Đồ Thị Biểu Diễn Lợi Nhuận Khi Mua Quyền Chọn Mua Và Khi Bán Quyền Chọn Mua

- Thời hiệu hợp đồng (tenor): khoảng thời gian có hiệu lực của hợp đồng tính từ ngày ký kết hợp đồng cho đến giờ hạn chót của ngày đáo hạn” hợp đồng.

d. Lợi nhuận GDQC

Có bốn chiến lược cơ bản trong GDQC là: mua quyền chọn mua, mua quyền chọn bán, bán quyền chọn mua và bán quyền chọn bán.

Phân tích lợi nhuận khi thực hiện 04 chiến lược này:

* Trường hợp mua quyền chọn mua và bán quyền chọn mua: P: Giá quyền chọn D1:Giá thực hiện D2: Giá thị trường

LN LN

0 0

Sơ đồ 2.5: Đồ thị biểu diễn lợi nhuận khi mua quyền chọn mua và khi bán quyền chọn mua

LN LN

2 1

0 0 D D P

Sơ đồ 2.6: Đồ thị biểu diễn lợi nhuận khi mua quyền chọn bán và khi bán quyền chọn bán

e. Định giá GDQC

- Việc định giá quyền chọn (tính phí premium) phụ thuộc vào 6 biến số sau:

Giá “giao ngay hiện hành (spot) (S), Giá thực hiện quyền chọn (strike) (X), Thời hạn (tenor), Chênh lệch lãi suất (interest rate), Kiểu Âu hay kiểu Mỹ (style), Độ biến động (volatility).

Trong 6 biến số, độ biến động là quan trọng và phức tạp nhất, vì đó là biến số định giá duy nhất không biết trước một cách chắc chắn.

Một quyền chọn được thực hiện và mang lại lợi nhuận (chưa trừ phí quyền chọn) với tỷ giá hiện hành được gọi là cao giá ITM (in the money). Ngược lại, một quyền chọn được thực hiện và bị lỗ với giá hiện hành gọi là kiệt giá OTM (out of the money). Trong khi đó, một quyền chọn được thực hiện mà giá thực hiện bằng với giá giao ngay được gọi là ngang giá ATM (at the money).

Cách xác định giá quyền chọn kiểu Âu là mô hình Black- Scholes có thể diễn tả bởi công thức sau:”

Với: “N(•) là hàm phân bổ tích lũy của phân phối chuẩn N(0, 1) T - t là thời gian còn lại đến kì hạn.

S là giá giao ngay (spot price) của tài sải gốc. K là giá điểm (strike price).

r là lãi suất không rủi ro.”

là biến động giá của tài sản gốc.

2.2. Phát triển các GDPS tại NHTM.

2.2.1. Khái niệm phát triển GDPS tại NHTM

Phát triển các GDPS của NHTM là việc NH gia tăng về số lượng giao dịch, gia tăng về số lượng các CCPS và nâng cao chất lượng, tiện ích của các GDPS nhằm đạt được các mục tiêu hoạt động kinh doanh của NH: giảm rủi ro, chi phí, tăng lợi nhuận và tăng sức cạnh tranh của NH trên thị trường trong một thời kỳ nhất định.

Từ khái niệm trên ta thấy, việc phát triển các GDPS của NHTM bao gồm sự phát triển không chỉ theo chiều rộng mà còn cả chiều sâu, cụ thể:

- Phát triển theo chiều rộng là việc NH tăng quy mô, số lượng các hợp đồng GDPS đã có và phát triển thêm các GDPS mới nhằm tăng thị phần GDPS mà NH nắm giữ thông qua doanh số và doanh thu. Đây là nội dung quan trọng nhất trong chiến lược phát triển GDPS tại NHTM. Việc tăng quy mô, tăng số lượng giao dịch hiện có và phát triển thêm các GDPS mới sẽ góp phần làm thay đổi danh mục SPPS của NH, đa dạng hóa dịch vụ NH góp phần tăng khả năng cạnh tranh. Đây là yếu tố quan trọng quyết định sự tồn tại và phát triển của NH trong thời kỳ hội nhập với TTTC quốc tế.

- Phát triển theo chiều sâu là theo đó NH gia tăng về “chất” của các hợp đồng phái sinh nhằm tăng độ thỏa mãn của KH khi tham gia hợp đồng với NH cụ thể như tính an toàn, tính nhanh nhạy, tính tiện ích mà quá trình thực hiện nghiệp vụ đem lại, tăng tính hiệu quả của các GDPS. Các thuộc tính cơ bản của một hợp đồng phái sinh đã được định hình ngay từ khi hình thành tuy nhiên trong quá trình phát triển thì SPPS cần không ngừng được cải thiện nhằm tạo cho KH thấy rõ sự khác biệt ưu việt hơn khi tham gia hợp đồng với NH so với các NH khác. Bên cạnh đó mức độ phát triển các GDPS của NH cũng được thể hiện qua kết quả kinh doanh của NH như: độ rủi ro, chi phí và lợi nhuận của NH.

2.2.2. Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển GDPS tại NHTM.

2.2.2.1. Chỉ tiêu định lượng

a. Tốc độ tăng trưởng về số lượng và tính đa dạng của các GDPS NH thực hiện.

Số lượng các loại hợp đồng phái sinh hiện nay NH thực hiện phản ánh sự phát triển của các GDPS theo chiều rộng. Chỉ tiêu tốc độ tăng trưởng về số lượng các loại GDPS này là thước đo để so sánh sự phát triển GDPS của NH theo thời gian.

Qua quá trình phát triển và hội nhập, có thể thấy các GDPS mà các NHTM đang cung ứng trên thị trường là khá giống nhau, sự khác biệt về các giao dịch này chủ yếu đến từ yếu tố đa dạng hóa các loại hợp đồng cung ứng. Tùy thuộc vào khả năng tài chính, con người, công nghệ, chiến lược kinh doanh mà các NH có thể tạo ra một danh mục các GDPS đa dạng hay đem đến một SPPS mới.

Mục tiêu của sự đa dạng hóa các SPPS cung cấp nhằm tăng doanh thu, thu nhập, giảm rủi ro từ đó tăng hiệu quả kinh doanh của NH cũng như thỏa mãn nhiều nhất nhu cầu của KH trong bảo hiểm rủi ro và tìm kiếm lợi nhuận. Tuy nhiên với khả năng hữu hạn về nguồn lực (vốn, công nghệ, nhân lực) mà NHTM không thể cùng một lúc phát triển toàn bộ các GDPS ở các cấp độ với tất cả các tài sản cơ sở đến với mọi đối tượng KH. Trên cơ sở nghiên cứu thị trường kết hợp với khả năng sẵn có, NHTM sẽ đưa ra mức độ ưu tiên phát triển cho từng loại hợp đồng với 1 số tài sản cơ sở quen

thuộc với mức độ phức tạp của các giao dịch tăng dần như chú trọng vào tài sản cơ sở là ngoại hối, lãi suất với các giao dịch đơn giản như Forwards, Swaps và phức tạp hơn với các tài sản cơ sở khác như cổ phiếu, hàng hóa, chỉ số chứng khoán… với các giao dịch Futures, Options.

b. Mức tăng về số lượng và cơ cấu KH, đối tác tham gia giao dịch.

Đây là yếu tố quan trọng cần được tính đến khi phản ánh mức độ phát triển các GDPS của NHTM. Số lượng KH, đối tác thể hiện bằng số KH, đối tác có GDPS với NH. Cơ cấu KH, đối tác phản ánh bằng tỷ trọng các TCTD, các DN nhà nước, công ty cổ phần, các tổ chức tài chính tiền tệ trong và ngoài nước…tham gia hay tỷ trọng các DN lớn, vừa và nhỏ với ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh cụ thể.

Mức tăng về số lượng KH, đối tác càng lớn, cơ cấu càng đa dạng thì chứng tỏ các GDPS càng đa dạng, phát triển, quy mô ngày càng lớn. Nếu các GDPS này của NH mới chỉ tập trung vào 1 nhóm KH, đối tác nhất định thì NH cần phải có chiến lược đem sản phẩm này đến với đa dạng KH, đối tác khác hơn nữa, thúc đẩy tốc độ tăng trưởng đối tác, KH GDPS với NHTM.

c. Doanh số GDPS và tốc độ tăng doanh số GDPS

Doanh số của GDPS được tính toán và phản ánh thông qua chỉ tiêu giá trị hợp đồng trong đó giá trị giao dịch phản ảnh tổng giá trị tất các các hợp đồng phái sinh NH đã ký kết trong 1 khoảng thời gian nhất định (thường là 1 năm) và giá trị ghi sổ phản ánh giá trị các GDPS của các hợp đồng còn thời hạn tại 1 thời điểm (thường là ngày cuối năm).

Chỉ số này phản ánh quy mô hoạt động phái sinh và thị phần nghiệp vụ này của NH. Doanh số càng cao thể hiện GDPS của NH càng phát triển.

Tốc độ tăng trưởng doanh số phái sinh được xác định bằng cách lấy chênh lệch doanh số giao dịch năm hiện tại và năm trước chia cho doanh số giao dịch năm trước. Chỉ số này dương phản ánh doanh số giao dịch năm sau cao hơn năm trước, âm phản ánh doanh số giao dịch năm sau thấp hơn năm trước. Chỉ số này càng cao càng chứng tỏ mức độ phát triển của các GDPS của NH.

d. Chi phí đầu tư cho các GDPS

Theo quyết định 657/2003/QĐ-NHNN về việc ban hành quy chế quản lý tài chính của NHNN, các khoản chi gồm: chi hoạt động nghiệp vụ và dịch vụ ngân hàng;

Chi lương, thưởng, Chi hỗ trợ hoạt động đoàn thể, Chi hoạt động quản lý và công cụ; Chi tài sản; Chi dự phòng; Chi khác..

Các khoản chi thuộc khoản mục chi hoạt động nghiệp vụ và dịch vụ NH bao gồm chi cho hoạt động lãi và chi cho hoạt động ngoài lãi, chi cho GDPS thuộc khoản mục chi hoạt động nghiệp vụ và dịch vụ NH và là chi cho hoạt động ngoài lãi. Chi phí đầu tư cho các GDPS phản ánh sự phát triển của các GD này và có mối liên hệ với thu nhập từ GDPS.

e. Thu nhập từ các GDPS

Thu nhập từ các GDPS phản ánh số tiền mà NH thu được từ các hợp đồng phái sinh mà NH ký kết với KH và đối tác. Thu nhập này chủ yếu là các khoản lãi từ chênh lệch giữa giá ký kết hợp đồng và giá giao ngay của tài sản cơ sở tại thời điểm xác nhận thu nhập, ngoài ra thu nhập của các GDPS đến từ các khoản phí giao dịch, phí HĐQC…

Với các NHTM lớn trên thế giới, GDPS là giao dịch có doanh số lớn nhất trong số các hợp đồng NHTM tham gia. Và như thế thu nhập từ các giao dịch này cũng chiếm một tỷ trọng đáng kể trong tổng thu nhập của NHTM. Thu nhập từ các GDPS càng tăng cao, tỷ trọng thu nhập phái sinh trong tổng thu nhập càng lớn phản ánh sự phát triển càng mạnh của các giao dịch này.

2.2.2.2. Chỉ tiêu định tính

a. Chất lượng các GDPS

Chất lượng của các GDPS thể hiện qua các yếu tố:

- Sự tin cậy của các giao dịch này đối với KH

- Khả năng dự báo biến động các yếu tố kinh tế tác động đến hợp đồng phái sinh: Tỷ giá, lãi suất…

- Thái độ, phong cách phục vụ, tư vấn của nhân viên NH đối với KH.

- Hiệu quả của GDPS đối với KH và NH trong phòng ngừa rủi ro, tìm kiếm lợi nhuận và thay đổi cơ cấu tài sản.

b. Tính hoàn thiện của sản phẩm

Ngay từ khi ra đời, mỗi một hợp đồng phái sinh đều có sẵn những thuộc tính cơ bản nhất định. Tuy nhiên do đặc điểm các SPPS là khá giống nhau cho dù đó là giao dịch ở thị trường nào trên thế giới nên NH cần luôn hoàn thiện, phát triển các nghiệp vụ này nhằm đem lại những lợi ích lớn nhất cho bản thân và KH. Để đánh giá mức độ hoàn thiện của 1 sản phẩm, NH cần xem xét dưới 2 góc độ: KH và NH.

- Góc độ KH: sản phẩm hoàn thiện là sản phẩm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của KH và tốt hơn đối thủ cạnh tranh, mang lại nhiều lợi ích cho KH.

- Góc độ NH: một sản phẩm hoàn thiện trước hết phải đáp ứng nhu cầu của KH tốt hơn đối thủ cạnh tranh đồng thời phải là sản phẩm mang lại lợi nhuận cho NH, giúp NH hạn chế rủi ro.

2.3. Kinh nghiệm về phát triển GDPS của một số NHTM nước ngoài và bài học cho các NHTM Việt Nam

2.3.1. Tổng quan về thị trường phái sinh thế giới

Lịch sử ra đời thị trường phái sinh thế giới trải qua hàng ngàn năm với các GDPS sơ khai được ghi nhận lần đầu từ thời Hi Lạp cổ đại, ngày nay, “thị trường các SPPS ngày càng trở nên quan trọng và rất cần thiết cho các nhà kinh doanh và đầu tư. Trên thực tế, các GDCPS đã phát triển không ngừng cả về quy mô và sự đa dạng. Đây là những cải tiến tài chính rất thành công, cung cấp những công cụ quản lý rủi ro hữu hiệu cũng đồng thời là các công cụ để tìm kiếm lợi nhuận cho các nhà đầu tư tài chính và kinh doanh trên thị trường. Trong điều kiện nền kinh tế tài chính thế giới có nhiều biến động, các số liệu thống kê cho thấy hoạt động trên các TTTC phái sinh cả thị trường tập trung và phi tập trung đều tăng trưởng rất mạnh”. Cho đến hết quý 4 năm 2015, khối lượng các GDPS toàn thế giới đã đạt 1400 nghìn tỷ USD, hơn gấp đôi sau 8 năm, doanh số giao dịch trên thị trường phái sinh thế giới cao gấp hơn 10 lần so với doanh số giao dịch thị trường cổ phiếu và trái phiếu.

Bảng 2.5:“Giá trị hợp đồng và giá trị thị trường của thị trường phái sinh phi tập trung thế giới

Tỷ USD

Giá trị hợp			đồng	Giá trị thị			trường
6 tháng đầu 2014	6 tháng cuối 2014	6 tháng đầu 2015	6 tháng cuối 2015	6 tháng đầu 2014	6 tháng cuối 2014	6 tháng đầu 2015	6 tháng cuối 2015
GRAND TOTAL“	691,640	628,251	551,702	492,911	17,438	20,848	15,493	14,499
A. Foreign exchange contracts	74,782	75,043	73,607	70,446	1,724	2,936	2,539	2,579
Outright forwards and forex swaps	35,190	36,596	36,699	36,331	572	1,202	932	947
Currency swaps	26,141	24,042	23,566	22,750	939	1,348	1,283	1,345
Options	13,451	14,405	13,342	11,365	213	386	324	287
B. Interest rate contracts	563,290	505,431	434,492	384,025	13,461	15,586	11,062	10,148
FRAs	92,575	80,818	74,633	58,326	126	145	143	114
Swaps	421,273	381,129	319,807	288,634	12,042	13,925	9,796	8,993
Options	49,442	43,484	40,053	37,065	1,292	1,516	1,124	1,042
C. Equity-linked contracts	7,084	6,968	7,544	7,141	678	612	606	495
Forwards and swaps	2,505	2,495	2,801	3,321	199	177	168	147
Options	4,579	4,473	4,743	3,820	479	435	438	348
D. Commodity contracts	2,206	1,869	1,671	1,320	269	318	237	297
Gold	319	323	247	286	32	34	26	75”
“Other	94	66	61	52	7	7	7	6
Forwards and swaps	1,792	1,481	1,363	982	230	277	205	216
E. Credit default swaps	19,462	16,399	14,594	12,294	635	593	453	421
Single-name instruments	10,845	9,041	8,205	7,183	368	366	278	284
Multi-name instruments	8,617	7,358	6,389	5,110	266	227	175	137
Index products	7,939	6,747	5,909	4,737	…	…	…	…
F. Unallocated	24,815	22,541	19,794	17,685	671	802	596	558
GROSS CREDIT EXPOSURE”	…	…	…	…	2,826	3,355	2,870	2,853