Phát triển du lịch tỉnh Cà Mau theo hướng bền vững

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT‌

BOT : Build-Operation -Transfer (Xây dựng- kinh doanh - chuyển giao) DLST : du lịch sinh thái

DTSQ : dự trữ sinh quyển

ĐBSCL : đồng bằng sông Cửu Long

IUCN : international union for conservation of nature and natural resources - liên minh quốc tế về bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên thiên nhiên

KT – XH : kinh tế-xã hội

NCPT : nghiên cứu phát triển PCCR : phòng chống cháy rừng PTBV : phát triển bền vững TNDL : tài nguyên du lịch

TNDLTN : tài nguyên du lịch tự nhiên VQG : vườn quốc gia

WCED : World Commission on Environment and Development - Ủy ban môi trường và phát triển thế giới

WTTC : The World Travel and Tourism council - Hội đồng du lịch thế giới WTO : World Trade Organization - Tổ chức du lịch thế giới

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 128 trang tài liệu này.

MỞ ĐẦU‌

1. Lý do chọn đề tài‌

Ngày nay, cuộc sống của con người đã vươn ra khỏi sự ràng buộc của nhu cầu sinh tồn, hướng đến nhu cầu hưởng thụ và phát triển. Nền kinh tế phát triển, thu nhập người dân nâng lên. Vì vậy, mọi người sau thời gian làm việc, học tập cần khôi phục thể lực, thư giãn tinh thần để nâng cao hiệu suất công việc. Do đó hoạt động du lịch ngày càng trở thành một nhu cầu không thể thiếu được trong đời sống xã hội. Đối với nước ta Đảng và Nhà nước đã xác định “du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp quan trọng mang nội dung văn hóa sâu sắc, có tính liên ngành, liên vùng và xã hội hóa cao” (Pháp lệnh Du lịch, 1999) và đề ra mục tiêu “phát triển du lịch thực sự trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn” (Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, 2001) và “phát triển du lịch là một hướng chiến lược quan trọng trong đường lối phát triển kinh tế - xã hội nhằm góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” (Chỉ thị 46/CT-TW của Ban Bí thư TW Đảng khóa VII, 1994).

Trong suốt 40 năm hình thành và phát triển, du lịch Việt Nam đã có những bước tiến đáng khích lệ và hiện đã trở thành một ngành kinh tế có vị trí xứng đáng trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, việc khai thác các tài nguyên phục vụ phát triển du lịch bên cạnh những tác động tích cực cũng dần bộc lộ những ảnh hưởng tiêu cực: vô tình đã góp phần làm suy thoái chất lượng tài nguyên, ô nhiễm môi trường sinh thái, đe dọa sự tồn tại của các hệ sinh thái tự nhiên đặc hữu, thay đổi tập quán sinh hoạt của loài người. Phát triển du lịch bền vững chính là giải pháp duy nhất khắc phục được tình trạng ô nhiễm môi trường, hạn chế khả năng làm suy thoái tài nguyên, duy trì tính đa dạng sinh học. Trước tình hình phát triển mạnh mẽ du lịch của cả nước, du lịch Cà Mau đã chuyển mình và phát triển cùng với xu hướng bền vững ấy.

Cà Mau từ lâu đã được biết đến là vùng đất được thiên nhiên ưu đãi và lưu truyền biết bao huyền thoại về một thời khai hoang, mở cõi của ông cha. Cà Mau hiện nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của vùng đồng bằng sông Cửu Long (gồm Cần Thơ - An Giang - Kiên Giang - Cà Mau). Các tiềm năng về tự nhiên, lịch sử và kinh tế - xã hội ấy đang được tỉnh từng bước đầu tư, khai thác để phục vụ cho ngành du lịch. Tuy nhiên, du lịch Cà Mau trong thời gian qua vẫn chưa được khai thác đúng tiềm năng, bên cạnh những thành quả đạt được vẫn còn nhiều hạn chế và có một số biểu hiện thiếu bền vững. Đứng trước hiện trạng trên tôi quyết định chọn đề tài “Phát triển du lịch tỉnh Cà Mau theo hướng bền vững”.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài‌

Trên thế giới: Du lịch hiện nay được xem là một trong những ngành kinh tế rất được quan tâm. Vì vậy, hoạt động du lịch được rất nhiều chuyên gia, nhà khoa học và các nhà quản lí quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, mãi đến những năm 80 của thế kỷ XX khái niệm “phát triển bền vững” mới được xuất hiện và đầu những năm 90 khái niệm về “du lịch bền vững” mới được đề cập.

Tại Việt Nam: Nghiên cứu về du lịch mới chỉ được đề cập vào những năm 90 với một số công trình nghiên cứu: “Tổ chức lãnh thổ du lịch Việt Nam”, “Du lịch và kinh doanh du lịch”. Còn “du lịch bền vững” là một khái niệm còn khá mới mẻ, đã có một số công trình nghiên cứu về du lịch trên khía cạnh bền vững như: “Du lịch bền vững”, “Du lịch sinh thái – những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam”, “Cẩm nang về phát triển du lịch bền vững”.

Đề tài liên quan đến du lịch Cà Mau có: “Nghiên cứu phát triển du lịch sinh thái tỉnh Cà Mau” và một số công trình nghiên cứu khác về du lịch Cà Mau đã phát họa rất sâu ở một khía cạnh cụ thể về du lịch Cà Mau. Tuy nhiên, các tác giả chưa đi sâu nghiên cứu một cách hệ thống và xây dựng phương pháp luận về phát triển du lịch tỉnh Cà Mau, đặc biệt là chưa định hướng rõ nét về phát triển du lịch Cà Mau trong tương lai. Từ thực trạng phát triển ngành du lịch Cà Mau hiện nay thì việc nghiên cứu đề tài “Phát triển du lịch tỉnh Cà Mau theo hướng bền vững” trên cơ sở khảo sát đánh giá và đề ra giải pháp phù hợp nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch Cà Mau. Nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về tình hình phát triển du lịch của tỉnh, từ đó định hướng cho ngành du lịch có những bước đi hiệu quả nhất. Việc nghiên cứu phát triển bền vững áp dụng cho một tỉnh còn rất ít được chú trọng. Hầu hết các công trình chủ yếu tập trung vào nghiên cứu “Du lịch sinh thái-một loại hình du lịch thân thiện với môi trường và có tính bền vững”. Chính vì vậy, cần có nhiều hơn nữa những đề tài nghiên cứu sâu hơn cho du lịch bền vững của từng tỉnh.

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu‌

3.1 Mục tiêu

Vận dụng cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch bền vững của thế giới và Việt Nam vào nghiên cứu phát triển du lịch Cà Mau và đưa ra những định hướng phát triển theo hướng bền vững.

3.2 Nhiệm vụ

+ Tổng quan một số vấn đề lý luận và thực tiễn về du lịch bền vững trên thế giới và Việt Nam vận dụng vào thực tế phát triển du lịch tỉnh Cà Mau.

+ Thu thập, tổng hợp, thống kê tư liệu, tài liệu, số liệu có liên quan đến đề tài.

+ Phân tích tiềm năng, hiện trạng phát triển du lịch tỉnh Cà Mau trên quan điểm phát triển bền vững.

+ Trên cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững, các định hướng chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của quốc gia, của tỉnh Cà Mau, kiến nghị một số giải pháp phát triển du lịch tỉnh Cà Mau theo hướng bền vững.

4. Giới hạn nội dung và phạm vi nghiên cứu‌

+ Nội dung: Luận văn tập trung vào việc nghiên cứu tổng quan các cơ sở lý luận cho việc phát triển du lịch bền vững. Phân tích tiềm năng, hiện trạng và đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch Cà Mau theo hướng bền vững.

+ Không gian: Được giới hạn trong phạm vi địa bàn tỉnh Cà Mau trong mối quan hệ với các vùng lân cận.

+ Thời gian: Luận văn nghiên cứu sâu về hoạt động du lịch tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2000 - 2012 làm căn cứ đưa ra định hướng.

5. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu‌

5.1 Các quan điểm nghiên cứu

5.1.1 Quan điểm hệ thống

Hệ thống lãnh thổ du lịch được cấu thành bởi nhiều phân hệ khác nhau về bản chất, nhưng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Quan điểm hệ thống giúp chúng ta nắm bắt và điều khiển được hoạt động của mỗi phân hệ nói riêng và toàn bộ hệ thống du lịch nói chung. Hệ thống lãnh thổ du lịch là một hệ thống mở phức tạp gồm nhiều thành phần có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Đây là một dạng đặc biệt của địa hệ mang tính chất hỗn hợp, có đủ các thành phần: tự nhiên, kinh tế, xã hội và chịu sự chi phối của nhiều quy luật cơ bản. Vì vậy, quan điểm hệ thống luôn quán triệt trong nghiên cứu luận văn.

5.1.2 Quan điểm tổng hợp lãnh thổ

Các đối tượng nghiên cứu của địa lý không thể tách rời một lãnh thổ cụ thể với những đặc trưng riêng. Lãnh thổ du lịch được tổ chức như là một hệ thống liên kết không gian của các đối tượng du lịch và trên cơ sở của các nguồn tài nguyên, các dịch vụ cho du lịch. Quan

điểm này được vận dụng vào luận văn thông qua việc phân tích các tiềm năng và những tác động nhiều mặt cho sự phát triển du lịch Cà Mau theo hướng bền vững.

5.1.3 Quan điểm sinh thái bền vững

Phát triển du lịch bền vững phải đi đôi với bảo vệ môi trường sinh thái là rất quan trọng. Mục tiêu của du lịch bền vững là bảo vệ tài nguyên và môi trường, tăng cường bảo tồn các tài nguyên tự nhiên, tôn tạo các tài nguyên nhân văn đảm bảo sự phát triển bền vững về sau. Vận dụng quan điểm này, tính toàn vẹn lãnh thổ của hệ sinh thái được coi trọng, trong đó các tác động của du lịch đến khả năng chịu đựng của hệ sinh thái cần được tính đến, đảm bảo sự phát triển du lịch trên cơ sở môi trường được bảo tồn một cách có hiệu quả và bền vững. Từ đó, quan điểm sinh thái bền vững được quán triệt xem như là một quan điểm chủ đạo trong nghiên cứu của luận văn.

5.1.4 Quan điểm lịch sử - viễn cảnh

Tất cả các sự vật, hiện tượng đều có sự vận động biến đổi theo quy luật tự nhiên. Nghiên cứu quá khứ để có những đánh giá đúng đắn ở hiện tại, phân tích nguồn gốc phát sinh, phát triển và có cơ sở đưa ra những dự báo về xu hướng phát triển trong tương lai. Vận dụng quan điểm này để phân tích các giai đoạn chủ yếu của quá trình hình thành, phát triển hệ thống du lịch, các phân hệ cũng như xu hướng phát triển của hệ thống lãnh thổ.

5.2 Các phương pháp nghiên cứu

Trong suốt quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp khác nhau, bổ sung, hỗ trợ nhau tạo điều kiện để hoàn thành luận văn có cơ sở khoa học.

5.2.1 Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp

Các tài liệu, số liệu sử dụng trong luận văn được khai thác từ nhiều nguồn khác nhau: tài liệu lưu trữ quốc gia và trung ương, tài liệu của các cơ quan trong tỉnh Cà Mau; của Sở Văn Hóa - Thể Thao - Du Lịch Cà Mau; Trung tâm xúc tiến thương mại du lịch và đầu tư tỉnh Cà Mau. Các tài liệu thống kê được cập nhật, bổ sung, chọn lọc phù hợp với nội dung cần nghiên cứu.

5.2.2 Phương pháp bản đồ, biểu đồ

Là phương pháp đặc thù của nghiên cứu địa lý nói chung và địa lý du lịch nói riêng. Phương pháp này xuyên suốt trong quá trình tìm hiểu, khảo sát, nghiên cứu. Một số nội dung được xúc tích hơn, dễ so sánh, rõ ràng hơn nhờ sự hỗ trợ của các bản đồ, biểu đồ.

5.2.3 Phương pháp thực địa

Đây là một phương pháp truyền thống của địa lý học, được sử dụng rộng rãi trong địa lý du lịch nhằm tích lũy tài liệu thực tế về sự hình thành, phát triển và đặc điểm của tổ chức lãnh thổ du lịch. Trong quá trình nghiên cứu, phương pháp này luôn được coi trọng nhằm có được cái nhìn thực tế về đặc trưng lãnh thổ nghiên cứu. Phương pháp này còn được thực hiện kết hợp với phương pháp điều tra xã hội học.

5.2.4 Phương pháp điều tra xã hội học

Phương pháp này được coi là phương pháp quan trọng trong nghiên cứu khoa học hiện đại. Trong nghiên cứu du lịch, các thông tin thu thập được qua điều tra giúp các nhà nghiên cứu tổng hợp ý kiến, các quan điểm đa dạng từ du khách, cư dân, các nhà quản lý một cách khách quan mà quan sát của một người không thể có được. Cùng với phương pháp thực địa, phương pháp này có ý nghĩa quan trọng trong việc phân tích các hiện tượng thực tế.

6. Những đóng góp mới của luận văn‌

Tổng quan một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch bền vững trên thế giới và Việt Nam, làm tiền đề cho việc nghiên cứu phát triển du lịch tỉnh Cà Mau. Phân tích tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch tỉnh Cà Mau.

Kiến nghị một số giải pháp phát triển du lịch bền vững tỉnh Cà Mau.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÀ DU LỊCH BỀN VỮNG‌

1.1. Khái niệm và những nội dung liên quan‌

lịch.‌

1.1.1. Khái niệm về du lịch

Theo thời gian, qua từng thời đại khác nhau, có những quan niệm khác nhau về du

Ở thời kỳ đồ đá, con người “đi” vì sự sinh tồn, vì tránh đói, tránh rét, tránh sợ hãi. Đến thời kỳ cường thịnh của đế quốc La Mã, các chuyến du ngoạn bằng ngựa đã

mang mục đích tiêu khiển của những tầng lớp thống trị. Sự ra đời của tàu hỏa vào thế kỷ XIX đã tạo động lực cho giao thông phát triển, đồng thời cũng tạo điều kiện cho du lịch phát triển hơn. Sau đó đến sự có mặt của tàu thủy, ô tô, máy bay,… làm cho du lịch ngày càng trở nên gần gũi với con người hơn.

Năm 1925, Hiệp hội quốc tế các tổ chức du lịch được thành lập tại Hà Lan, đánh dấu bước ngoặt trong việc thay đổi, phát triển các khái niệm về du lịch. Đầu tiên, du lịch được hiểu là việc đi lại của từng cá nhân hoặc nhóm người, rời khỏi nơi ở của mình trong khoảng thời gian ngắn, đến các vùng xung quanh để nghỉ ngơi, giải trí hay chữa bệnh.

Năm 1985, I.I. Pirogionic đưa ra khái niệm: “Du lịch là một dạng hoạt động của dân cư trong thời gian rỗi liên quan đến việc di chuyển và lưu lại tạm thời bên ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm nghỉ ngơi, chữa bệnh, phát triển thể chất, tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức, văn hóa hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên, kinh tế và văn hóa”. [11]

Ở Việt Nam, theo luật Du lịch ban hành vào tháng 6/2005, có hiệu lực từ ngày 01/01/2006, “du lịch là hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng các nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong khoảng thời gian nhất định”.

Tổ chức thương mại thế giới (WTO) định nghĩa “Du lịch theo nghĩa hành động, được định nghĩa là một hoạt động di chuyển vì mục đích giải trí, tiêu khiển và tổ chức các dịch vụ xung quanh hoạt động này. Người đi du lịch là người đi ra khỏi nơi mình cư trú một quãng đường tối thiểu là 80 km trong khoảng thời gian hơn 24 giờ với mục đích giải trí, tiêu khiển”.

1.1.2. Sản phẩm du lịch‌

Theo Điều 4, Chương I, Luật du lịch Việt Nam năm 2005 (ban hành ngày 14/6/2005), sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thoả mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch.

Có thể phân loại sản phẩm du lịch thành hai loại dựa theo đặc tính tiêu thụ của khách hàng như sau: Sản phẩm du lịch trọn vẹn và sản phẩm du lịch riêng lẻ.

Đối với sản phẩm du lịch riêng lẻ có thể phân biệt các nhóm sản phẩm sau: Sản phẩm du lịch đặc thù; Sản phẩm du lịch thiết yếu và sản phẩm du lịch mang tính bổ trợ.

1.1.3. Các loại hình du lịch‌

1.1.3.1. Khái niệm loại hình du lịch

Theo tác giả Trương Sỹ Quý thì loại hình du lịch có thể được định nghĩa như sau: “Loại hình du lịch được hiểu là một tập hợp các sản phẩm du lịch có những đặc điểm giống nhau, hoặc vì chúng thỏa mãn những nhu cầu, động cơ du lịch tương tự, hoặc được bán cho cùng một nhóm khách hàng, hoặc vì chúng có cùng một cách phân phối, một cách tổ chức như nhau, hoặc được xếp chung theo một mức giá bán nào đó”.

1.1.3.2. Các loại hình du lịch

Các loại hình du lịch được phân loại như sau:

- Theo phạm vi lãnh thổ của chuyến du lịch: Du lịch quốc tế, du lịch nội địa

- Theo nhu cầu trong thực hiện hành vi du lịch: Du lịch nghỉ dưỡng, giải trí; Du lịch thể thao; Du lịch chữa bệnh; Du lịch vì mục đích văn hóa; Du lịch sinh thái; Du lịch tôn giáo; Du lịch về thăm thân nhân, quê hương; Du lịch thương gia; Du lịch công vụ; Du lịch quá cảnh.

Ngoài ra còn phân theo: Theo đối tượng đi du lịch; Theo hình thức tổ chức chuyến đi; Theo phương tiện được sử dụng trong thời gian đi du lịch; Theo loại hình lưu trú; Theo thời gian đi du lịch; Theo vị trí địa lý của nơi đến.

1.1.4. Thị trường du lịch‌

Thị trường du lịch là bộ phận của thị trường chung, một phạm trù của sản xuất và lưu thông hàng hóa, dịch vụ du lịch, phản ánh toàn bộ quan hệ trao đổi giữa người mua và người bán, giữa cung và cầu và toàn bộ các mối quan hệ, thông tin kinh tế, kỹ thuật gắn với

mối quan hệ đó trong lĩnh vực du lịch.