậc học. Mỗi phòng chức năng, chuyên môn được qui định chức năng nhiệm vụ quyền hạn riêng.

Phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày là tạo ra một mô hình nhà trường mà ở đó HS được học trong điều kiện tốt nhất so với điều kiện thực tế của địa phương, trên cơ sở đó, các trường này thực hiện tốt các yêu cầu GDTH. Một trong những nhiệm vụ quản lý của Sở GD&ĐT có nhiệm vụ phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ ngày. Để thực hiện tốt nhiệm vụ nói trên Sở GD&ĐT phân công, qui định rõ chức năng, nhiệm vụ quyền hạn, giao phòng GDTH chủ động tham mưu định hướng phát triển hệ thống trường lớp cấp tiểu học trong đó có việc phát triển các trường TH dạy học 2 buổi/ngày. Theo đó phòng GDTH phân công 1 chuyên viên phụ trách, theo dõi chịu trách nhiệm trong việc đề xuất, báo cáo tham mưu các nội dung liên quan đến dạy học 2 buổi/ngày đối với cấp học.

Đối với phòng GDTH tham mưu Giám đốc Sở thực hiện chức năng quản lý nhà nước về GDTH trên địa bàn tỉnh trong đó có việc tổ chức thực hiện dạy học 2 buổi/ngày đối với cấp học:

- Tham mưu Giám đốc Sở ban hành các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày trên địa bàn tỉnh và các biện pháp đảm bảo chất lượng GDTH trên cơ sở hướng dẫn của Bộ GD&ĐT.

- Tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra các phòng GD&ĐT, các trường TH thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT về dạy học 2 buổi/ngày; Tổ chức quản lý các loại hình trường TH về thực hiện chương trình, kế hoạch, nội dung, phương pháp dạy học, về đánh giá xếp loại HS, kiểm tra đánh giá trường, lớp tiểu học dạy học 2 buổi/ngày.‌‌

- Chỉ đạo xây dựng và nhân điển hình tiên tiến, đúc kết và phổ biến nhân rộng mô hình, kinh nghiệm về dạy học 2 buổi/ngày. Hướng dẫn tổ chức thực hiện công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho CBQL, GV tiểu học; đáp ứng yêu cầu dạy học 2 buổi/ngày.

- Phối hợp với phòng KH-TC và phòng TCCB xây dựng và chỉ đạo thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển trường TH 2 buổi/ngày, các chế độ chính sách, quy hoạch đội ngũ CBQL và GV nhằm phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày;

- Phối hợp với các đơn vị, cơ quan hữu quan tham gia theo dõi các hoạt động của các đề án, dự án, các chương trình có liên quan đến dạy học 2 buổi/ngày; Phối hợp với Thanh tra Sở thực hiện thanh tra chuyên ngành đối với các phòng GD&ĐT, các trường TH; Phối hợp với các cơ quan, đơn vị và các lực lượng xã hội có liên quan để thực hiện mục tiêu, kế hoạch phát triển qui mô trường, lớp dạy học 2 buổi/ngày.

- Tổ chức sơ kết, tổng kết, báo cáo định kỳ đột xuất, báo cáo toàn diện hoặc chuyên đề về dạy học 2 buổi/ngày, đảm bảo thông tin hai chiều thường xuyên và kịp thời.

1.4.2. Đối với UBND cấp huyện

Xây dựng các chương trình, đề án phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày trên địa bàn và tổ chức thực hiện sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt; Tổ chức và kiểm tra việc thực hiện các quy định của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT về dạy học 2 buổi/ngày, quản lý các trường TH dạy học 2 buổi/ngày; Thực hiện chủ trương xã hội hoá GD trên địa bàn;

1.4.3. Phòng GD&ĐT chịu trách nhiệm tham mưu để UBND cấp huyện thực hiện các nhiệm vụ quyền hạn theo qui định.

1.5. Nội dung quản lý phát triển trường tiểu học dạy học 2 buổi/ngày

Nội dung phát triển trường TH dạy học 2 buổi/ngày gồm phát triển số lượng và phát triển về chất lượng. Các nội dung này có mối quan hệ hữu cơ, tác động lẫn nhau. Trong khuôn khổ luận văn này triển khai nghiên cứu về phát triển trường TH