Mô Tả Và Cách Thức Đo Lường Các Biến Trong Lớp Mô Hình Nghiên Cứu 1

Bảng 3.1: Mô tả và cách thức đo lường các biến trong lớp mô hình nghiên cứu 1

Ký hiệu biến	Tên biến	Loại biến	Mô tả	Công thức	Tham khảo	Tác động kỳ vọng
Biến phụ thuộc
	CScore	Việc thực hiện thận trọng kế toán	Định lượng	Mô hình của Basu (1997) và Khan & Watts (2009)	Mô hình của Basu (1997) và Khan & Watts (2009)	Givoly & Hayn (2000) Lara & cộng sự (2007) Ahmed & Duellman (2007)
Biến độc lập
1	BOARDSIZE	Quy mô của HĐQT	Định lượng	Quy mô của HĐQT công ty i vào thời điểm cuối năm t	Số lượng thành viên	Beekes & cộng sự (2004) Lim (2011) Ahmed & Henry (2012)	-
2	DUAL	Sự kiêm nhiệm giữa CEO và Chủ tịch HĐQT	Định tính	Chủ tịch HĐQT có đảm nhận chức danh Tổng giám đốc điều hành (CEO) hay không (tính tại thời điểm cuối năm t)	Gán 1 nếu CEO là Chủ tịch HĐQT, gán 0 nếu có sự tách biệt	Ahmed & Duellman (2007) Xia & Zhu (2009) Mohammed & cộng sự (2016)	-
3	NED	Tỷ lệ thành viên HĐQT không điều hành	Định lượng	Thành viên HĐQT không điều hành là thành viên không tham gia quản lý doanh nghiệp	Tỷ lệ giữa số lượng TV HĐQT không điều hành và Tổng số lượng TV HĐQT	Beekes, Pope, và Young, (2004) hay Mohammed, Ahmed, và Ji (2017)	+

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 176 trang tài liệu này.

Ký hiệu biến	Tên biến	Loại biến	Mô tả	Công thức	Tham khảo	Tác động kỳ vọng
4	AUSIZE	Quy mô ban kiểm soát	Định lượng	Chỉ tiêu này đo lường tổng số thành viên ban kiểm soát	Tổng số thành viên ban kiểm soát	Mohammed & cộng sự (2016) (Yunos, Ahmad, & Sulaiman, 2014)	+
5	AUQ	Thành viên ban kiểm soát có chuyên môn kế toán tài chính	Định lượng	Thành viên ban kiểm soát có văn bằng về kinh tế, kế toán, kiểm toán, QTKD hoặc đã từng làm công việc liên quan đến kế toán của công ty i cuối năm t	Tỷ lệ giữa thành viên ban kiểm soát có chuyên môn kế toán tài chính và Tổng số lượng thành viên ban kiểm soát	(Yunos, Ahmad, & Sulaiman, 2014) Mohammed & cộng sự (2016)	+
6	BIG4	Chất lượng kiểm toán độc lập.	Định tính	Chỉ tiêu này là biến dummy	Chỉ tiêu này là biến dummy, có giá trị 1 nếu công ty do Big4 kiểm toán; 0 nếu các công ty non-Big4 kiểm toán	Fathi (2013) Nguyễn Hà Linh (2017)	+
7	FEL	Số lượng thành viên nữ trong HĐQT	Định lượng	Số lượng thành viên là nữ giới trong HĐQT	Tỷ lệ giữa thành viên nữ trên tổng số thành viên của HĐQT	Huse và Solberg (2006)	-

Ký hiệu biến	Tên biến	Loại biến	Mô tả	Công thức		Tham khảo	Tác động kỳ vọng
	OWNCEO	Mức độ Sở hữu của người quản lý	Định tính	Cổ đông lớn là thành viên BGĐ của công ty i cuối năm t	giá trị bằng 1 nếu thành viên Ban giám đốc nắm giữ từ 5% cổ phiếu trở lên và trở thành cổ đông lớn, mang giá trị bằng 0 nếu ngược lại		Xia & Zhu (2009) Mohammed & cộng sự (2016)	+
8	STATE	Sở hữu của Nhà nước	Định lượng	vốn nhà nước trên tổng nguồn vốn của doanh nghiệp	vốn nhà nước trên tổng nguồn vốn của doanh nghiệp		Xia & Zhu (2009)	-
9	FRG	Sử hữu của nước ngoài	Định lượng	Vốn sở hữu của nước ngoài trên tổng nguồn vốn của doanh nghiệp	Vốn sở hữu của nước ngoài trên tổng nguồn vốn của doanh nghiệp		Xia & Zhu (2009)	+
Biến Kiểm soát
10	LEV	Hệ số nợ	Định lượng	Tổng nguồn vốn vay mà doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh	Tổng nợ phải trả/Tổng vốn chủ sở hữu		Ahmed & Duellman (2007) Mohammed & cộng sự (2016)	+
11	OPG	Cơ hội tăng trưởng	Định lượng	Cơ hội tăng trưởng của công ty		Doanh thu năm t − Doanh thu năm	(Saputra và cộng sự, 2016)	+
11	OPG	Cơ hội tăng trưởng	Định lượng	Cơ hội tăng trưởng của công ty		Doanh thu năm (t − 1)	(Saputra và cộng sự, 2016)	+

Nguồn: Thống kê của tác giả

Bảng 3.2: Mô tả và cách thức đo lường các biến trong lớp mô hình nghiên cứu 2

Ký hiệu biến	Tên biến	Loại biến	Mô tả	Công thức	Tham khảo	Tác động kỳ vọng
Biến phụ thuộc
	MPS	Giá trị cổ phiếu trên thị trường	Định lượng	Đo lường bằng giá cổ phiếu tại cuối năm (sử dụng giá đóng cửa có điều chỉnh tại ngày cuối năm tài chính)	đo lường bằng giá cổ phiếu tại cuối năm (sử dụng giá đóng cửa có điều chỉnh tại ngày cuối năm tài chính)
Biến độc lập
1	CScore	Việc thực hiện thận trọng kế toán	Định lượng	Mô hình của Basu (1997) và Khan & Watts (2009)	Mô hình của Basu (1997) và Khan & Watts (2009)	Givoly & Hayn (2000) Lara & cộng sự (2007) Ahmed & Duellman (2007)
	CScore2	bình phương của biến CScore	Định lượng	là bình phương của biến CScore được đưa vào mô hình để kiểm định giả thuyết về mối quan hệ phi tuyến tính (hình chữ U hoặc U ngược) giữa mức	là bình Phương của biến CScore	(Lind & Mehlum, 2010)

Ký hiệu biến	Tên biến	Loại biến	Mô tả	Công thức	Tham khảo	Tác động kỳ vọng
				độ thực hiện nguyên tắc thận trọng trong kế toán và giá trị cổ phiếu của các công ty
Biến kiểm soát
	ROE	Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu.	Định lượng	Chỉ tiêu này được đo lường bằng lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu bình quân	Lợi nhuận sau thuế/Vốn chủ sở hữu bình quân	(Umar và Musa, 2013)	+
	EPS	Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu của công ty trong năm.	Định lượng	Chỉ tiêu này được đo lường bằng lợi nhuận sau thuế trừ phần dành trả cổ tức cho cổ đông ưu đãi, trên số lượng cổ phiếu trên thị trường	Lợi nhuận sau thuế - phần dành trả cổ tức cho cổ đông ưu đãi/số lượng cổ phiếu lưu hành trên thị trường	(Umar và Musa, 2013)	+
	DPS	Cổ tức trên mỗi cổ phiếu.	Định lượng	Chỉ tiêu này được đo lường bằng giá trị cổ tức trả trong năm trên số lượng cổ phiếu trên thị	Giá trị cổ tức được trả trong năm/số lượng cổ phiếu trên thị trường	Nguyễn Thị Khánh Phương (2015)	+

Ký hiệu biến	Tên biến	Loại biến	Mô tả	Công thức	Tham khảo	Tác động kỳ vọng
				trường
	SIZE	Quy mô doanh nghiệp.	Định lượng	Chỉ tiêu này được đo lường bằng logarit (doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ)	Logarit (doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ)	(Surajit và Saxena, 2009)	+

Nguồn: Thống kê của tác giả

3.3. Chọn mẫu và thu thập dữ liệu

Mẫu nghiên cứu của luận án là các doanh nghiệp có cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2014 -2019. Luận án loại bỏ các đối tượng khảo sát là các tổ chức tài chính, ngân hàng, tín dụng bởi đây là các tổ chức đặc thù về cấu trúc tài chính và có những quy định riêng của chính phủ về cơ chế hoạt động.

Với sự hỗ trợ từ công ty Vietstock và Ủy ban chứng khoán Nhà nước, dữ liệu nghiên cứu của luận án gồm 576 công ty phi tài chính niêm yết cổ phiếu trong thời gian 6 năm (từ năm 2014 đến 2019), trong đó có 297 công ty niêm yết tại HOSE (chiếm tỷ lệ 51,5% với 1782 quan sát) và 279 công ty niêm yết tại HNX (chiếm tỷ lệ 48,5% với 1674 quan sát). Dữ liệu của 3456 quan sát này được sử dụng để tính toán giá trị biến độc lập và biến phụ thuộc. Tác giả tiến hành phân loại các CTNY trong dữ liệu nghiên cứu theo chuẩn Industry Classification Benchmarking (ICB) mà Dow Jones và FTSE đã xây dựng và ứng dụng trong việc phân loại cho các công ty trên thế giới. Tại Việt Nam, cơ sở dữ liệu của Stockplus và Vietstock cũng tiến hành phân loại theo chuẩn phân ngành này. Việc sử dụng cách phân loại ngành theo chuẩn quốc tế này giúp luận án có thể so sánh kết quả với những nghiên cứu nước ngoài.

Tuy nhiên các quan sát không đủ điều kiện tiếp tục bị loại bỏ và xử lý trong các phần sau, cuối cùng còn lại dữ liệu bảng không cân bằng với 3080 quan sát giai đoạn 2014 – 2019, tương đương với 515 công ty (trong đó có 239 công ty niêm yết trên HNX và 276 công ty niêm yết trên HOSE).

Bảng 3.3: Cơ cấu mẫu nghiên cứu theo ngành

Ngành (cấp 1 theo IBC)

Số quan sát	Số doanh nghiệp	Tỷ lệ
Dầu khí	186	31	6.02%
Vật liệu cơ bản	336	56	10.87%
Công nghiệp	1206	201	39.03%
Hàng tiêu dùng	282	47	9.13%
Y tế	120	20	3.88%
Dịch vụ tiêu dùng	558	93	18.06%
Viễn thông	168	28	5.44%
Các dịch vụ hạ tầng	140	25	4.85%
Công nghệ	84	14	2.72%

Nguồn: Thống kê của tác giả

Bảng 3.4: Cơ cấu mẫu nghiên cứu theo vốn sở hữu Nhà nước

Sàn HNX (239 công ty)		Sàn HOSE (276 công ty)
Tỷ lệ vốn Nhà nước	Số lượng	Tỷ lệ	Số lượng	Tỷ lệ
0%	174	72.8%	216	78.3%
1% đến <50%	40	16.7%	29	10.5%
50% đến <100%	32	13.4%	31	11.2%

Nguồn: Thống kê của tác giả

Các bước thực hiện phân tích dữ liệu

Phần mềm Stata ver 12 được sử dụng trong quá trình phân tích dữ liệu. Các bước phân tích được thực hiện tiếp theo như sau:

Bước 1:

Sử dụng mẫu 1 gồm 3456 quan sát (576 công ty) để tính toán, ước tính giá trị CScore theo mô hình gốc Basu (1997) và Khan và Watts (2009) theo mô tả ở phần

3.2.1. Mô hình này phù hợp khi sử dụng tại TTCK Việt Nam theo kết luận của phần cơ sở lý luận về so sánh các ưu và nhược điểm của từng mô hình đo lường, vì vậy kết quả ước tính CScore được sử dụng cho chạy hồi quy tại bước 2. Phần tính toán CScore được thể hiện ở trên. Tuy nhiên khi đưa giá trị CScore vào bộ dữ liệu chung để chuẩn bị cho bước tiếp theo, tác giả phát hiện một số quan sát không đủ điều kiện và cần được xử lý trước khi chạy.

Bước 2:

Những quan sát không đủ điều kiện sẽ được rà soát và loại bỏ ra khỏi mô hình, số quan sát còn lại là dữ liệu bảng không cân bằng với 3080 quan sát giai đoạn 2014 – 2019, tương đương với 515 công ty. Theo Lind và Mehlum (2010), việc ước tính CScore với mẫu 1 nhưng sang hồi quy bước 2 có số quan sát nhỏ hơn không ảnh hưởng tới việc chạy hồi quy.

Luận án thực hiện thống kê mô tả cho các biến, trong đó CScore trở thành biến phụ thuộc cho lớp mô hình 1 và biến độc lập cho lớp mô hình 2. CScore càng lớn thể hiện mức độ thực hiện nguyên tắc thận trọng trong kế toán càng tăng.