Nghiên cứu các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển để đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

---------***--------

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NGHIÊN CỨU CÁC TRƯỜNG HỢP MIỄN TRÁCH CỦA NGƯỜI VẬN CHUYỂN THEO HỢP ĐỒNG VẬN CHUYỂN HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG BIỂN ĐỂ ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA

CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

Ngành: Kinh tế quốc tế

HOÀNG THỊ ĐOAN TRANG

Hà Nội – 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

---------***--------

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

Ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 9310106

HOÀNG THỊ ĐOAN TRANG

Người hướng dẫn khoa học : GS. TS. NGND Nguyễn Thị Mơ

Hà Nội – 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thể hiện trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố ở các công trình nghiên cứu trước đó.

Tác giả luận án

HOÀNG THỊ ĐOAN TRANG

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU ix

DANH MỤC HÌNH VẼ x

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 7

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 7

1.1.1. Tình hình nghiên cứu về các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 7

1.1.2. Tình hình nghiên cứu về đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam 11

1.1.3. Đánh giá tổng quan về tình hình nghiên cứu 18

1.2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu 20

1.2.1. Lý thuyết nghiên cứu 20

1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu 23

1.2.3. Phương pháp nghiên cứu 24

1.2.4. Hướng tiếp cận của đề tài nghiên cứu 25

Kết luận chương 1 27

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGHIÊN CỨU CÁC TRƯỜNG HỢP MIỄN TRÁCH CỦA NGƯỜI VẬN CHUYỂN THEO HỢP ĐỒNG VẬN CHUYỂN HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG BIỂN NHẰM ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 29

2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 29

2.1.1. Khái niệm về hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 29

2.1.2. Đặc điểm của hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 33

2.1.3. Vai trò của hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển đối với hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp. 37

2.2. Các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận

chuyển hàng hóa bằng đường biển 38

2.2.1. Khái niệm về trường hợp miễn trách 39

2.2.2. Phân loại các trường hợp miễn trách nói chung 40

2.2.3. Phân loại các trường hợp miễn trách theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 42

2.2.4. Hệ quả và mối quan hệ hữu cơ đối với doanh nghiệp xuất khẩu khi người vận chuyển gặp các trường hợp miễn trách theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 50

2.3. Sự cần thiết phải nghiên cứu các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam 53

2.3.1. Mối quan hệ giữa hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp với hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển. 53

2.3.2. Những ảnh hưởng đối với hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam do sự thiếu hiểu biết về các trường hợp miễn trách của người vận chuyển.

................................................................................................................................ 61

Kết luận Chương 2 64

CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH VỀ CÁC TRƯỜNG HỢP MIỄN TRÁCH CỦA NGƯỜI VẬN CHUYỂN THEO HỢP ĐỒNG VẬN CHUYỂN HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG BIỂN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU VIỆT NAM VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA. 65

3.1. Tình hình hàng hóa xuất khẩu Việt Nam vận chuyển bằng đường biển sang thị trường nước ngoài 65

3.2. Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật Việt Nam về các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 76

3.2.1. Những bất cập trong quy định của pháp luật 76

3.2.2. Phân tích ảnh hưởng của việc áp dụng quy định về các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển tới hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam 84

3.2.3. Nguyên nhân của bất cập và ảnh hưởng 102

3.3. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến khả năng ứng phó của doanh

nghiệp xuất khẩu Việt Nam khi người vận chuyển gặp trường hợp miễn trách theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 106

3.3.1. Những nhân tố chủ quan 106

3.3.2. Những nhân tố khách quan 108

3.4. Những vấn đề đặt ra đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam

.................................................................................................................................. 110

3.4.1. Khả năng ứng phó yếu của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam khi gặp những trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 110

3.4.2. Chiến lược kinh doanh xuất khẩu chưa gắn kết với chiến lược thúc đẩy nghiệp vụ vận chuyển hàng hóa và chiến lược ứng phó các trường hợp miễn trách của người vận chuyển 115

3.4.3. Chưa chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên sâu về nghiệp vụ xuất nhập khẩu, nghiệp vụ vận tải, giao nhận 117

Kết luận chương 3 120

CHƯƠNG 4. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG VẬN DỤNG CÁC TRƯỜNG HỢP MIỄN TRÁCH CỦA NGƯỜI VẬN CHUYỂN THEO HỢP ĐỒNG VẬN CHUYỂN HÀNG HÓA BẰNG ĐƯỜNG BIỂN ĐỂ ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU VIỆT NAM 121

4.1. Phương hướng đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu theo hướng phát triển bền vững của Việt Nam 122

4.2. Những giải pháp tăng cường vận dụng các trường hợp miễn trách của người vận chuyển theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển để đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam 123

4.2.1. Nhóm giải pháp xây dựng chiến lược xuất khẩu phù hợp trong giai đoạn mới 123

4.2.2. Nhóm giải pháp sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật Việt Nam về các trường hợp miễn trách của người vận chuyển hàng hóa bằng đường biển

.............................................................................................................................. 128

4.2.3. Nhóm giải pháp về ký kết và thực hiện hợp đồng xuất khẩu, hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 131

4.2.4. Nhóm giải pháp ứng phó khi người vận chuyển được miễn trách theo hợp đồng vận chuyển hàng hóa bằng đường biển 137

4.2.5. Nhóm giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực cho doanh nghiệp xuất khẩu 140

Kết luận chương 4 144

KẾT LUẬN 145

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ 148

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 149

PHỤ LỤC 163

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

Tiếng Việt

Chữ viết tắt

Tên đầy đủ
BLHHVN 2005	Bộ luật Hàng hải Việt Nam năm 2005
BLHHVN 2015	Bộ luật Hàng hải Việt Nam năm 2015
DN	Doanh nghiệp
HĐ	Hợp đồng
HH	Hàng hóa
KT	Kinh tế
LATS	Luận án tiến sĩ
NCS	Nghiên cứu sinh
NK	Nhập khẩu
XNK	Xuất nhập khẩu
XK	Xuất khẩu
VN	Việt Nam

Tên đầy đủ bằng tiếng Anh	Tên đầy đủ bằng tiếng Việt
ASEAN	Association of Southeast Asian Nations	Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
AFTA	ASEAN Free Trade Area	Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN
CFR	Cost and Freight	Tiền hàng và cước phí
CIF	Cost, Insurance and Freight	Tiền hàng, phí bảo hiểm và cước phí
CIP	Carriage and Insurance Paid To	Cước phí và phí bảo hiểm trả tới
CMI	Comité maritime international	Ủy ban Hàng hải quốc tế của Liên hiệp quốc
CPT	Carriage Paid To	Cước phí trả tới
CPTPP	Comprehensive and	Hiệp định Đối tác Toàn diện và