Khảo sát ý nghĩa hình ảnh trong ca dao - dân ca Tày - Nùng - 17

4,133

Đêm qua ngủ cứ chờn vờn

Nghe chim khẳm khắc nỉ non bên ngoài Chim kia lẻ bóng hót hoài

Nào ai có hiểu lòng ai mong chờ

3,170

Anh ở nam này em ở bắc Ai mà biết nước mắt sầu rơi

Khảm khắc kêu khắp nơi đêm vắng

Sáng ngày ngồi kêu vọng gốc cây...

3,161

Dặn nhau đêm nghĩ em ở nhà Anh đi chuyến này lòng xiết xa Ngày thì ve kêu đêm thanh vắng

Khảm khắc kêu than nhớ anh nghe

26

Chổi chắn lối

7,34

Vật thử thách sự đối đáp trong lễ cưới

Chúng tôi là khách lạ đường xa

Thoạt nhìn thấy chổi đặt ngang qua lối Chắp tay tôi xin hỏi họ hàng

Không dám liều bước sang chổi quét Hóa ra người vô phép lắm ư

Cũng không thể tự tay nhặt cất Nhặt chổi hóa ra khách không hay Lo người trách câu này câu nọ Người hãy cất về chỗ gian trong

Để con rể lên nhà ngồi nghỉ

27

Chiếu trái

7,50

Vật thử thách trong lễ cưới

... Đời nào thấy dây "Tơ hồng" có gốc Có ai thấy chiếu trái mặt rải giường Chúng tôi đâu dám xuống ngồi

Quý bạn hãy nghĩ lại cho mình Đời Bàn Cổ truyền thành lễ nghĩa Có bao giờ lật trái rải ngồi

Thấy vậy lòng chúng tôi tự hỏi Khuy áo cài bên trái vô duyên

Rải chiếu trái không ai ngồi được

Mong người hãy rải lại cho ngay

28

Con đèo

4,144

Chướng ngại vật trong tình

yêu

Chín đèo mười dốc xông pha Thương nhau không ngại đường xa là thường

29

Con đèo

4,138

Lòng quyết tâm vượt qua thử thách để đến với

tình yêu

Thương nhau mở lối lại qua

Dù bao đèo núi lọ là băn khoăn

30

Cây đa ba mươi gậy chín mươi cành

4,161 -

162

Tình đoàn kết cộng đồng

Cây đa ba mươi gậy Cây đa chín mươi cành Cành đua cành giơ cao

.........

Chín mươi cành nhìn vào đất nước Chín mươi cành gió thốc không trung Chim bốn hướng hót cùng rộn rã

Gió bốn phương gặp gỡ cây đa

Mười phương thiên hạ đều là anh em

31

Con dao

7,38

Vật thử thách

... Không ngờ ngay giữa lối đi Một dao sắc nằm lì chắn lối Việc tốt hay việc xấu thế này

Ơn người ra cất ngay cho tốt

7,39

Vật dụng quan trọng trong sinh hoạt hàng ngày và

lao động

... Dao vừa bổ nứa trong nhà nhóm bếp

Dao vừa mới chẻ lạt buộc vườn Dao lấy củi phát nương vừa lại Dao vừa chặt chuối lợn sau nhà Vừa thái thịt để làm cơm khách...

sản xuất

32

Đôi chân cong

4,91

Sự xấu xí

Vợ anh em đã thấy

Thấy mặt mũi bèn chiêm

Chân cong như chuôi liềm đơm ngược

33

Chân yếu

4,77

Nỗi buồn nỗi nhớ ngẩn ngơ trong tình yêu

Nhớ anh lắm lắm làm sao thưa? Nhớ anh cơm chiều thành cơm trưa Nhớ anh ăn trưa không thành bữa Bước chân yếu tựa bóng giăng mờ Bước chân yếu tựa bóng gương cũ

Lấy gương soi mặt, mặt ngẩn ngơ

34

Bàn chân lãng đãng

4.130

Buồn héo hon vì xa cách, chia ly

Héo như hơ lửa lá hành

Bàn chân lãng đãng tiễn anh khác mường

Buồn nhiều tìm khắp bốn phương

Không nơi vừa ý chán chường héo hon

35

Bàn chân mỏi

4,132

Buồn đến mất hồn vì nhớ mong

Anh yêu em hết tháng ngày

Nhấc chân chân mỏi đọa đày lòng son Về nhà cơm chẳng thấy ngon

Nuốt cơm khi đã mất hồn tưởng gai Rau như lá ngón đồi ngoài

Cầm cành ngón bỗng nhớ ai, buông lìa

36

Chân

4,57

Niềm vui khi đi gặp bạn gái

Cơm xong đặt bát là thôi

Đôi mắt vội liếc ra ngoài chấn song

Chân đi vài bước xuống thang

Thật không đèn đuốc mà đường vẫn vui Đâu như trăng sáng khắp nơi

Thì ra bạn gái tới chơi bản làng

Lòng vui nghe khách vào làng

Chân ta bước sắp gãy thang tưởng chừng Bước chân mà nhảy chẳng đừng

Xuống thang một bước đã dừng mặt sân

37

Đũa lẻ đôi

4,120

Thân phận lẻ loi, cô

đơn

Em như đũa chẳng đủ đôi

Một chiếc thật tồi khó gặp thức ăn

38

Đũa đủ đôi

4,128

Sự gắn bó trong tình cảm vợ

chồng

Vợ chồng như đũa đủ đôi

Lìa nhau thử hỏi sao thời được cơm?

39

Đũa trong mâm

4,133

Ước nguyện gắn kết

bền lâu

Hai ta như đũa trong mâm

Nếu như lẻ chiếc ta cầm làm sao?

40

Gỗ rồm, gỗ khẻ gỗ mục

4,70

Sự không tương xứng, cân bằng

Gỗ gồm, gỗ khẻ là em

Thân anh gỗ mục bỏ quên trên rừng Em như gỗ vác gỗ thông

Anh như cảy gảc vũng bùn tháng giêng

Cảy gảc khó ước nàng tiên

41

Gà - vịt

7,46

Từ chố i những

điều phi lý

... Chớ bắt gà xuống bơi như vịt

Chớ bắt bò xuống nước trâu đầm

42

Gà đói gặp thóc

7,93

Gặp may

mắn trong cuộc sống

... Khác nào cá gặp nước đầu mùa

Gà đói được thả ra sân thóc...

43

Gừng ghèng đắng cay

4,85

Nỗi nhỡ sâu sắc

Cá chầy mật đắng lắm thay

Gừng ghèng phải nói nhất cay loại gừng

Đắng cay để lại nhớ nhung

Đắng cay năm tháng ta cùng nhớ nhau Đắng cay mới thật nhớ lâu

44

Hoa

3,691

Vẻ đẹp

Khi thương hoa sói nhớ hoa nhài

của người thiếu nữ khiến chàng trai

ao ước

Nàng tựa hoa sói đẹp lắm thôi Hoa sói người duyên lòng son sắt Ước sao lấy được chồng vườn tôi

45

Hoa

7,28

Hoa người con gái trưởng thành

... Nhà người có hoa thơm bông quý Em tôi còn sống lẻ một thân

Hoa người lại đang xuân nở nhị Hoa người lại đang tuổi nở đều

Sáng chói đẹp như sao giữa tháng...

46

Hoa kim

4,119

Thân phận chàng trai cao quý

đáng yêu

Em như bờ dậu mẫu đơn

Anh như kim quý trong vườn thanh cao

Kim quý còn có ngườ i chăm

Mẫu đơn người dẫm ai nào biết thương

47

Hoa loỏng hoa rồm cây chàm cây kham

4,122

Sự không cân xứng, hài hòa

Anh như hoa loỏng, hoa rồm Em như chàm dại âm thầm lối đi Anh là mẫu đơn vườn kia

Có người chăm chút thường khi thơm lừng Em như cây kham trên rừng

Li ti lá sánh không cùng mẫu đơn

48

Hoa guột

4,132

Thân phận hẩm hiu của người con

gái

Thân anh hoa cúc, hoa kim

Thân em hoa guột thì tìm đồi cao Nửa đêm móc tỏa trắng phau

Hoa guột ngạt thở ai nào cảm thương

49

Hoa phón

4,64

Người con gái đã

có nơi, có

... Hoa thời có chủ cấm ngăn

Đóa thời đã có chia xuân quản mà Nào ai dám bạn cùng hoa

chốn

4,135

Hoa phón nở chốn rừng gần

Cây này có chủ cấm ngăn khó bàn

50

Hoa héo

4,188

Người

con gái đã hết thì

... Em như hoa héo còn gì

Anh còn lời bấc lời chì đào hoa...

4,86

Em như mặt nước sau piêu

Trời mưa mát mẻ ra điều nở tươi Nở rồi hoa héo cành rơi

Đầu mùa sớm nở rã rời hại chưa Hoa nở muộn lại còn trơ

Không chê hoa chốn bụi bờ xin mang

51

Hoa vông

4,173

Nỗi bất hạnh của người phụ nữ không

thể có con

Hết xuân mới nở hoa vông

Lạc mùa hoa nở khoe hồng mà chi Hữu hoa vô quả sầu bi

Hoa này không quý dùng gì thế gian

4,162

Sắp hết xuân, nở trên cành hoa vông

Có thời không gặp cũng không

Có hoa không quả khó trông nên hồn

52

Hoa ngón

4,181

Loài hoa độc gây chết

người

... Trời ơi khốn khổ vậy chi

Cơm ăn như cát nuốt thì khôn xong Rau ăn như ngón hoa vàng

Ăn nhiều là chết rõ ràng bỏ đi...

4,164

Muốn ăn lá ngón hoa vàng

Nên dù chết thảm cũng là

Khăn tròn đội đầu

4,182

Vẻ đẹp

người thiếu nữ

Khăn tròn em đã đội rồi

Như nàng tiên ở trên trời đang bay

Khổ vải cắt đôi

4,139

Sự chia ly xa cách trong tình

yêu

Chia tay như khổ vải cắt đôi

Bởi yêu nước mắt tuôn rơi mấy lần Ước gì cất bước theo chân

Chia xa nào biết đường ăn đường nằm

54

Lá dong

4,110

Tấm lòng son sắt của người

con gái

Em như bờ suối lá dong

Anh như lá chuối uốn cong trước nhà Cắt xong lá chuối héo mà

Lá dong phơi nắng vẫn là xanh nguyên

55

Lá vàng

4,150

Người con gái bị gả bán

Gió đưa xui đổ lá vàng

Mẹ cha sắm đủ chăn màn cho em Năm nay hoặc nán năm thêm

Vịn thang chân bước xuống thềm xuất gia Hai dòng đất ướt lệ sa

Mẹ cha gả bán định gia chớ buồn...

56

Bông lúa chín

4,89

Nhớ mong của người con

gái

Tháng chín lúa vàng sóng rập rờn Nhớ duyên khác chốn ngày càng buồn Nếu như duyên tới cùng gần chốn

Giúp gặt lúa vàng vẫn nhớ ơn

57

Bông lúa

4,102

Sự vất vả

nhọc nhằn

Cấy kê núi đá nặng bông

Cấy lúa ruộng đồng còn đập vất thay

58

Lúa pét

4.103

Sự no đủ sung túc

Ruộng anh lúa pét cấy trồng

Năm nao cũng vậy xem chừng khỏi lo Đầu mùa gặt hái về kho

Nâng niu từng hạt thóc khô như vàng

59

Lúa

4,103

Niềm vui được mùa

Đi Phiêng Pha nhổ mạ mau

Cấy lên Đồng Nón đua nhau các nàng

Lúa lên xanh tốt hàng hàng

Hạt thóc như vàng bờ suối đãi lên

60

Hàng lúa

tốt

4,184

Điều tốt

đẹp ở

Một hàng lúa tốt đủ ăn

Việc gì gieo cấy nhọc nhằn mọi nơi

ngay

trước mắt

61

Lúa vàng

3,608

Niềm vui vì mùa màng bội thu

Tháng chín ruộng phơi lúa chín vàng Nguyên ngày mồng chín là trung gian Hàn lộ qua rồi công việc ít

Chỉ còn lo sao gặt hái xong

Sương giáng thu nhanh đỡ rụng thóc Gặt hái xong xuôi mới ở yên

Mọi nhà lúa đầy sân, đầy gác

62

Mây trắng mây xanh

2,929

Ước nguyện nên đôi vợ chồng

Mây trắng bay về gặp mây xanh Hai đám mây bay sát cạnh liền Gió to khó thổi xua tan được

Đôi ta chưa tin được lòng nhau Khó mời được ai đến chứng giám Cùng đi đến chùa Tam Quan khấn Thắp hương quỳ lạy ba vái

Miệng hãy nói ra trước thần linh

Một lòng kết duyên thành vợ chồng...

63

Nón

4,51

Lời ướm đưa tỏ tình của chàng trai

Cô nàng vượt lộ băng băng

Nón mây hay cọ điệu đàng che vai Thân đơn hai có con rồi

Con rồi mời đón

Đơn côi kết nghì

64

Nón đứt quai

4,122

Thân phận chông chênh của người con

gái

... Em như nón cũ lại vừa đứt quai

Thân em chăn trâu suốt đời

Ngày đêm ngẫm nghĩ ngẩn người phân vân

Bao giờ em mới thành thân?

69

Nồi ghênh

4,71

Sự chênh

lệch, khập

Xứng đâu nồi đất với ghênh

Cho dù đặt cạnh vẫn chênh rõ ràng