Tài Liệu Công Bố Của Tiến Sĩ Baurac Về Các Hoạt Động Kinh Tế Văn Hóa Miền

hợp cho bản năng đi săn của chúng. Chúng có thể leo núi, vào rừng nhanh nhẹn, khéo léo mà không có chút khó khăn nào. Đầu to, hộp sọ lớn nên chó H’mông cộc đuôi rất thông minh, có trí nhớ tốt. Phần trán phẳng, chỉ xuất hiện nếp nhăn nếu chúng đang ở trạng thái cảnh giác. Mõm càng ngắn thì độ thuần chủng của loài chó này càng cao. Bởi tập tính đi săn, nên loài này có hàm răng sắc nhọn, chiếc mũi cực thính, đôi tai hình tam giác luôn vểnh lên cùng đôi mắt sắc lẹm để nghe ngóng một cách tốt nhất. Chó H’mông cộc đuôi là giống chó bản địa có bản tính nhanh nhẹn và thông minh vô cùng với khả năng nhớ đường rất tốt. Thường hung dữ với người lạ, trung thành và chỉ nghe lời một người chủ duy nhất. Nếu không phải chủ của chúng thì sẽ rất khó để chúng chấp nhận ăn bất cứ thứ đồ ăn nào của người khác [7].

Hình 1.4 Chó H'mông cộc đuôi trưởng thành

- Chó Phú Quốc là giống chó nổi tiếng ở Việt Nam và cũng được các cộng đồng bạn bè nước ngoài biết đến rất nhiều. Chúng là giống chó săn mồi sống hoang dã, thích đào bới và trú ẩn trong hang. Chúng sở hữu sự linh hoạt, bền bỉ và vô cùng dẻo dai, không sợ độ cao và bơi lội cực giỏi. Đặc điểm để phân biệt giống chó ta này với những giống chó ta khác đó là lưng có vòng xoáy chạy từ vai đến xương hông, dáng khỏe khoắn, săn chắc. Chúng có một cái đầu nhỏ,

mõm dài, tai dài và mỏng. Lông thường ngắn và có bốn màu cơ bản như màu đốm, màu đen, vàng và vện sọc. Chó Phú Quốc là giống chó thông minh, trung thành và tuân thủ tất cả các mệnh lệnh được giao một cách chính xác. Chúng là giống chó có khả săn rất giỏi, kiên định và ít khi chịu bỏ cuộc khi săn con mồi. Với sự thông minh như vậy thì cách huấn luyện giống chó ta này cũng trở nên rất dễ dàng [5].

Hình 1.5 Chó Phú Quốc

1.2. Nguồn gốc và hình thái chó Phú Quốc

1.2.1. Các tài liệu cổ về kiểu hình chó Phú Quốc

Năm 1891, trên Báo Le Chenil, phóng viên Philiperr Fils đã đề cập đến 3 cá thể ( 2 đực, 1 cái) của một giống chó mới được ông Fernand Doceul (Quản trị viên của các vấn đề thuộc địa ở Nam Kỳ) gửi tặng vườn thú Paris. Về kích thước giống chó này có kích cỡ trung bình này nhỏ hơn một chút so với chó săn bình thường và to hơn một chút so với chó của Anh (Fox Terriers).

Về cấu trúc chúng có hình dạng kiểu dáng dong dỏng, đầu thon, lông rất ngắn, đôi tai dựng đứng. Về màu sắc của giống chó này thay đổi từ nâu đến nâu đỏ, màu của của cá thể chó cái nhạt (sáng) hơn nhiều so với cá thể đực, các màu này chưa được nhìn thấy trên các giống chó khác. Cá thể đực có tính tình mạnh

mẽ và dữ hơn cá thể cái. Mặt khác, một đặc tính khác là dọc theo cột sống, giữa vai và mông, kéo dài một dải tối khác dọc theo đó các sợi lông mọc hướng ngược lại. Đôi tai giống chó này dựng lên trên như những con giống chó hoang dã; đỉnh (chóp tai) hơi tròn không nhọn lắm và tai hướng về phía trước; mõm khá thanh (thắt, nhọn), tứ chi mạnh mẽ với đôi chân linh hoạt, và đuôi có độ dài trung bình, có lông dài hơn so với lông trên cơ thể (thân), đuôi đôi khi hơi hạ xuống, đôi khi hơi dựng lên lưng và hơi cong vào ở chót đuôi (cong ở đầu phần cuối).

Hình 1.6 Bài viết về chó Phú Quốc trên báo La Nature [83].

Giống chó tại Bảo tàng Paris gây ngạc nhiên cho nhiều nhà khoa học tại Pháp nghiên cứu về động vật có vú họ Chó (Canidae) lúc bấy giờ. Ông Emile

Oustalet, trợ lý khoa học của chủ tịch về động vật có vú và điểu học tại Bảo tàng Paris, đã có bài viết “LES CHIENS DE L'ILE PHU-QUOC” trên báo Báo La Nature, số 964 ra ngày 21/11/1891.

Trong bài báo đó ông nêu các giả thiết về mối liên hệ giữa giống chó mới này với giống chó hoang dã Dingo châu Úc đã biết. Tuy nhiên, ông Emile Oustalet cũng khẳng định chưa có những cơ sở cho thấy hai giống chó này có quan hệ họ hàng với nhau.

Emile Oustalet còn nhận định về tính trạng rất đặc biệt của giống chó này là dạy lông mọc ngược trên sống lưng. Trong quá trình nuôi nhốt tại bảo tàng, cá thể chó cái đã sinh được một lứa 7 con, tất cả đều có dãy lông mọc ngược. Do đó, ông kết luận đặc điểm xoáy lưng này di truyền khá ổn định. Ngoài ra, dựa trên đặc tính về màu sắc lông cho thấy giống chó này không phải là loài hoang dã; một trong số đó gần như xám thay vì là màu hung hung (màu chó hoang dã); một con khác có dấu/vệt/đốm trắng (sáng), màu sắc này là đặc điểm của chó nhà.

Năm 1894, Tiến sĩ Baurac, đã công bố tài liệu về hoạt động kinh tế văn hóa của các tỉnh miền Tây, Nam Kỳ. Trong tài liệu này tác giả ghi nhận lại các hoạt động và văn hoá của cư dân ở các tỉnh miền Tây, bao gồm 1 số hoạt động kinh tế giao thương giữa một số tỉnh ở Nam Kỳ với các nước láng giềng xung quanh trong khu vực lúc bấy giờ, trong đó có nhắc đến công lao và vinh danh 1 số quan chức Pháp với cái tên Doceul bên cạnh các vị khác theo thứ tự như Venturini, Battle, Chavassieux, Merlande, Bocquet, Dussol, Henry, Doceul và Bocquillon đã quản lý nhằm tạo điều kiện phát triển cho các hoạt động kinh tế, đời sống và giao thông của các tỉnh miền Tây. Vùng đảo Phú Quốc cũng gắn liền về mặt giao thương và quản lý ở vùng Hà Tiên, và Hà Tiên cũng là nơi ở của các quan chức quản lý các vấn đề thuộc địa từ năm 1868. Trong phần mô tả đến đảo Phú Quốc, tác giả có nói đến chó Phú Quốc và trích dẫn mô tả chó Phú Quốc của ông Oustalet. Trong chuyến đi công tác này ông Baurac cũng mang về 1 con chó Phú Quốc từ một ngôi làng nổi tiếng ở Dương Đông, Phú Quốc và

thời điểm này tác giả cũng có nhắc đến chuyện chó Phú Quốc có xu hướng biến mất dần do họ cũng gặp rất nhiều khó khăn để có được một cá thể chó như mong muốn [13].

Hình 1.7 Tài liệu công bố của Tiến sĩ Baurac về các hoạt động kinh tế văn hóa miền Tây, Nam Kỳ, 1894 [13].

Đến năm 1897, một số cá thể chó Phú Quốc đã được người Pháp mang về châu Âu để giới thiệu từ cuối thế kỷ 19. Trong đó, có hai cá thể chó Phú Quốc là

Xoài (con đực) và Chuối (con cái), sinh năm 1892 và thuộc sở hữu của một người Pháp tên là Gaston Helouin sống tại Helfaut, Pas-de-Calais, miền bắc nước Pháp. Xoài và Chuối đã đoạt giải nhất và nhì trong một cuộc thi chó tổ chức tại thành phố Lille, nước Pháp và đã được chọn để tham gia cuộc triển lãm chó Hoàn Vũ diễn ra trong trong ba ngày 14, 15 và 16 tháng 7 năm 1894 tại Anvers, vương quốc Bỉ. Bản tiêu chuẩn của chó Phú Quốc được Bá tước Hendri de Bylandt viết ra và đánh giá trực tiếp chó Phú Quốc ở các cuộc thi trong thời điểm này.

Hình 1.8 Bảng tiêu chuẩn mô tả chó Phú Quốc dựa trên một cá thể ( con Xoài – Mango) của Bá Tước Henri de Bylandt, xuất bản năm 1897 [22]

Chó Phú Quốc là giống chó duy nhất có dải lông mọc ngược và là một trong 316 giống chó đầu tiên có bản tiêu chuẩn được ghi nhận trong cuốn sách

“Les races de chiens” của bá tước Henri de Bylandt, xuất bản năm 1897, được mệnh danh là “Thánh kinh về chó” của thế giới. Sự đặc biệt của giống chó Phú Quốc đã làm ông chú ý và viết như sau “khi làm giám khảo chấm cho giống chó này tại Anvers, hướng mọc ngược rất lạ thường của dải lông trên lưng đã làm tôi chú ý; tôi chưa thấy có một giống chó nào khác lại có lông mọc như vậy” [22].

Tổng quát về các đánh giá trước đây về chó Phú Quốc

Với các thông tin tài liệu cổ của người Pháp để lại cho thấy các mô tả và tìm hiểu về con chó Phú Quốc khá giống nhau (cũng như không khác biệt nhiều so với con chó Phú Quốc hiện tại) trên nền tảng là 1 con chó săn hoang dã có cái xoáy đặc trưng và rất đặc biệt mà không có 1 giống chó nào có sự tương tự và dĩ nhiên tùy vào quan điểm và góc nhìn cũng như khả năng tiếp cận con chó Phú Quốc lẫn kiến thức của mỗi tác giả mà họ có những đánh giá khác nhau bên cạnh những điểm chung.

Các điểm giống nhau cho thấy chó Phú Quốc là 1 giống chó săn hoang dã có nhiều tính cách tuyệt vời và gần giống với sói. Chúng có bản năng săn tự nhiên rất mạnh mẽ, sức mạnh và tốc độ phi thường cùng với sự bền bỉ, sự khéo léo và can đảm (không sợ hãi với cả con mồi lớn và khéo léo biết cách hạ gục chúng), có thính lực tốt, có khứu giác tốt, có thị lực tốt, có khả năng tổ chức săn theo bầy đàn, lẫn độc lập.

Đặc biệt nhất là dãy lông mọc ngược trên lưng và được di truyền cho các thế hệ sau, 1 đặc điểm mà không giống bất cứ giống chó nào mà họ biết lúc bấy giờ. Lông phía trên lưng dài hơn cũng như đậm màu hơn bên dưới. Chúng có thể tự lo kiếm ăn ngoài tự nhiên (như ở trong rừng) mà không cần chủ cho ăn (gần như ở Phú Quốc bốn bề xung quanh đều là rừng, nên động vật đa dạng). Giọng sủa ngắn (ngắt quãng) chói tai (trong phần mô tả của ông Baurac là ít sủa và hay hú/tru). Luôn cảnh giác với người lạ, nhất là các con đực. Tài liệu cho thấy giống chó Phú Quốc mất khá nhiều thời gian để thuần hoá, và khi thuần hoá rồi nhưng thỉnh thoảng sau 1 thời gian bản năng săn của nó lại trỗi dậy, ngay cả khi săn những vật nuôi trong nhà.

Trong các tài liệu cổ trước đây, các chỉ số đo chủ yếu dựa trên số lượng rất ít cá thể thu nhận. Do đó các số đo không thể đại diện cho quần thể phổ quát của quần thể chó Phú Quốc Việt Nam trước đây và hiện nay. Ngoài một số đặc tính về tính tình, thói quen, tập tính săn mồi, các chỉ số kiểu hình là điều cần thiết để chuẩn hóa nhằm có góc nhìn hoàn thiện hơn ở dòng chó nhà.

1.2.2. Hình thái và đặc tính chó Phú Quốc là cơ sở phân loại trước đây