Nghiên cứu mối liên quan giữa kiểu gen và kiểu hình đặc trưng trong bảo tồn chó Phú Quốc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 152 trang tài liệu này.

VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

---------

QUAN QUỐC ĐĂNG

NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN GIỮA KIỂU GEN VÀ KIỂU HÌNH ĐẶC TRƯNG TRONG BẢO TỒN CHÓ PHÚ QUỐC

Chuyên ngành: Công nghệ Sinh học Mã số: 94 202 01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học:

1. TS. Chung Anh Dũng

2. PGS.TS. Trần Hoàng Dũng

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án án trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các kết quả cũng đã được những người tham gia thực hiện đồng ý cho phép tôi sử dụng trong luận án. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những số liệu trong luận án này.

TP. HCM, ngày ... tháng ... năm .....

Nghiên cứu sinh

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN i

DANH MỤC HÌNH ẢNH ii

DANH MỤC BẢNG v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT vii

MỞ ĐẦU 1

1. Giới thiệu 1

2. Mục tiêu của đề tài 3

3. Những đóng góp mới của đề tài 3

4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài 3

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4

Chương 1 - TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỀ TÀI 5

1.1. Phân loại và đặc điểm giống chó Phú Quốc Việt Nam 5

1.1.1. Phân loại 5

1.1.2. Đặc điểm 5

1.1.3. Chó nhà và tầm quan trọng của chúng tại Việt Nam 7

1.2. Nguồn gốc và hình thái chó Phú Quốc 11

1.2.1. Các tài liệu cổ về kiểu hình chó Phú Quốc 11

1.2.2. Hình thái và đặc tính chó Phú Quốc là cơ sở phân loại trước đây. 17 1.3. Tính trạng xoáy lưng trên chó Phú Quốc 20

1.3.1. Cơ sở hình thái và di truyền của tính trạng xoáy lưng 20

1.3.2. Hiện tượng khiếm khuyết trong khép ống thần kinh 22

1.3.3. Dị tật xoang thần kinh (Dermoid sinus - DS) ở chó xoáy châu Phi và Thái Lan 23

1.3.4. Cơ sở di truyền của tính trạng xoáy lưng liên quan đến triệu chứng DS trên chó xoáy châu Phi và Thái Lan 24

1.4. Một số nghiên cứu về hình thái và di truyền trên chó nhà và chó Phú Quốc 27

1.4.1. Các nghiên cứu về di truyền chó nhà hiện nay và phương pháp định lượng biến thể số lượng bản sao (copy number variants - CNV) 27

1.4.2. Các nghiên cứu về hình thái và kiểu gen chó Phú Quốc tại Việt Nam gần đây 30

1.5. Sự cần thiết của nghiên cứu về hình thái và kiểu gen của tính trạng xoáy lưng trên chó Phú Quốc Việt Nam 34

1.5.1. Cơ sở khoa học nghiên cứu sự đa dạng kiểu hình ở chó nhà 34

1.5.2. Các nghiên cứu về hình thái và di truyền chó Phú Quốc trước đây

.................................................................................................................. 40

Chương 2 - VẬT LIỆU - NỘI DUNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

......................................................................................................................... 44

2.1. Vật liệu 44

2.2. Nội dung nghiên cứu 44

2.2.1. Nội dung 1: Nghiên cứu đánh giá các chỉ số cơ thể đặc trưng của chó Phú Quốc 44

2.2.2. Nội dung 2: Nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn hình thái để chọn lọc chó Phú Quốc dựa trên các chỉ số hình thái đặc trưng 45

2.2.3. Nội dung 3: Nghiên cứu sự liên quan giữa kiểu gen và kiểu hình xoáy lưng trên chó Phú Quốc 45

2.2.4. Nội dung 4: Nghiên cứu cải thiện mô hình bảo tồn (insitu-in vivo

và exsitu-in vivo) chó Phú Quốc dựa trên bộ tiêu chuẩn hình thái 45

2.3. Phương pháp nghiên cứu 45

2.3.1. Nội dung 01: Nghiên cứu đánh giá các chỉ số cơ thể đặc trưng của chó Phú Quốc 45

2.3.2. Nội dung 02: Nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn hình thái để chọn lọc chó Phú Quốc dựa trên các chỉ số hình thái đặc trưng 50

2.3.3. Nội dung 03: Nghiên cứu sự liên quan giữa kiểu gen và kiểu hình xoáy lưng trên chó Phú Quốc 51

2.3.4. Nội dung 04: Nghiên cứu cải thiện mô hình bảo tồn (insitu-in vivo

và exsitu-in vivo) chó Phú Quốc dựa trên bộ tiêu chuẩn hình thái 55

2.4. Xử lý số liệu 56

2.4.1. XLSTAT 56

2.4.2. Dữ liệu đối chiếu và tham khảo 56

Chương 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 57

3.1. Nghiên cứu đánh giá các chỉ số cơ thể đặc trưng của chó Phú Quốc... 57 3.1.1. Đánh giá các số đo cơ bản 58

3.1.2. Kích thước đầu chó Phú Quốc với các kiểu sọ, tai và mõm 62

3.1.3. Tần suất các dạng xoáy lưng trên chó Phú Quốc có xoáy 64

3.1.4. Tần suất của các dạng màu lông, kiểu lông 68

3.1.5. Tần suất các kiểu đuôi 70

3.1.6. Tần suất màu mắt, kiểu tai và dài tai trên chó Phú Quốc 72

3.1.7. Chiều dài mõm và đốm lưỡi trên chó Phú Quốc 74

3.1.8. Móng đeo và màng bơi trên chó Phú Quốc 76

3.1.9. Tổng kết các các số đo cơ thể của chó Phú Quốc 78

3.2. Nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn hình thái để chọn lọc chó Phú Quốc dựa trên các chỉ số hình thái (Morphological Indexes) đặc trưng 79

3.2.1. Xác định và chuẩn hóa tỷ lệ hộp sọ với chiều dài mõm 79

3.2.2. Xác định và chuẩn hóa tỷ lệ thân hình, ngực, bụng, sâu ngực; tỷ lệ chiều dài thân và chiều cao cơ thể 81

3.2.3. Xác định một số chỉ số hình thái phổ biến ở chó Phú Quốc 85

3.3. Đánh giá sự liên quan kiểu gen và kiểu hình xoáy lưng đặc trưng cho chó Phú Quốc 86

3.3.1. Đánh giá hiệu quả các mồi từ set 1 set 4 và mồi cho gen β - actin 86

3.3.2. Đánh giá tần suất gen R và r trong mẫu quan sát bằng phương pháp Livak cải tiến Pfaffl 89

3.4. Nghiên cứu cải thiện mô hình bảo tồn chó Phú Quốc dựa trên bộ tiêu chuẩn hình thái 94

3.4.1. Xây dựng bản đồ phân bố trên đảo Phú Quốc 94

3.4.2. Thiết kế, xây dựng, bố trí trại nuôi, chuồng nuôi theo tập tính tự nhiên và điều kiện sống tối ưu cho chó tại đảo Phú Quốc 97

3.4.3. Cấy và gắn chip điện tử theo dõi cá thể riêng biệt 100

KẾT LUẬN – ĐỀ NGHỊ 103

Kết luận 103

Đề nghị 103

TÀI LIỆU THAM KHẢO 104

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ 113

PHỤ LỤC 114

Số liệu thu mẫu – thống kê 114

Hóa chất – Dụng cụ - Thiết bị 129

Mẫu phiếu điều tra 132

LỜI CẢM ƠN

Hoàn thành luận án cho phép tôi gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới: Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam cùng các giảng viên,

các cán bộ nghiên cứu, chuyên viên văn phòng đã tận tình hỗ trợ và tạo rất nhiều điều kiện cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Chung Anh Dũng – người hướng dẫn, người thầy, đã động viên hỗ trợ về chuyên môn cho tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành luận án; xin cảm ơn PGS.TS. Trần Hoàng Dũng, người đã có những hướng dẫn tận tình và góp ý về công tác, hoạt động tổ chức thực hiện nội dung của luận án.

Xin cảm ơn các cơ quan, ban ngành, đoàn thể đã tạo điều kiện cho tôi thu thập số liệu thực nghiệm và góp ý về chuyên môn nội dung luận án.

Xin cám ơn những cộng sự, những người gắn bó và hỗ trợ tôi thực hiện các công tác khoa học phục vụ các nội dung luận án.

Xin cám ơn gia đình, những người thân thiết nhất đã động viên tôi trong những lúc khó khăn nhất. Cảm ơn em và con, đã cho anh sức mạnh và nghị lực vượt qua những chặng đường dài.

Xin cám ơn các cơ quan đã và hiện đang công tác: Trung tâm Phát triển Khoa học Công nghệ Trẻ -Thành Đoàn TP. HCM và Cục Công tác phía Nam - Bộ Khoa học và Công nghệ đã hỗ trợ và tạo nhiều điều kiện giúp đỡ cho tôi được hoàn thành quá trình học tập và hoàn thiện kết quả nghiên cứu.

Trân trọng./.

TP.HCM, tháng ... năm 2021

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1 Ảnh chó Phú Quốc Việt Nam, hình ảnh nhóm nghiên cứu tự chụp tại Đảo Phú Quốc, Rạch Giá, Kiên Giang, Việt Nam 5

Hình 1.2 Các dạng xoáy lưng của chó Phú Quốc [1] 6

Hình 1.3 Chó Bắc Hà Việt Nam 9

Hình 1.4 Chó H'mông cộc đuôi trưởng thành 10

Hình 1.5 Chó Phú Quốc 11

Hình 1.6 Bài viết về chó Phú Quốc trên báo La Nature [84] 12

Hình 1.7 Tài liệu công bố của Tiến sĩ Baurac về các hoạt động kinh tế văn hóa miền Tây, Nam Kỳ, 1894 [14] 14

Hình 1.8 Bảng tiêu chuẩn mô tả chó Phú Quốc dựa trên một cá thể ( con Xoài

– Mango) của Bá Tước Henri de Bylandt, xuất bản năm 1897 [23] 15

Hình 1.9 Chó xoáy Thái Lan (http://www.dogbreedinfo.com/thairidgeback.htm) 17

Hình 1.10 Chó xoáy Rhodesian châu Phi (http://www.bigdogbreeds101.com/dogs/2013/04/15/rhodesian-ridgeback/) 17 Hình 1.11 Phân tích nguồn gốc 161 giống chó trên thế giới [54] 20

Hình 1.12 Quá trình phát triển phôi thụ tinh ở chó [27] 21

Hình 1.13 Các vị trí khép ống thần kinh trên động vật có xương sống và người [106] 22

Hình 1.14 Các loại triệu chứng demoid sinus (DS) trên chó lưng xoáy [95] 23

Hình 1.15 Các loại triệu chứng DS trên chó lưng xoáy [58] 24

Hình 1.16 Các bản sao biến thể của alen R trên dòng chó xoáy châu Phi [109]

......................................................................................................................... 29

Hình 2.1 Các tham số kích thước hình thái chó Phú Quốc. Cá thể khảo sát được giữ đứng thẳng trong quá trình đo 48