Ảnh Hưởng Của Một Số Biện Pháp Kỹ Thuật Đến Sinh Trưởng Và Phát Triển

xanh đậm, giống mai này sinh trưởng phát triển tốt, chống chịu sâu bệnh khá, được người chơi mai rất ưa chuộng (Nguyễn Thị Nhã, 2018).

- Mai Vĩnh Hảo

Là loài mai đặc trưng của xã Vĩnh Hảo, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận. Thân cứng, cây cao 2 - 4m, cành nhánh nhiều nhưng dễ gãy. Lá có kích thước nhỏ, hình bầu dục, trơn bóng và mép lá có răng cưa. Hoa có kích thước to, mọc thành chùm, màu vàng óng, cánh hoa thon dài, xếp phẳng thành 2 tầng, mỗi tầng 5 - 6 cánh, hương thơm dịu. Đặc biệt, mai Vĩnh Hảo rất lâu tàn, khi tàn vẫn giữ màu sắc. Hạt non màu xanh đậm, hạt già màu đen như các giống mai khác (Huỳnh Văn Thới, 2004).

- Mai vàng Yên Tử

Ở miền Bắc Việt Nam, mai vàng Yên Tử là cây thân gỗ, được mệnh dạnh là “Đại lão mai vàng Yên Tử” thuộc tỉnh Quảng Ninh, cây không chỉ có ý nghĩa về văn hóa mà còn có giá trị kinh tế cao.

Mai vàng Yên Tử là tiểu mộc hoặc đại mộc, vỏ thân xám trắng, cành non có bì khổng và có chồi búp. Lá có phiến bầu dục, dai, mọc chụm ở đầu cành, có cuống, gân phụ rất rõ gồm 8 - 9 gân, mép lá có răng cưa.

Hoa màu vàng chanh, cánh hoa dày, hình dẻ quạt, viền cánh hoa lượn sóng và xếp thưa, tách rời nhau; hương thơm nhẹ, thoang thoảng mùi của chè gừng cúng gia tiên đêm giao thừa, hoa mọc thành chùm, một cây có rất nhiều chùm hoa trên cây.

Hoa mọc từ nách lá, ban đầu là một hoa to, gọi là hoa cái, có vỏ lụa, vỏ trấu bọc lại bên ngoài. Khi vỏ lụa bung ra sẽ xuất hiện một chùm hoa nhỏ có từ một nụ đến nhiều nụ, tăng trưởng rất nhanh, do hoa thường nở vào sau tết nên việc xác định được thời điểm phân hóa mầm hoa có ý quan trọng trong việc điều khiển ra hoa vào dịp lễ tết. Mỗi hoa có 5 đài màu xanh và 5 cánh màu vàng, ở giữa là chùm nhụy mang phấn màu vàng sậm. Đài hoa xanh, sau chuyển sang màu đỏ. Khi đậu quả thì bầu noãn phình to lên và kết hạt. Hạt non màu xanh

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 190 trang tài liệu này.

sau chuyển sang màu tím đen rụng xuống đất mọc thành cây con (Đặng Văn Đông, 2016).

1.5.2.2. Ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật đến sinh trưởng và phát triển của cây mai.

- Nghiên cứu về giá thể:

Việc sử dụng các giá thể phù hợp cho cây trồng chậu nói chung và hoa mai nói riêng là rất cần thiết để cây sinh trưởng và phát triển. Giá thể sử dụng cho mai có nhiều loại như đất phù sa, xơ dừa, trấu, mùn cưa, phân chuồng, phân vi sinh…Giá thể phù hợp phải đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, nước, khoáng và oxy, đồng thời là môi trường thuận lợi cho các sinh vật và vi sinh vật đất phát triển làm cho đất tơi xốp, thoáng khí, giữ nước và thoát nước tốt (Nguyễn Thị Kim Lý, 2009).

Cây trồng trong chậu, có thể tích nhỏ, nên giá thể trồng là rất quan trọng, nếu trồng giá thể nhẹ cây dễ bị lung lay ảnh hưởng đến rễ, nếu giá thể nặng, sẽ bí rễ làm cho cây hấp thụ dinh dưỡng kém (Đoàn Thị Anh Tú, Hoàng Xuân Lam, 2019).

Kết quả nghiên cứu của Việt Chương (2006) cho thấy, giá thể tốt nhất để trồng mai là 1/3 đất thịt trộn với 1/3 phân bò khô và 1/3 tro trấu, vỏ đậu, vỏ lạc hay xơ dừa. Phân được trộn và ủ lại, sau đó sử dụng để trồng và có thể trồng trong chậu tới 2-3 năm.

Trương Hoàng Giang (2012) đã kết luận, giá thể trồng mai trong chậu thích hợp là 1/2 đất + 1/2 xỉ than + 0,2 kg NPK cho cây mai sinh trưởng, phát triển tốt, ít sâu bệnh hại.

Năm 2015, Đặng Văn Đông và cs đã nghiên cứu các loại giá thể thích hợp cho cây mai 2 năm tuổi, đã xác định giá thể phù hợp nhất là 1/2 đất phù sa +1/4 vỏ trấu + 1/4 phân chuồng. Đây cũng là cơ sở khoa học để đề tài tiếp tục nghiên cứu các loại giá thể phù hợp cho cây mai 5 năm tuổi.

Theo Lê Thị Nghiêm (2016), giá thể phù hợp trồng cây mai Giảo bao

gồm 50% đất phù sa, 10% đất cát, 30% xơ dừa mục và 10% phân hữu cơ hoai mục, tất cả trộn đều, phơi nắng để diệt khuẩn.

- Các nghiên cứu về biện pháp cắt tỉa:

Cắt tỉa là biện pháp tác động cơ giới, được áp dụng phổ biến ở một số loại cây trồng làm cảnh và cây ăn quả như cho đào, quất, đỗ quyên, bưởi, ổi.... Sử dụng biện pháp cắt tỉa, cưa đốn là để kìm hãm ưu thế ngọn cho các chồi bên phát triển theo hướng có lợi, đảm bảo cân đối giữa sinh trưởng sinh dưỡng và sinh thực của cây, hạn chế sâu bệnh hại, nâng cao chất lượng hoa, quản lý được kích cỡ cây (Lê Thị Mỹ Hà và Bùi Quang Đãng, 2018). Các chậu mai chơi tết xong đều được cắt tỉa, tạo tán để tiếp tục duy trì dáng, thế cây, tạo cho lộc non bật ra từ thân chính cho cành cấp 1 phát triển khỏe và nhiều lá, tốt cho quá trình quang hợp tích lũy dinh dưỡng nuôi cây.

Từ khi trồng đến khi cây mai ra hoa, hoạt động chủ yếu là tạo bộ rễ, hình thành thân chính và bộ khung cành lá. Tuy nhiên, nếu để cây tự phát triển thì các cành không đều nhau, cành khỏe, cành yếu, cành sâu bệnh. Cành yếu bị che khuất sẽ không có hoa, còn cành khỏe có quá nhiều hoa, sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cây hoa. Kết quả nghiên cứu của Đặng Văn Đông (2016) cho thấy, mai vàng Yên Tử chủ yếu là dáng trực, cần cắt tỉa theo tầng 3, 5 hoặc 7 tầng tán theo hình tháp từ trên xuống dưới để cây mai đón được lượng ánh sáng nhiều nhất, tốt cho bộ lá quang hợp.

Khi thân chính càng cao, khoảng cách của các bộ phận trên và dưới mặt đất càng xa, việc vận chuyển nhựa luyện, nhựa nguyên phải qua khoảng cách lớn làm giảm chất lượng của quá trình trao đổi chất, cây chậm ra hoa và ra không đồng đều. Do vậy, muốn thân chính thấp, cành trong tán không quá dày, bộ phận ra hoa phải gần thân và cành chính cấp 1 cần phải tiến hành cắt tỉa, tạo hình thường xuyên cho cây (Chu Thúc Đạt và cs., 2019).

- Các nghiên cứu về phân bón:

Phân bón chiếm một tỷ lệ lớn trong chi phí sản xuất. Chính vì vậy, cần

bón đúng, bón đủ để cây mai cho năng suất, chất lượng cũng như khả năng chống chịu tốt với sâu bệnh. Với cây mai, thời điểm sau tết khi hoa đã tàn được vận chuyển về vườn để thay giá thể, cắt tỉa chuẩn bị cho ra lộc mới, đây là lúc cần tăng cường bón phân để kích thích cho cây mai bật chồi. Đến giai đoạn cây ra nụ cần bón phân cân đối, trong đó tăng lân để kích thích phát triển nụ, nụ nhiều, duy trì tốt lượng nụ hữu hiệu để cây có giá trị thương phẩm cao và cho hoa nở nhiều vào đúng dịp mong muốn. Vì vậy, cần nghiên cứu xác định loại phân thích hợp trong từng giai đoạn giúp cây sinh trưởng phát triển tốt, nâng cao chất lượng hoa (Nguyễn Thị Kim Lý, 2009).

Hà Thị Kim Chiến (2014) xác định chế độ bón phân thích hợp cho mai vàng Yên Tử 1 năm tuổi là: 1 kg phân vi sinh + 0,1 kg N + 0,3 kg P2O5 + 0,2 kg KCl cho tỷ lệ sống cao 87,3 %, cây sinh trưởng tốt, chiều cao cây 65,8 cm, độ bền hoa 15 ngày.

Đăng Văn Đông (2015) đã kết luận phân bón thích hợp cho mai vàng Yên Tử 2 năm tuổi là 1,5 kg phân vi sinh + 0,2 kg đạm urê + 0,5 kg lân + 0,3 kg kaliclorua, cho cây sinh trưởng, phát triển tốt với đường kính thân 1,36 cm, chiều cao cây 74,8 cm và số lá/cành nhiều nhất 18,6 lá.

Nguyễn Thị Thanh Hiền (2016), khi bón bổ sung cho cây đào, cây mai 0,1 kg đạm urea/cây + phun dung dịch dinh dưỡng Atonik 18SL qua lá 7 ngày/ lần cho hiệu quả kinh tế cao, giá trị lợi nhuận tăng từ 4,94 - 5,55 lần.

- Các nghiên cứu về kỹ thuật điều khiển nở hoa:

Trong điều kiện tự nhiên nếu không tác động các biện pháp kỹ thuật cây mai thường nở hoa sau tết sẽ làm giảm giá trị kinh tế.

Theo Hà Thị Kim Chiến (2014), để điều chỉnh cho mai vàng Yên Tử nở hoa đúng vào dịp tết Nguyên đán, áp dụng biện pháp khoanh vỏ + tuốt lá + phun phân đầu trâu 502 vào đầu tháng 11 âm lịch sẽ cho tỷ lệ hoa nở cao đạt 90,2 %, hoa nở đúng 28/12 âm lịch.

Đặng Văn Đông (2015) cho thấy việc kết hợp biện pháp cơ học (khoanh vỏ + tuốt lá) với sử dụng Spay - N- Grow và xử lý nhiệt độ cao (quây nilong + thắp điện) cho kết quả tốt nhất: cây có 41 % ra nụ trước tết 30 ngày và có 68 % cây ra hoa trước tết Nguyên Đán 3 ngày.

Thực tế cho thấy vào những tháng âm lịch cuối năm, thời tiết miền Bắc thường lạnh, có những năm rét đậm rét hại kéo dài đã ảnh hưởng lớn đến sự ra nụ và ra hoa của cây, nhất là những cây cảnh cho hoa vào dịp tết Nguyên đán như đào, mai, đỗ quyên... khi thời tiết quá lạnh, cây sinh trưởng chậm hoặc ngừng sinh trưởng, nếu để tự nhiên cây hầu như ra hoa sau tết, hoa cho chất lượng kém và ra hoa không đều, ảnh hưởng lớn đến thu nhập của người trồng hoa. Để giảm rủi ro và kích thích nụ mai nhanh phát triển, ra hoa đúng dịp tết, trong thực tiễn sản xuất đã có nhiều biện pháp như khoanh vỏ, sốc khô, bỏ lá... được thực hiện và cho kết quả tốt, nếu nhiệt độ thấp hơn từ 8- 10 0C thì các biện pháp trên không cho hiệu quả cao, vì vậy cây mai ở thời điểm này cần cung cấp chế độ nhiệt phù hợp để phát triển nụ và kích thích nở hoa (Đặng Văn Đông, 2016). Đây cũng là cơ sở để đề tài đưa ra các biện pháp kỹ thuật phù hợp điều khiển nở hoa vào những thời điểm nhiệt độ thấp dưới 10 0C.

1.5.2.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của một số chất điều tiết sinh trưởng đến sự ra hoa của cây mai

- Nghiên cứu ảnh hưởng của Paclobutrazol

Paclobutrazol (C16H20CLN3O) được coi là chất có tác dụng ức chế quá trình sinh tổng hợp GA và có hiệu quả trong việc kiểm soát sự ra hoa ở một số loại cây ăn quả và cây cảnh như xoài, nhãn, sầu riêng và mai, đào, anh đào (Trần Văn Hâu, 2005).

Nghiên cứu của Hà Thị Kim Vàng (2009) cho thấy đối với mai Giảo phun Paclobutrazol ở nồng độ 400 ppm và 1.000 ppm không có hiệu quả kích thích sự hình thành mầm hoa và làm tăng số nụ trên cây. Còn ở nồng độ Paclobutrazol

800 ppm thì có hiệu quả rõ rệt kích thích sự hình thành mầm hoa, làm tăng số nụ trên cây từ 20 - 30% so với để tự nhiên không phun Paclobutrazol.

Xử lý ra hoa bằng cách phun Paclobutrazol kết hợp khoanh cành cho cây cam cũng cho năng xuất cao và không ảnh hưởng đến chất lượng hoa và quả (Trần Văn Hâu và cs., 2018).

- Nghiên cứu ảnh hưởng của Thiourea:

Thiourea (CH4N2S) ở nồng độ thấp có tác dụng kích thích sự ra hoa, là tác nhân phá vỡ trạng thái ngủ nghỉ của mầm hoa, tăng cường sự sản xuất ethylen và có hiệu quả trong việc phá trạng thái ngủ. Việc thúc đẩy phát triển mầm hoa của Thiourea còn được giải thích giống như tác động của cytokinin, còn khi ở nồng độ cao thì làm lá cây rụng hàng loạt (Trần Văn Hâu, 2005).

Các nhà nghiên cứu của Trường Đại học Cần Thơ đã nghiên cứu ảnh hưởng của thiorea đến khả năng rụng lá ở cây mai Giảo đã cho thấy sau một ngày xử lý đã gây rụng lá, ở nồng độ 2% và ngày thứ 8 rụng lá gần 100%. Kết quả này đã được áp dụng xử lý làm rụng lá cho cây mai Giảo ở đồng bằng sông Cửu Long bằng cách phun thiourea với nồng độ 2% trước rằm tháng chạp 5 - 10 ngày (Nguyễn Văn Đại và Trần Văn Hâu, 2008).

- Nghiên cứu ảnh hưởng của Gibberellin (GA3):

Cơ chế thúc đẩy sự sinh trưởng của GA3 ở tác dụng làm kéo dài tế bào và tăng tốc độ phân bào. GA3 kích thích sự tăng trưởng của lá, quả, kéo dài lóng, thân và kích thích sự ra hoa cho các loại cây như cà phê, điều và các cây ăn quả, cây ra hoa nhiều, nhanh và đồng loạt, phun GA3 khi mầm hoa bắt đầu hình thành khoảng 20-30 ngày trước khi ra hoa chính vụ hoặc sau khi để khô hạn, hay bóc khoanh vỏ đều làm tăng tỉ lệ đậu quả, cũng như hạn chế rụng hoa và quả non ở cây xoài (Trần Văn Hâu, 2005).

Chất điều hòa sinh trưởng GA3 cũng được sử dụng để làm tăng số lượng hoa, rút ngắn thời gian ra hoa ở một số loại hoa cắt cành. Học viện Nông nghiệp

Việt Nam (2014) đã xử lý GA3 nồng độ 50 ppm ở điều kiện nhiệt độ thấp 15- 180C, đã cho hoa loa kèn ra hoa sớm 1 - 2 tháng, làm tăng hiệu quả kinh tế lên rất nhiều.

Nghiên cứu của Trường Đại học Cần Thơ (2012) về phun GA3 cho cây mai Giảo ra hoa tập trung, cho thấy GA3 ở nồng độ 20 - 40 ppm có tác dụng phá ngủ nghỉ, kích thích sự ra hoa tập trung mà không ảnh hưởng đến kích thước nụ, cũng như chất lượng hoa.

Kết quả báo cáo khoa học của Trường Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh (2010) cũng cho thấy việc phun GA3 với nồng độ 40 ppm cho cây mai Giảo vào giai đoạn ra nụ cực đại đã làm cho 80 % hoa nở tập trung trong thời gian ngắn 2-3 ngày.

Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao - TP Hồ Chí Minh (2014) đã xác định được nồng độ và số lần xử lý GA3 đến sinh trưởng, phát triển và chất lượng hoa mai Giảo. Kết quả việc phun 2 lần bằng GA3 (nồng độ 50 ppm) đã cho thấy sau phun 10 ngày cây mai Giảo ra hoa nhiều nhất.

Theo Lâm Ngọc Phương và Mai Vũ Duy (2012), các chất điều tiết sinh trưởng còn tạo chồi và rễ cho cây mai trong nhân giống nuôi cấy mô. Nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu tìm ra nồng độ các chất điều tiết sinh trưởng (BA, IBA) thích hợp cho sự tạo chồi, nhân chồi và tạo rễ cây mai vàng. Kết quả cho thấy ở giai đoạn tạo chồi trên môi trường MS có bổ sung BA (4 mg/l) thì các mẫu cấy ngọn hay thân đều cho số chồi cao nhất, giai đoạn tạo rễ trên môi trường 1/2 MS bổ sung αNAA (6 mg/l) cho rễ hình thành nhiều và phát triển tốt.

Kết quả nghiên cứu của Vi Xuân Học và cs (2018) đã kết luận khi phun GA3 lên cây bưởi đã làm tăng tỷ lệ đậu hoa, đậu quả từ 0,41 % đến 1,11 % và không làm ảnh hưởng đến chất lượng bưởi.

1.6. CÁC KẾT LUẬN RÚT RA TỪ TỔNG QUAN TÀI LIỆU

Nhìn chung các công trình nghiên cứu về kỹ thuật thâm canh như thời vụ,

bón phân, chăm sóc, xử lý ra hoa... đã đáp ứng cơ bản yêu cầu sản xuất cây mai trên thế giới và trong nước. Tuy nhiên, các nghiên cứu trong nước mới chỉ tập trung cho cây mai ở khu vực phía Nam, còn ở phía Bắc các nghiên cứu này còn rất hạn chế.

Cây mai nói chung và cây mai vàng Yên Tử nói riêng là loài hoa có giá trị kinh tế cao, có tiềm năng phát triển rộng ở khu vực phía Bắc và đặc biệt tại Hà Nội. Việc sản xuất cây mai có những thuận lợi như thị trường ưa thích, lượng tiêu dùng lớn, mang lại thu nhập cao cho người trồng, nhưng yêu cầu khắt khe phải ra hoa vào dịp tết. Chính vì vậy, nếu trồng mai ở phía Nam thì tương đối thuận lợi vì có số giờ nắng cao 2.300 - 2.500 giờ, nhiệt độ trung bình 26 - 28 0C và khá ổn định từ đầu năm đến cuối năm, nên thích hợp cho cây sinh trưởng phát triển.

Ở phía Bắc sự ra hoa của cây mai gặp nhiều khó khăn hơn do số giờ nắng ít, khoảng 1.500 giờ lại chủ yếu tập trung vào mùa hè, nhiệt độ trung bình từ 23 -24 0C, thấp hơn phía Nam và trải ra không đồng đều, những tháng mùa đông nhiệt độ trung bình 16 - 18 0C, còn mùa hè trên 30 0C, nhiệt độ chênh lệch lớn đã ảnh hưởng đến sinh trường phát triển của cây mai. (Tổ chức khí tượng thế giới, BBC Weather, 2016).

Vào cuối năm, thời tiết lạnh, có những thời điểm nhiệt độ dưới 10 0C và kèm gió mùa đông bắc đã ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của nụ hoa, nên ở điều kiện khí hậu Hà Nội nếu để tự nhiên cây mai sẽ ra hoa vào sau tết Nguyên đán.

Do vậy, các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước là cơ sở cho đề tài tham khảo và kế thừa từ đó đưa ra các nghiên cứu tiếp theo một cách toàn diện và phù hợp cho cây mai tại Hà Nội. Để giải quyết những hạn chế nêu trên, tạo điều kiện thuận lợi cho cây mai sinh trưởng tốt, ra hoa chất lượng cao vào đúng dịp lễ tết thì những vấn đề mà đề tài cần giải quyết đó là nghiên cứu được đặc điểm nông sinh học của cây mai vàng Yên Tử và một số giống mai khác đang trồng tại Hà Nội,