Đa Dạng Hóa Các Ngành, Nghề Đào Tạo Từ Xa Phù Hợp Với Thị Trường Lao Động

văn bản quy phạm pháp luật để quản lý, phát triển đào tạo từ xa, (iv) Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức và giáo viên làm công tác đào tạo từ xa, bao gồm các công việc như: Lập quy hoạch tổng thể về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn nghiệp vụ và các giáo viên làm công tác đào tạo từ xa. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng theo hình thức tập trung và qua mạng cho cán bộ quản lý và giáo viên phục vụ công tác đào tạo từ xa về năng lực và nghiệp vụ quản lý, kỹ năng biên soạn nội dung, chương trình, thiết kế học liệu đào tạo từ xa, về phương pháp giảng dạy trên các phương tiện kỹ thuật nghe - nhìn, thiết bị công nghệ thông tin, về kiểm tra đánh giá theo phương pháp trắc nghiệm khách quan, (v) Xây dựng các chương trình đào tạo từ xa, bao gồm:

o Chương trình phổ biến kiến thức về:

+ Khoa học, công nghệ, kinh tế, văn hóa - xã hội.

+ Ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất và đời sống, đặc biệt là trong lĩnh vực Nông - Lâm - Ngư nghiệp.

+ Bồi dưỡng chuẩn hóa trình độ, bồi dưỡng thường xuyên, định kỳ cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục các cấp.

+ Ngoại ngữ, tin học và bồi dưỡng ngắn hạn về công nghệ thông tin.

+ Các chương trình phổ cập giáo dục.

+ Giáo dục nhân cách cho học sinh phổ thông.

+ Thông tin tuyên truyền và “Hỏi - Đáp về giáo dục”.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 182 trang tài liệu này.

+ Thông tin về người tốt việc tốt, thanh niên lập nghiệp và sáng tạo.

+ Giáo dục Cộng đồng về pháp luật, môi trường, chăm sóc sức khỏe và phòng chống các tệ nạn xã hội.

o Chương trình đào tạo chuẩn để cấp văn bằng, chứng chỉ ở một số lĩnh vực xã hội có nhu cầu cần thiết, (vi) Hoàn thiện cơ chế và thực thi việc thanh tra, kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo, đặc biệt là đối với chương trình đào tạo từ xa để cấp văn bằng, chứng chỉ.

4.1.3. Các giải pháp phát triển đào tạo từ xa

Để mang lại cơ hội học tập cho mọi người trong đào tạo từ xa, Nghị quyết 164/ 2005/ QĐ-TTg đã đề ra các giải pháp phát triển giáo dục từ xa, bao gồm: (i) Hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ sở đào tạo từ xa hiện có, nhất là Viện Đại học Mở Hà Nội và Đại học Mở bán công Thành Phố Hồ Chí Minh để tập trung đầu tư, nâng cao năng lực đào tạo từ xa. Tổ chức lại các cơ sở chưa thực hiện đúng mục tiêu, chức năng nhiệm vụ đào tạo từ xa, (ii) Chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ dưới nhiều hình thức giữa các trường, các tổ chức khoa học và công nghệ và các nhà khoa học để nghiên cứu, thiết kế học liệu dùng chung cho các trường, (iii) Áp dụng rộng rãi phương thức đào tạo từ xa để thực hiện các chương trình giáo dục thường xuyên, (iv) Tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội về đào tạo từ xa. Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng để mọi người, mọi tổ chức hiểu biết về đặc điểm, lợi ích và hiệu quả của phương thức đào tạo từ xa, từ đó tự nguyện tham gia vào sự nghiệp đào tạo từ xa, (v) Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về đào tạo từ xa. Mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực từ xa để học hỏi kinh nghiệm, nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới phù hợp với điều kiện Việt Nam, thu hút các nguồn đầu tư của nước ngoài cho các cơ sở đào tạo từ xa. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước, tổ chức Quốc tế và các nhà đầu tư tài trợ, đóng góp vào kinh nghiệm sản xuất học liệu, đào tạo cán bộ, ứng dụng các công nghệ tiên tiến cho hệ thống đào tạo từ xa tại Việt Nam.

4.2. Khuyến nghị chính sách

4.2.1. Đa dạng hóa các ngành, nghề đào tạo từ xa phù hợp với thị trường lao động

Hệ thống đào tạo từ xa cần chuyển từ "Đào tạo những gì mình có" sang "Đào tạo những gì xã hội cần" nhằm thu hẹp khoảng cách giữa cầu đào tạo từ xa và cầu lao động trên thị trường lao động, bởi vì cầu đào tạo từ xa là một bộ phận của cầu đào tạo nói chung, tuy nhiên cầu đào tạo từ xa hiện nay chiếm một tỷ lệ tương đối nhỏ đối với cầu đào tạo nói chung, nhưng tiềm năng cầu đào từ xa hiện nay còn khá lớn, số người trưởng thành đã tham gia thị trường lao động nhưng chưa có cơ hội

được đào tạo và đào tạo lại. Do vậy đào tạo từ xa là cơ hội tốt nhất để người trưởng thành có cơ hội tiếp cận với đào tạo, hơn nữa, cầu đào tạo từ xa đảm bảo cơ hội và điều kiện tốt nhất cho người trưởng thành tiếp cận với đào tạo nghề nghiệp là khả năng tăng cường chất lượng cung lao động có chất lượng cao cho các nhà tuyển dụng lao động, hay nói cách khác cầu đào tạo từ xa cung cấp một phần lao động chất lượng cao cho cầu lao động trên thị trường lao động nước ta. Hệ thống đào tạo từ xa trong cả nước cần tổ chức các buổi hội thảo bàn về chương trình đào tạo theo nhu cầu thị trường, ngày hội tư vấn việc làm, tiếp cận doanh nghiệp để tìm hiểu nhu cầu, ký kết các hợp đồng đào tạo nhân lực, mời doanh nghiệp, các nhà tuyển dụng lao động tham gia xây dựng và đánh giá chương trình đào tạo từ xa. Sự chủ động "Vào cuộc" giúp cho hệ thống đào tạo từ xa nhận thức được nhu cầu bức thiết là phải xác định chuẩn đào tạo, đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp dạy học để đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Việc thực hiện công khai và minh bạch chương trình đào tạo của hệ thống đào tạo cũng góp phần giúp "Cầu đào tạo từ xa" hiểu được khả năng thực, việc cung cấp lao động chất lượng cao cho “Cầu lao động” với mục đích "Đặt hàng" đào tạo nguồn nhân lực. Mặt khác, nhiều doanh nghiệp, những nhà tuyển dụng lao động, các tổ chức xã hội hỗ trợ trang bị, thiết bị thực hành, thực tập cho đào tạo từ xa.

Hệ thống đào tạo từ xa cần triển khai đồng bộ các giải pháp về chương trình đào tạo, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, giáo trình. Hình thành cơ quan chuyên trách về đào tạo từ xa theo nhu cầu xã hội nhằm kết nối và theo dõi các hoạt động của học viên sau tốt nghiệp, thông tin về thị trường việc làm cho học viên. Các cơ quan này sẽ là cầu nối các nhà tuyển dụng lao động gặp gỡ, hỗ trợ học viên, gắn kết giữa các hoạt động của nhà trường với các nhà tuyển dụng lao động. Mặt khác, các nhà tuyển dụng lao động và hệ thống đào tạo từ xa trong cả nước cần tăng cường hợp tác trong đào tạo, nghiên cứu thông qua việc ký kết các hợp đồng, thỏa thuận hợp tác. Thực hiện những việc làm này sẽ tăng cường trách nhiệm hệ thống đào tạo từ xa đối với người sử dụng lao động và trách nhiệm của người sử dụng lao động đối với công tác đào tạo từ xa.

4.2.2. Tăng cường ứng dụng phương tiện trong đào tạo từ xa

Một hình thức kết hợp truyền thống được thực hiện bất cứ khi nào khi các phương tiện khác nhau được kết hợp trong cùng một chương trình giảng dạy. Trong hệ thống các cơ sở đào tạo từ xa các công nghệ đào tạo từ xa cùng tồn tại, một chương trình có thể có tất cả các thành phần: (i) Tài liệu học tập (in, đa phương tiện, không in ấn, trực tuyến), (ii) Hỗ trợ học tập (Trực tiếp điện thoại, fax, trực tuyến, phát thanh và truyền hình), (iii) Đánh giá học viên (giám sát và tự đánh giá, trực tiếp và từ xa).

4.2.2.1. Tài liệu học tập (in, đa phương tiện, không in ấn, trực tuyến)

Hệ thống đào tạo từ xa trong cả nước cần phát triển học liệu in ấn, làm phương tiện học tập chủ yếu, và sử dụng tài liệu in ấn để chuyển tải nội dung khóa học cho người học từ xa, vì đây là phương tiện dễ truy cập nội dung học tập nhất, cho nên tài liệu in ấn vẫn đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống đào tạo từ xa tại nước ta, các công nghệ cao được sử dụng để bổ xung hỗ trợ cho quá trình giảng dạy và học tập. Tuy nhiên các tài liệu in ấn cho đào tạo từ xa cần điều chỉnh phù hợp, đáp ứng các mục tiêu của chương trình giảng dạy đề ra. Trong việc lựa chọn sách, giáo trình cho môn học cần được xem xét: (i) Nội dung của sách và giáo trình về mức độ phù hợp, phạm vi liên quan đến chủ đề môn học, (ii) Hình thức của sách, giáo trình, uy tín, tính khả dụng và giá cả. Tài liệu hướng dẫn phải được thiết kế tương thích với sách, giáo trình và phải bao gồm các chi tiết: (i) Mục tiêu môn học, (ii) Sự liên quan của sách và giáo trình với các chủ đề và các mục tiêu của môn hoc, (iii) Những giai đoạn của môn học, tài liệu học viên sẽ được cập nhật và phát triển, (iv) Các dạng bài tập và các hoạt động khác sẽ được khuyến khích phát triển. Việc đóng gói, gửi tài liệu cho học viên thông qua các cơ sở đào tạo địa phương cần đảm bảo đúng thời gian, tạo điều kiện cho học viên chủ động học tập và nghiên cứu trả nợ môn học đạt kết quả cao.

Độ tuổi trung bình của học viên đào tạo từ xa ở nước ta hiện nay chủ yếu và tập trung phần lớn là những người trưởng thành đi học, vì vậy việc tiếp cận học tập

của người trưởng thành cần cân nhắc cẩn thận, do vậy thiết kế truyền thống các tài liệu dạy - học và cách tiếp cận cần quan tâm: (i) Thái độ phát triển ở người trưởng thành như tính chín chắn, không thể chấp nhận bất kỳ điều gì mà không có câu hỏi về vấn đề đó. Đó là việc bình thường khi người lớn tuổi đặt câu hỏi về tính hữu ích của một học liệu, một môn học nào đó, đối với những mẫu đã được giới thiệu cho học viên để học tập. Người lớn tuổi chỉ nỗ lực vượt qua những tài liệu sau khi họ được thuyết phục, với những lợi ích trong nghề nghiệp, sở thích hoặc trong cuộc sống . Vì vậy, thiết kế sách hướng dẫn cần xác định nhu cầu và lợi ích cụ thể dành cho người trưởng thành để thu nhận được những thông tin mới trong việc tạo ra lợi ích của học liệu, (ii) Kinh nghiệm của người trưởng thành: Mỗi người trưởng thành đều có một mức độ kinh nghiệm xã hội. Cuộc sống, xã hội, và văn hóa là những ràng buộc chặt chẽ, những kinh nghiệm cá nhân của họ sẽ giúp ích cho kinh nghiệm học tập phù hợp với xã hội và cần được cân nhắc trong khi thiết kế các tài liệu học tập. Việc học tập của người trưởng thành nên xây dựng dựa trên những kinh nghiệm hiện có nhằm làm tăng lên tính hấp dẫn, phù hợp và mang lại lợi ích, (iii) Tự định hướng trong học tập: Người trưởng thành có thể tự định hướng và tự chịu trách nhiệm của mình đối với việc học tập, công việc gia đình, xã hội, tư tưởng chính trị, văn hóa, sở thích cá nhân…v.v. Và có xu hướng thiết lập các mục tiêu riêng, chọn cho mình các khóa học và thực hiện theo phương pháp tiếp cận để học tập, (iv) Sẵn sàng cho việc học: Người lớn tuổi thường quyết định một khóa học dựa trên lợi ích thu được từ khóa học và bắt đầu học bằng sự chín chắn và kinh nghiệm bản thân. Tuy vậy người lớn tuổi cũng cần được bổ xung và hướng dẫn trước khi lựa chọn khóa học, (v) Động lực của người trưởng thành: Sau khi quyết định khóa học người lớn tuổi tiếp tục thể hiện động cơ của riêng họ bằng cách tự phát triển các nhu cầu cá nhân hơn là sự hỗ trợ từ bên ngoài, (vi) Tập trung học tập: Học viên lớn tuổi thường là những người có mục tiêu theo định hướng và người lớn tuổi dễ dàng vượt qua những khó khăn hướng tới cuộc sống một cách trôi chảy. Người lớn tuổi học được nhiều nhất nếu tài liệu của hệ thống đào tạo từ xa đã chuẩn bị sẵn, là những vấn đề trung tâm liên quan mật thiết với các vấn đề cá nhân và xã hội người học

quan tâm. Vì vậy việc thiết kế các tài liệu cho các môn học cần quan tâm đến các đặc tính phổ biến trong việc học tập của người lớn tuổi, tạo thuận lợi cho việc thiết kế các chương trình và thiết kế hướng dẫn môn học đạt hiệu quả cao.

Đối với học liệu không in ấn: Hệ thống đào tạo từ xa cần sử dụng các học liệu không in ấn bao gồm: (i) Audio/video casettes và đĩa CD, (ii) Các chương trình phát thanh, truyền hình qua các chương trình phát sóng qua các trạm truyền hình và hệ thống phát thanh quốc gia. Để có thể tiếp cận với các vùng sâu vùng xa, hải đảo, khắc phục được mọi khó khăn về địa lý. Đối với đài phát thanh, đây cũng là phương tiện phổ thông đối với nhiều người dân Việt Nam và dễ truy cập thông tin với giá thành rẻ và dễ sử dụng. Các chương trình đào tạo trên truyền hình, băng video là các chương trình được hệ thống đào tạo từ xa thiết kế, sản xuất phân phối để học viên tiếp cận với đào tạo từ xa một cách độc lập theo nguyên tắc học Mở, và thích hợp với các khóa học ngôn ngữ và giao tiếp. Các chương trình này có thể chuyển tải các chủ đề phức tạp mà không thể xử lý được bằng cách khác và có thể tạo điều kiện cho những học viên gặp khó khăn tiếp cận học liệu bằng các phương tiện khác. Các chương trình này cũng có thể cung cấp những hình ảnh minh họa thực tế cho các ý tưởng trừu tượng.

4.2.2.2. Hỗ trợ học tập

Hệ thống đào tạo từ xa nước ta cần tăng cường liên kết, hợp tác, phối hợp nhằm: (i) Chia sẻ tài nguyên học tập, sự phổ biến rộng rãi của E - learnig hiện nay trong đào tạo đã được tăng cường do sự xuất hiện của mã nguồn mở (Open Source Software), làm cho phần mềm hệ thống quản lý học tập (Learning Management System) trở nên dễ dàng và tiện dụng hơn, vì E-learnig làm cho đào tạo từ xa có tính tương tác nhiều hơn. Tuy nhiên ở nước ta đào tạo trực tuyến (E-learnig ), có thể phải mất một số năm để khắc phục cơ sở hạ tầng kỹ thuật, nâng cao chất lượng truy cập vào các cơ sở Công nghệ Thông tin hiện đại như máy vi tính và Internet, phù hợp với yêu cầu của loại hình công nghệ mới này. Vì vậy sự hội tụ của thiết kế hệ thống và công nghệ cao chỉ là một bước nhỏ theo hướng tăng cường sự cởi mở của đào tạo một cách đầy đủ, trước mắt đáp ứng nhu cầu của học tập của người dân tại

khu vực các thành phố lớn, nơi có điều kiện cơ sở hạ tầng tương đối tốt và hoàn hảo, sau đó là các vùng nông thôn thuộc khu vực đồng bằng và miền núi, khi công nghệ thông tin đã trở thành phổ biến và cơ sở hạ tầng đã được đảm bảo, (ii) Xây dựng chương trình, biên soạn giáo trình và thiết kế học liệu, huy động đội ngũ giáo viên, giảng viên giỏi, các nhà khoa học, các chuyên gia trên nhiều lĩnh vực khác nhau tổ chức xây dựng chương trình, biên soạn một số môn học, đặc biệt là giáo trình và học liệu tự học phù hợp với học viên đào tạo từ xa, tăng khả năng tính liên thông giữa các cơ sở đào tạo từ xa trong cả nước.

Đối với nước ta ngành công nghiệp viễn thông di động đang phát triển mạnh mẽ, mạng di động có ở khắp mọi nơi và luôn hoạt động. Không giống như các thiết bị giao tiếp và máy tính được sử dụng trong đào tạo, mạng di động có thể được sử dụng bằng cơ sở hạ tầng điện thoại di động, việc học tập qua mạng điện thoại đi động hiện nay (Mobile-learning) là rất phù hợp với các đối tượng học viên, với công việc thường xuyên phải di chuyển như: (i) Các doanh nhân, (ii) Lực lượng vũ trang, (iii) Các khu vực dân cư thuộc các bán đảo và hải đảo, (iv) Số lượng lớn ngư dân sinh sống và đánh bắt cá ngoài biển, (v) Cán bộ, công nhân và các chuyên gia làm việc tại các khu công nghiệp ngoài biển. Mobile-learning là một bộ phận của E- learning bằng cách sử dụng các thiết bị di động, vì vậy Mobile-learning sử dụng mạng viễn thông di động như một nguồn lực quan trọng đối với hệ thống đào tạo từ xa tại nước ta, đặc biệt là dành cho người lớn và cho người dân học tập suốt đời, đòi hỏi Chính phủ và các cơ sở đào tạo từ xa trong nước tận dụng khai thác lợi thế loại hình công nghệ này, đáp ứng một phần các học viên lớn tuổi, có điều kiện ứng dụng công nghệ phục vụ cho quá trình học tập của bản thân, với điều kiện thường xuyên phải di chuyển theo công việc.

4.2.2.3. Đánh giá học viên

Hệ thống đánh giá điện tử trong đào tạo từ xa bao gồm việc sử dụng công nghệ trực tuyến và cơ sở dữ liệu, hệ thống trả lời tự động. Phương pháp tiếp cận này thiết kế để giảm chi phí quản lý đào tạo. Tính năng nổi bật của mô hình là việc sử dụng các phương tiện điện tử để đánh giá học viên, nhiều kỹ thuật đánh giá đang

được sử dụng trong các cơ đào tạo của các nước và cách thức đưa ra hệ thống câu hỏi thông qua giao diện điện tử một cách đơn giản, dễ sử dụng ngày càng trở nên quan trọng. Đối với nước ta số lượng học viên đào tạo từ xa là rất lớn, việc chấm bài thi theo phương pháp thủ công ngày càng kém khả thi, và tốn kém thiếu khách quan. Vì vậy việc đánh giá học viên bằng phương pháp điện tử và những thách thức đối với hệ thống đào tạo từ xa trong việc triển khai thực hiện đánh giá điện tử. Đây cũng là những vấn đề kinh tế, công nghệ, quản lý.

4.2.2.4. Lựa chọn, đào tạo, tập huấn giảng viên đào tạo từ xa

Hệ thống đào tạo từ xa cần lựa chọn, đào tạo, tập huấn giảng viên chuyên sâu về đào tạo từ xa, không những giỏi, uyên thâm về mặt chuyên môn sư phạm trong giảng dạy còn hướng dẫn học viên từ xa: (i) tiếp cận được các tài liệu in ấn cũng như tài liệu điện tử không in ấn bao gồm: audio/ video cassettes và đĩa CD liên quan đến môn học, (ii) Hướng dẫn học viên từ xa tiếp cận được với các chương trình hỗ trợ học tập từ xa như đài truyền hình qua các chương trình phát sóng vệ tinh hoặc các trạm truyền hình và hệ thống phát thanh Quốc gia là những phương tiện hữu hiệu cung cấp tài liệu học tập đào tạo từ xa, (iii) hướng dẫn học viên đào từ xa tiếp cận với các công nghệ thông tin truyền thông phổ biến và tiên tiến nhất phù hợp với điều kiện học tập của mỗi cá nhân tại các vùng nhất định trong cả nước. Khả năng chuyên môn hướng dẫn giải đáp thắc mắc môn học và chuyên môn đặc thù đào tạo từ xa hướng dẫn học viên từ xa tiếp cận với các phương tiện đào tạo từ xa là động lực khuyến khích người học từ xa đạt được kết quả tốt trong học tập.

Đối với nước ta trước sự phát triển nhanh chóng của Công nghệ Thông tin & Truyền thông, đặc biệt là Công nghệ Thông tin di động, việc học tập qua mạng di động thường được liên kết với công nghệ xách tay hiện đại, có thể được coi như là biểu hiện mới các nguyên tắc của học tập qua mạng di động đã phát triển. Rất nhiều phương pháp và phương tiện truyền thông có tiềm năng phát triển xa hơn tại nước ta, do không thể truy cập rộng rãi các phương pháp mới dựa trên Internet. Các nguồn học liệu mở, các nguồn phần mềm mở, đóng góp và chia sẻ tài liệu học tập và địa phương hóa phần mềm đang thực hiện nhanh chóng các bước hướng tới