Phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Thanh Hóa

chung là: “Phát triển du lịch thành một ngành kinh tế có thế mạnh, là một trong năm chương trình trọng tâm phát triển kinh tế của Đảng bộ nhiệm kỳ 2006- 2010…”[ 35, tr.26], “Phấn đấu đến năm 2010 đưa Thanh Hóa trở thành địa bàn du lịch trọng điểm quốc gia, điểm đến du lịch quan trọng và hấp dẫn của trung tâm Bắc bộ, quốc gia và khu vực”[ 35, tr.27].

Trong những năm qua, du lịch Thanh Hóa có sự phát triển mọi mặt, cả về số lượng và chất lượng, góp phần vào sự phát triển của các ngành khác cũng như sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, làm cho bộ mặt của tỉnh có sự thay đổi rõ rệt. Tuy nhiên, ngành du lịch Thanh Hóa mới ở giai đoạn đầu của sự phát triển, còn rất nhiều tiềm năng chưa được khai thác, chưa thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Tỉnh. Điều đó đặt ra cho du lịch Thanh Hóa phải đánh giá đúng thực trạng của ngành và phải có những giải pháp đúng hướng để khai thác triệt để tiềm năng sẵn có và xây dựng chiến lược phù hợp, nhằm góp phần thúc đẩy ngành du lịch Thanh Hóa phát triển bền vững, hòa nhập với trào lưu phát triển du lịch của khu vực và trên thế giới, thực hiện đúng vai trò của ngành du lịch trong xây dựng và phát triển của Tỉnh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Thanh Hóa ” làm luận văn thạc sỹ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Phát triển kinh tế du lịch là một trong những vấn đề quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế. Vì vậy vấn đề này thu hút được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Điển hình như một số đề tài :

- “Phát triển du lịch bền vững ở Phong Nha – Kể Bàng”, Luận án tiến sỹ của Trần Tiến Dũng, 2006.

- “Phát triển kinh tế du lịch ở vùng du lịch Bắc bộ và tác động của nó đối với quốc phòng an ninh”, Luận văn kinh tế của Nguyễn Đình Sản, 2007

- “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế du lịch và dịch vụ du lịch chất lượng cao, trình độ cao phục vụ hội nhập quốc tế”, đề tài nghiên cứu khoa học của Lê Thị Lan Hương, 2003.

- TS Trần Thị Kim Thu: “Nghiên cứu thống kê hiệu quả hoạt động kinh doanh du lịch”, 2005

- Bùi Thu Hằng: “Phát triển du lịch ở An Giang”, Luận văn thạc sỹ kinh tế, 1999

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

- GS TS Nguyễn Văn Đính, TS Trần Thị Minh Hòa: Kinh tế du lịch, NXBLĐ – XH, 2004

- Trần Đức Thanh, Nhập môn khoa học du lịch, NXB ĐH Quốc gia Hà Nội, 2003

Các công trình nói trên và còn nhiều công trình khác đã nghiên cứu và đề cập đến vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn phát triển kinh tế du lịch trong bình diện cả nước nói chung và ở một số vùng, miền, tỉnh nói riêng. Đây là những nguồn tài liệu tham khảo rất có ý nghĩa đối với tác giả trong việc thực hiện đề tài luận văn của mình. Nhưng đến nay chưa có công trình nào đi sâu vào nghiên cứu về lý luận và thực tiễn phát triển kinh tế du lịch ở tỉnh Thanh Hóa.

Việc nghiên cứu thực trạng và đề ra các giải pháp nhằm đưa ngành du lịch Thanh Hóa đi lên góp phần tích cực giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho dân cư và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý. Do đó, đề tài được nghiên cứu với mong muốn góp một phần nhỏ bé giải quyết việc khai thác tiềm năng du lịch một cách hợp lý và có hiệu quả nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch ở tỉnh Thanh Hóa. Vì vậy đề tài “Phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Thanh Hóa” là một vấn đề cần được nghiên cứu, phân tích và có tính ứng dụng thực tiễn cao.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

a. Mục đích

- Trên cơ sở tiếp thu lý luận và thực tiễn phát triển kinh tế du lịch hiện nay, từ đó mô tả và phân tích thực trạng phát triển kinh tế du lịch ở tỉnh Thanh Hóa trong những năm vừa qua.

- Tổng kết đánh giá những thành tựu đã đạt được và chỉ ra những tồn tại của vấn đề này. Từ đó đề xuất một số phương hướng và giải pháp để tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch của tỉnh đạt kết quả cao hơn trong những năm sắp tới.

b. Nhiệm vụ

Để đạt được mục đích trên, luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Hệ thống ngắn gọn lý luận về kinh tế du lịch

- Đánh giá tiềm năng du lịch của tỉnh Thanh Hóa

- Phân tích thực trạng phát triển kinh tế du lịch trong giai đoạn từ năm 2000 đến nay.

- Đề ra phương hướng và giải pháp phát triển kinh tế du lịch nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội của Thanh Hóa trong những năm sắp tới .

4. Đối tượng nghiên cứu

Luận văn tập trung nghiên cứu, làm rõ việc phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Thanh Hóa, không đi sâu nghiên cứu tất cả các nội dung phát triển kinh tế du lịch của cả nước. Luận văn đi sâu phân tích phát triển kinh tế du lịch trong giai đoạn từ năm 2000 đến nay và đề ra những phương hướng, giải pháp phát triển kinh tế du lịch của tỉnh đến năm 2020.

5. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện luận văn tác giả sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu, trong đó phương pháp chủ đạo là phương pháp biện duy vật biện chứng, trừu tượng hóa khoa học, logic - lịch sử.

Ngoài ra tác giả còn kết hợp cả phương pháp phân tích, tổng kết thực tiễn, thống kê, so sánh, mô hình hóa, … nhằm thực hiện tốt mục tiêu đề ra.

6. Đóng góp của luận văn

- Khi đề tài hoàn chỉnh sẽ góp thêm cơ sở khoa học, góp phần làm rõ hơn vấn đề phát triển kinh tế du lịch ở tỉnh Thanh Hoá.

- Từ lý luận này có thể vận dụng để giải quyết những vấn đề do thực tiễn của tỉnh đặt ra như quy hoạch và ban hành các quyết sách để phát triển kinh tế du lịch của tỉnh, nhằm đạt hiệu quả cao và bền vững.

- Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy và học tập những phần, môn có liên quan đến kinh tế địa phương trong các trường cao đẳng, trung học chuyên nghiệp của tỉnh.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 3 chương:

- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển kinh tế du lịch

- Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Thanh Hóa

- Chương 3 : Phương hướng và giải pháp đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch của tỉnh Thanh Hóa

Chương 1‌‌

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH

1.1. Khái niệm, vai trò và các nhân tố tác động đến phát triển kinh tế du lịch

1.1.1. Khái niệm du lịch và kinh tế du lịch

1.1.1.1. Khái niệm du lịch

Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, du lịch được ghi nhận như một sở thích, một hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con người. Quá trình phát triển của du lịch góp phần phản ánh tính chất và trình độ phát triển của LLSX, mối quan hệ giữa LLSX và QHSX ở các hình thái kinh tế - xã hội khác nhau mà con người đã trải qua.

Thời kỳ đầu xã hội nguyên thuỷ, con người cũng có sự di chuyển từ nơi này tới nơi khác nhưng hoạt động di chuyển đó do những nguyên nhân như: phòng tránh thiên tai, những xung đột xảy ra trong xã hội hoặc tìm một nơi khác phù hợp hơn để sinh sống… Trên phạm vi toàn thế giới, hoạt động đi ra ngoài với mục đích là du lịch bắt đầu từ giai đoạn cuối xã hội nguyên thuỷ và được phát triển nhanh chóng ở thời kỳ xã hội nô lệ … Khi ngành thủ công nghiệp tách hẳn ra khỏi ngành trồng trọt và chăn nuôi, ngành thương nghiệp xuất hiện, quan hệ hàng hoá - tiền tệ hình thành và phát triển thì du lịch lại càng phát triển hơn.

Du lịch được phát triển thêm một bước mới kể từ khi LLSX có những yếu tố biến đổi về chất. Biểu hiện, vào cuối thế kỷ XVII, bắt đầu diễn ra cuộc cách mạng giao thông trên thế giới. Đầu máy hơi nước được sử dụng rộng rãi trong các ngành đường sắt, đường bộ, đường thuỷ trong đó ngành công nghiệp sản xuất ô tô được chú trọng hơn bao giờ hết. Chỉ trong một thời gian ngắn, trên

khắp Châu Âu, Châu Mĩ mạng lưới đường sắt được hình thành. Trên biển, nhiều tàu thuỷ lớn, nhỏ đủ chủng loại, hiện đại, đẹp về kiểu dáng đi lại khắp các vịnh trên thế giới. Giao thông trở thành yếu tố quan trọng thúc đẩy giao lưu mạnh mẽ của con người ở các vùng đất khác nhau làm cho du lịch trở thành hiện tượng đại chúng và cũng từ đó xuất hiện hàng loạt các loại hình du lịch của mọi tầng lớp khác nhau trong xã hội.

Mặc dù hoạt động du lịch đã xuất hiện rất sớm trong lịch sử và có tốc độ phát triển ngày càng nhanh, song cho đến nay vẫn còn những nhận thức rất khác nhau về du lịch và kinh tế du lịch.

Năm 1811 lần đầu tiên tại Anh có khái niệm du lịch: “Du lịch là sự phối hợp nhịp nhàng giữa lý thuyết và thực hành của các cuộc hành trình với mục đích là giải trí”[9, tr.15 ]. Ông Kuns, một người Thụy Sỹ cho rằng: “Du lịch là hiện tượng những người ở chỗ khác ngoài nơi ở thường xuyên, đi đến nơi khác bằng phương tiện giao thông và sử dụng các xí nghiệp du lịch”[9, tr.16 ].

Các nhà nghiên cứu của Trường tổng hợp kinh tế thành phố Varna, Bulgarie nêu quan niệm: “Du lịch là một hiện tượng kinh tế - xã hội được lặp đi lặp lại đều đặn - chính là sản xuất và trao đổi dịch vụ, hàng hoá của các đơn vị kinh tế riêng biệt, độc lập - đó là các tổ chức, các xí nghiệp với cơ sở vật chất - kỹ thuật chuyên môn nhằm đảm bảo sự đi lại, lưu trú, ăn uống, nghỉ ngơi với mục đích thoả mãn các nhu cầu cá thể về vật chất và tinh thần của những người lưu trú ngoài nơi ở thường xuyên của họ để nghỉ ngơi, chữa bệnh, giải trí (thuộc các nhu cầu về văn hoá, chính trị, kinh tế …) mà không có mục đích lao động kiếm lời”[29, tr.9 ].

Tháng 6 năm 1991, Hội nghị quốc tế và thống kê du lịch ở Otawa, Canada đã đưa ra định nghĩa: “Du lịch là hoạt động của con người đi tới một nơi ngoài môi trường thường xuyên, trong một khoảng thời gian ít hơn khoảng thời gian đã được các tổ chức du lịch quy định trước, mục đích của chuyến đi

không phải là để tiến hành các hoạt động kiếm tiền trong phạm vi vùng tới thăm”[9, tr.19 ].

Trên cơ sở tổng hợp những lý luận và thực tiễn của hoạt động du lịch trên thế giới và ở Việt Nam trong những năm gần đây, Khoa du lịch và khách sạn trường Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội đưa ra khái niệm: “Du lịch là ngành kinh doanh bao gồm các hoạt động tổ chức hướng dẫn du lịch, sản xuất, trao đổi hàng hoá và dịch vụ của những doanh nghiệp, nhằm đáp ứng các nhu cầu về đi lại, lưu trú, ăn uống, thăm quan, giải trí, tìm hiểu và các nhu cầu khác của khác du lịch. Các hoạt động đó phải đem lại lợi ích kinh tế, chính trị - xã hội cần thiết cho nước làm du lịch và cho bản thân doanh nghiệp”[9, tr.19 - 20 ].

Trong Luật du lịch Việt Nam, tại điểm 1, điều 4, chương I “Du lịch” được nêu như sau: “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu thăm quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”[3, tr.9 ].

Như vậy, du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, bao gồm nhiều thành phần tham gia, tạo thành một tổng thể hết sức phức tạp. Hoạt động du lịch không chỉ có đặc điểm của một ngành kinh tế mà còn có đặc điểm văn hoá - xã hội. Thực tiễn ở nhiều nước trên thế giới đã chứng minh rằng hoạt động du lịch không chỉ đem lại lợi ích kinh tế mà còn cả lợi ích chính trị, văn hoá, xã hội.

1.1.1.2 Khái niệm kinh tế du lịch

Cùng với sự phát triển của hoạt động du lịch là hoạt động kinh doanh du lịch. Kinh tế du lịch từng bước trở thành một bộ phận hợp thành của hoạt động kinh tế xã hội, lấy sự phát triển các loại hình kinh doanh du lịch, biến các tài nguyên du lịch của một quốc gia, một vùng lãnh thổ thành những hàng hoá và dịch vụ du lịch đáp ứng nhu cầu cho du khách. Trên thế giới du lịch dần dần được xã hội hoá, số lượng người đi du lịch ngày một đông, xuất hiện những nhu

cầu cần phải được giải quyết như: đảm bảo chỗ ăn, chỗ ngủ cho những người tạm thời sống ngoài nơi cư trú thường xuyên của họ. Để đáp ứng nhu cầu đó, đã xuất hiện những nghề mới trong dân chúng ở các vùng có tài nguyên du lịch như: kinh doanh du lịch, nhà hàng, môi giới, hướng dẫn du lịch … Hàng loạt các cơ sở chuyên phục vụ du lịch như: khách sạn, quán ăn, cửa hàng, tiệm giải khát, dịch vụ cho thuê, giặt là, mát xa …cùng các tổ chức du lịch và đội ngũ phục vụ du khách lần lượt ra đời. Từng bước hình thành một ngành nghề mới là ngành kinh doanh du lịch và theo đó xuất hiện một thị trường mới là thị trường du lịch. Giải thích quá trình vận động phát triển của kinh tế du lịch, có nhiều cách tiếp cận khác nhau.

Trong luận văn về “hoạt động tập thể cho du lịch” (Bordeaux 1933) Menginet viết: “Du lịch đóng vai trò thúc đẩy. Đó là công nghiệp mẹ, một công nghiệp then chốt. Sự phát triển du lịch không phải là một nhân tố riêng lẻ về sự thịnh vượng của một đất nước, nó tác động đến tất cả các ngành, hoạt động quốc gia mà nó góp phần làm gia tăng hiệu xuất”[21, tr.5 ]. Quan điểm này nghiên cứu về quá trình phát triển kinh tế du lịch đã bắt đầu tiếp cận du lịch dưới góc độ là một ngành kinh doanh, kinh doanh các danh lam thắng cảnh của đất nước mình, mà người nước ngoài đến thăm. Việc kinh doanh này trước hết cốt là để cho chuyến viếng thăm được tốt hơn, đáp ứng ngay nhu cầu thực tại của khách đến thăm.

Ở Việt Nam, trong cuốn Kinh tế du lịch, Tiến sỹ Nguyễn Hồng Giáp cho rằng: “Toàn bộ kinh tế du lịch là một hệ thống gồm những phần nhỏ hay là tiểu hệ thống, nguyên nó có thể chia nhỏ ra thêm nữa và những biến số độc lập với nhau cho phép biến đầu vào (nguyên liệu, nguồn nhân lực, tư bản, khoa học kỹ thuật) thành đầu ra (sản phẩm và dịch vụ)”[11, tr.44 ]. Đây là cách tiếp cận kinh tế du lịch dưới góc độ lý thuyết kinh tế học hiện đại theo hướng quan tâm đến toàn bộ nền kinh tế quốc gia ở tầm vĩ mô như sản lượng quốc gia, thu nhập