Những Công Trình Về Giải Pháp Nâng Cao Trình Độ Tư Duy Chiến Lược Cho Đội

về giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; tư duy chiến lược về mô hình phát triển của quốc gia, dân tộc. Từ đó bài viết đi tới khẳng định, muốn bồi dưỡng tư duy chiến lược của người lãnh đạo Việt Nam hiện nay cần tính tới các nhân tố tác động và người lãnh đạo cần chủ động: học tập, trau dồi phương pháp biện chứng duy vật; rèn luyện năng lực tư duy chiến lược thông qua thực tiễn hoạt động lãnh đạo; nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trình độ khoa học và công nghệ hiện đại; tăng cường rèn luyện đạo đức cách mạng; dân chủ trong hoạt động lãnh đạo.

Tại “Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30 năm đổi mới” [27], Đảng Cộng sản Việt Nam, Ban Chấp hành Trung ương, Ban Chỉ đạo tổng kết, đã trình bày một cách đầy đủ và hệ thống bối cảnh quốc tế và trong nước trong chặng đường đổi mới 30 năm qua; chỉ ra những thành tựu, hạn chế cũng như nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế đó; nhấn mạnh những nội dung cần tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, tầm nhìn tới 2030.

Qua khảo sát tình hình nghiên cứu cho thấy đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về tư duy, tư duy lý luận và cũng đã có công trình đề cập đến vấn đề bồi dưỡng tư duy chiến lược cho cán bộ lãnh đạo quản lý ở nước ta hiện nay. Tư duy chiến lược ngày càng được quan tâm nghiên cứu trong bối cảnh hiện nay trên phạm vi toàn cầu do đòi hỏi sự phát triển của nhân loại. Việc bồi dưỡng, nâng cao trình độ tư duy chiến lược là quan trọng, thiết thực, đặc biệt với đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp. Tuy nhiên, chưa có công trình nào tập trung đi sâu nghiên cứu về vấn đề: Nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay. Đây là vấn đề cần được triển khai nghiên cứu và đưa ra những đề xuất hữu ích.

1.3. NHỮNG CÔNG TRÌNH VỀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO

Với việc tư duy chiến lược ngày càng được chú trọng quan tâm, đi sâu nghiên cứu thì những giải pháp nhằm bồi dưỡng, nâng cao năng lực, trình độ tư duy chiến lược đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo cũng được các tác giả của những công trình nghiên cứu đề cập đến.

Các tác giả Trung Quốc Thái Kiến Ba, Chu Minh và Vĩ Học Cơ “Một số vấn đề cán bộ lãnh đạo cần chú ý nắm bắt khi bồi dưỡng tố chất tư duy chiến lược” [3], Tạp chí Diễn đàn Công đoàn, kỳ thứ 3, quyển thứ 9 (Phan Huy Quang dịch) đưa ra quan điểm của mình về tư duy chiến lược và những đặc trưng cần có để có được tố chất tư duy chiến lược. Người cán bộ lãnh đạo cần phải có được tư duy chiến lược, phải tự giác bồi dưỡng tố chất tư duy chiến lược. Những nội dung cần chú trọng để bồi dưỡng tố chất tư duy chiến lược được các tác giả nêu ra ở đây là: vấn đề thế giới quan, chú ý vấn đề hiện thực, chú trọng vấn đề phương pháp. Bài viết cũng đưa ra một số phương pháp để bồi dưỡng tư duy chiến lược: tầm nhìn cần rộng mở, nhãn quan phải thấu tỏ, nhãn quan cần nhìn xa trông rộng, nhãn quan cần vượt trước.

Hoàng Chí Bảo, trong bài viết “Năng lực lãnh đạo chiến lược - quan niệm, vấn đề và giải pháp” [4], đã chỉ ra đối tượng lãnh đạo chiến lược, những yêu cầu đối với đội ngũ này và từ đó đề ra một số giải pháp để xây dựng đội ngũ lãnh đạo chiến lược trong tình hình hiện nay. Theo đó, lãnh đạo chiến lược được chỉ ra là lãnh đạo ở tầm vĩ mô, quốc gia, tổng thể và chỉnh thể. Lãnh đạo chiến lược là lãnh đạo việc soạn thảo đường lối, hoạch định chiến lược và chính sách có quan hệ tới phát triển chung hay phát triển từng lĩnh vực trong phát triển quốc gia, trong đối nội và đối ngoại. Lãnh đạo chiến lược là thể hiện tầm vóc, sức ảnh hưởng, quy mô, chiều kích tác động của nhà lãnh đạo và cơ quan lãnh đạo đối với sự phát triển của cộng đồng xã hội. Lãnh đạo chiến lược cũng được tác giả xác định là đội ngũ lãnh đạo ở tất cả các cấp, các ngành. Theo tác giả, cấp tỉnh, cấp vùng, miền cũng phải được coi là cấp chiến lược, các lãnh đạo ở khu vực này hỗ trợ, bổ sung, điều chỉnh các vấn đề liên quan tới phát triển của địa phương, vùng miền với tư cách là hình ảnh thu nhỏ của quốc gia; cấp cơ sở - vi mô có tầm quan trọng đặc biệt vì nó là những tế bào khởi phát làm nên xã hội, cộng đồng và nhà nước cùng với chính thể của mình. Trên cơ sở những yêu cầu về nhiệm vụ, bài viết cũng đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo chiến lược đối với đội ngũ lãnh đạo chiến lược ở nước ta.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 175 trang tài liệu này.

Tác giả Trung Quốc Vương Như Cần với bài viết “Tư duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo cần đủ bốn quan điểm”, Tạp chí Tiền tuyến (Phan Huy Quang dịch) [9] khẳng định, tư duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo vừa là một vấn đề lý luận, cũng là một vấn đề thực tiễn. Biểu hiện cụ thể của tư duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo là: vận dụng lập trường, quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác để quan sát vấn đề, từ phương hướng toàn cục và sự lâu dài để suy xét vấn đề, vừa có thể tiến hành sắp xếp và phân loại các yếu tố phức tạp trong nội bộ vấn đề. Tác giả cũng cho rằng, phương thức tư duy chiến lược là hình thái cao của phương thức tư duy, tư duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo cần hội đủ bốn yếu tố: triết học quan trong tư duy chiến lược; thời đại quan của tư duy chiến lược; toàn cục quan trong tư duy thời đại; thực tiễn quan của tư duy chiến lược. Và sau cùng, tính đúng đắn của tư duy chiến lược phải được kiểm nghiệm bằng thực tiễn.

Cuốn sách “Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực tham mưu chiến lược”

[15] của tác giả Đỗ Minh Cương và Nguyễn Viết Lộc nêu lên tầm quan trọng của chiến lược, vai trò của tham mưu chiến lược, của nguồn nhân lực tham mưu chiến lược đối với sự phát triển của đất nước trong thời đại ngày nay. Thông qua khảo sát thực trạng, các tác giả cũng đề xuất những giải pháp trong công tác bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm tạo ra một đội ngũ tham mưu chiến lược đối với nước ta hiện nay. Thông qua cuốn sách này, nhóm tác giả cùng làm rõ các khái niệm như: khái niệm tham mưu chiến lược, cán bộ chiến lược và vai trò của đội ngũ này. Nhiều chương trình đào tạo, bồi dưỡng đối với đội ngũ cán bộ chiến lược, người giữ vai trò đứng đầu của các nước cũng được đưa vào nghiên cứu, đánh giá, qua đó có những sự vận dụng nhất định trong việc xây dựng các giải pháp cho việc phát triển đội ngũ cán bộ chiến lược ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Luận án tiến sỹ của Dương Minh Đức: “Nâng cao năng lực tư duy lý luận của cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng hiện nay” [31] nhấn mạnh, sức mạnh trí tuệ của con người có cơ sở nền tảng của nó là tư duy lý luận. Tư duy lý luận là khả năng tổng hợp các phẩm chất trí tuệ của chủ thể, đáp ứng yêu cầu phát hiện ra những yếu tố mới, nhận thức

nhanh, nhạy, đúng đắn đối với hiện thực ở trình độ lý luận. Bằng tư duy lý luận, chủ thể có những đề xuất thiết thực, cụ thể, sắc bén, sáng tạo, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người. Ở vùng đồng bằng sông Hồng, cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh đang đứng trước mâu thuẫn giữa yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao với trình độ và khả năng đáp ứng của cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở đây nhiều mặt chưa ngang tầm, nhất là về năng lực tư duy lý luận. Muốn nâng cao năng lực tư duy lý luận, luận án đã đưa ra một số phương hướng và giải pháp cụ thể.

Bài viết của Ngô Huy Đức, “Nâng cao năng lực tư duy của cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược” [32] đề cập đến những tố chất cần có đối với người lãnh đạo để thực hiện công việc lãnh đạo. Bên cạnh các yếu tố về đạo đức, sức khỏe, tính cách..., tư duy của người lãnh đạo là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định hiệu quả lãnh đạo. Nâng cao năng lực tư duy của cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược phụ thuộc vào chính việc xác định đúng các thách thức lãnh đạo trong môi trường, bối cảnh cụ thể của người lãnh đạo đó; đồng thời, cùng với tư duy khoa học, đội ngũ lãnh đạo cấp chiến lược cần phải nâng cao năng lực tư duy khác, như tư duy hệ thống và tính sáng tạo nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong tình hình hiện nay.

Bài viết “Xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở nước ta hiện nay - quan niệm, đặc điểm và những mâu thuẫn cần giải quyết” [43] của tác giả Đoàn Minh Huấn đề cập đến tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đối với toàn bộ công tác cán bộ của Đảng. Vì vậy, chăm lo xây dựng cán bộ cấp chiến lược phải được xem là trọng tâm trong công tác cán bộ. Muốn vậy, cần phải nhận diện được các đặc điểm, phát hiện các mâu thuẫn và đề xuất phương thức giải quyết mâu thuẫn, tìm động lực cho cán bộ cấp chiến lược phát triển, xứng đáng với vị thế, trách nhiệm trong toàn bộ sự nghiệp đổi mới.

Tác giả Trung Quốc Tăng Quảng Lạc, “Bàn về nguyên tắc cơ bản của tư duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo thời kỳ mới” [49], Tạp chí Trường Đảng tỉnh ủy Tứ Xuyên (Phan Huy Quang dịch) đưa ra những tìm tòi bước đầu những nguyên tắc cơ bản của tư duy chiến lược mà đội ngũ cán bộ lãnh đạo cần tuân thủ. Các nguyên tắc

được tác giả chỉ ra trong bài viết bao gồm: nguyên tắc giá trị với mục đích được đặt ra là vì ai, vì cái gì; nguyên tắc tính khoa học mà xét về căn bản chính là yêu cầu quá trình tư duy chiến lược tuân thủ quy luật khách quan sự tồn tại, phát triển của giới tự nhiên và xã hội loài người, nội dung của tư duy chiến lược phù hợp với quy luật khách quan; nguyên tắc tính dân chủ là hình thức tổ chức, hình thức tự quyết và tự trị của nhân dân, bảo vệ quyền uy của đa số và đồng thời tôn trọng thiểu số bảo lưu ý kiến với quyết sách dân chủ, lợi ích và ý chí của quần chúng nhân dân được đảm bảo và tôn trọng, được tôn trọng; nguyên tắc tính sáng tạo, đây là yêu cầu rất cần thiết đối với tư duy chiến lược để đảm bảo tính toàn cục, tính dài hạn, lược bỏ đi những tư duy chết cứng, lạc hậu, đối diện với điều kiện xã hội mới, đưa ra những quan niệm mới, góc nhìn mới, đưa ra những hoạch định mới phát triển.

Bài viết “Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và yêu cầu đối với lãnh đạo chiến lược” [86] của tác giả Đỗ Văn Quân, Nguyễn Ngọc Lam nêu lên những đặc điểm của cuộc cách mạng khoa học lần thứ tư với những thuận lợi và bất cập đối với nước ta hiện nay. Trước những biến động và đòi hỏi mới của thực tại, bao gồm cả những thuận lợi và những rào cản đối với đội ngũ lãnh đạo chiến lược, bài viết chỉ ra yêu cầu đối với đội ngũ lãnh đạo chiến lược để có thể nắm bắt kịp thời những diễn biến của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đang ảnh hưởng mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu này.

Tác giả Trung Quốc Đoạn Bồi Quân với bài viết “Nội hàm thời đại và kết cấu của tư duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo” [87], Tạp chí Trường Bạch (Phan Huy Quang dịch) khai thác yêu cầu “thạo sử dụng tư duy chiến lược” mà Đại hội Đảng lần thứ 16 của Trung Quốc đặt ra đối với đội ngũ lãnh đạo trong tình hình mới. Tác giả phân tích những đặc điểm của tình hình thế giới, từ đó đi tới khẳng định: “thạo sử dụng tư duy chiến lược” là yêu cầu tất yếu của sứ mệnh lịch sử xây dựng toàn diện xã hội khá giả. Theo tác giả, đặc trưng cơ bản của chiến lược là sự kết hợp thống nhất của ba góc độ: chiến lược từ góc độ thực tiễn, từ góc độ không gian và thời gian. Triển khai năng lực tư duy chiến lược theo ba góc độ trên có thể khái quát thành: năng lực hoạch định chiến lược theo góc độ mục tiêu và phương thức, năng lực toàn cục chiến lược theo góc độ toàn

cục và cục bộ, năng lực dự báo và phát triển chiến lược theo góc độ hiện tại và tương lai.

Tác giả Nguyễn Đức Quyền với“Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện ở nước ta hiện nay” [90] đề cập đến năng lực tư duy lý luận có vai trò quan trọng trong cuộc sống, đặc biệt là đối với người cán bộ lãnh đạo. Với vị trí đặc thù là khâu trung gian, là cầu nối trong quy trình lãnh đạo, quản lý từ trung ương và tỉnh đến cơ sở, đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện cần phải rèn luyện để có trình độ và năng lực tư duy lý luận nhất định để hoàn thành tốt các chức năng và nhiệm vụ cầu nối đó; đảm bảo thông tin thông suốt, đúng tinh thần của chủ trương, chính sách từ cấp trên, nhưng cũng phải phù hợp với đặc thù địa phương, đảm bảo cán bộ cơ sở và nhân dân có thể lĩnh hội tốt nhất những chủ trương chính sách ấy. Từ đó, bài viết đưa ra những nguyên tắc và giải pháp cơ bản để nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ chủ chốt cấp huyện trên cơ sở xác định rõ các căn bệnh để khắc phục. Bài viết cho thấy việc nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện ở nước ta hiện nay là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài và mang ý nghĩa chiến lược trong công tác cán bộ. Từ thực trạng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện và năng lực tư duy lý luận của họ, tác giả nêu một số nguyên tắc cơ bản để nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ này: Nâng cao năng lực tư duy lý luận phải xuất phát từ thực tiễn, phải gắn với quá trình tổng kết thực tiễn trên địa bàn người cán bộ chủ chốt phụ trách; nâng cao năng lực tư duy lý luận phải gắn với công tác đào đạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ; nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện phải gắn với nâng cao trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của họ và nâng cao trình độ dân trí cộng đồng; phải gắn việc nâng cao năng lực tư duy lý luận với việc giải quyết nhiệm vụ chính trị là phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện mà người cán bộ chủ chốt trực tiếp phụ trách; nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện phải gắn liền với việc trau dồi phẩm chất đạo đức cách mạng. Trên cơ sở những nguyên tắc này, tác giả nêu một số giải pháp chủ yếu nhằm từng bước nâng cao năng lực tư duy lý luận cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện.

Tác phẩm “Tư duy lý luận với hoạt động của người lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn” [99] của tác giả Trần Thành nhấn mạnh tư duy lý luận đối với người cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn như là “chìa khoá” mở ra cho hoạt động nhận thức và thực tiễn của họ; giúp họ nắm được thực chất đường lối, chủ trương, chính cách của Đảng và Nhà nước; nâng cao khả năng phân tích luận giải được tính đa dạng và phong phú và những diễn biến phức tạp của cuộc sống, thực tiễn ở trình độ lý luận, từ đó biết tổ chức thực tiễn một cách có hiệu quả, biết tổng kết thực tiễn để bổ sung, sửa đổi để phát triển nhận thức, phát triển lý luận đường lối, chủ trương, chính sách cho phù hợp với thực tiễn mới.

Tác giả Hồ Bá Thâm, “Nâng cao năng lực tư duy của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã hiện nay” [102] thông qua tác phẩm bàn về một số nội dung về tư duy lý luận và năng lực tư duy lý luận, vai trò của năng lực tư duy lý luận đối với hoạt động của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã; những nhân tố ảnh hưởng đến năng lực tư duy lý luận của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã. Tác gỉả cũng đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực tư duy cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã.

Bài viết “Kinh nghiệm đào tạo lãnh đạo chiến lược của Xin-ga-po” [110], tác giả Trần Thị Thanh Thủy đưa đến một số tìm hiểu về chương trình đào tạo người lãnh đạo ở Xin-ga-po. Ở Xin-ga-po, đào tạo lãnh đạo các cấp, trong đó có lãnh đạo cấp chiến lược được thực hiện bởi trước nhất là Trường Công vụ Xin- ga-po (Civil Service College Singapore) với chức năng tổ chức các chương trình đào tạo các nhà lãnh đạo cấp cao và cấp trung. Các chương trình, khóa và chuyên đề đào tạo rất đa dạng về thời gian, đối tượng và phương thức đào tạo. Các chương trình có một số điểm chung là chú trọng đào tạo tư duy. Các chương trình, nội dung đào tạo được thiết kế nhằm tạo ra một số phẩm chất quan trọng trong tư duy lãnh đạo chiến lược; tư duy đại cục, tổng thể dựa trên tri thức về bối cảnh. Việc này không những đòi hỏi phải hiểu thấu đáo khía cạnh kỹ thuật, mà còn phải biết vận dụng linh hoạt các khái niệm có liên quan, bao gồm việc lập ra một trình tự và môi trường kinh tế chính trị tổng thể; Chú trọng tính lâu dài, nhấn mạnh tư duy chiến lược, tầm nhìn, chú trọng nhìn xa, trông rộng, nhưng sát với thực tiễn, có tính thực tế.

Có thể nói vấn đề về tư duy, tư duy lý luận gắn với người cán bộ lãnh đạo đã được khá nhiều các công trình nghiên cứu đề cập tới. Thông qua những công trình nghiên cứu đó khái niệm tư duy, tư duy lý luận cùng vai trò của nó được phân tích và làm rõ. Thực trạng về trình độ, năng lực tư duy, tư duy lý luận trong độ ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta tùy từng phạm vi nghiên cứu được các tác giả tìm hiểu và đánh giá nghiêm túc, từ đó xây dựng các giải pháp thiết thực nâng cao trình độ, năng lực tư duy, tư duy lý luận. Hiểu rõ về tư duy, tư duy lý luận là nền tảng quan trọng có thể kế thừa để hình thành và xây dựng tư duy chiến lược. Tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta hiện nay ngày càng được nghiên cứu, tìm hiểu một cách phổ biến hơn do yêu cầu phát triển đất nước trong thời đại.

1.4. GIÁ TRỊ CỦA CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ TỔNG QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.4.1. Giá trị của những công trình nghiên cứu đã tổng quan

Qua tổng quan có thể nhận thấy, những công trình nghiên cứu về tư duy và tư duy lý luận được nghiên cứu sâu sắc ở nhiều góc độ khác nhau. Tư duy và tư duy lý luận là vấn đề đã được quan tâm nghiên cứu khá sớm trong lịch sử triết học từ thời cổ đại đến triết học cổ điển Đức, nhất là triết học Mác - Lênin. Đã có nhiều công trình nghiên cứu được công bố, ở đó tập trung làm rõ khái niệm tư duy, tư duy lý luận, vai trò của tư duy lý luận trong quá trình lãnh đạo của đội ngũ cán bộ chủ chốt ở nước ta được đề cập những bình diện khác nhau.

Nghiên cứu về tư duy, có những công trình chỉ rõ nguồn gốc, quá trình hình thành tư duy của con người; các cấp độ, các loại hình tư duy và vai trò của nó với nhiều góc độ được nghiên cứu sâu sắc. Mặc dù tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau nhưng vai trò của tư duy, tư duy lý luận, tư duy chiến lược đều được khẳng định với tính chất cần thiết không thể thiếu trong cả hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người. Những người đứng đầu, người cán bộ lãnh đạo ở mọi thời kỳ lịch sử đều được đánh giá là những người có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của tổ chức, quốc gia, dân tộc, theo đó ở đội ngũ này luôn được đặt ra và đòi hỏi khả năng tư duy ở trình độ cao hơn, đặc biệt hơn, nổi trội hơn so với những người khác.