Kế toán chi phí, doanh thu và kết quả kinh doanh tại Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước SCIC

a. Doanh thu của SCIC bao gồm:

*Lợi nhuận và cổ tức được chia từ phần vốn tiếp nhận (không bao gồm lợi nhuận, cổ tức được chia từ phần vốn tiếp nhận phát sinh trước thời điểm bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp về SCIC và đã được xác nhận kèm theo Biên bản bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước); Lợi nhuận, cổ tức được chia từ phần vốn mà SCIC trực tiếp đầu tư. Trong đó:

- Lợi nhuận và cổ tức được chia từ phần vốn tiếp nhận phát sinh từ thời điểm bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp về SCIC hoặc phát sinh trước nhưng chưa được bàn giao kèm theo Biên bản bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước được ghi nhận là doanh thu của SCIC.

*Tiền thu từ bán phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp tiếp nhận; tiền bán doanh nghiệp, tiền bán tài sản; tiền bán cổ phần, vốn góp do SCIC trực tiếp đầu tư và tiền đặt cọc không phải trả lại cho nhà đầu tư. Trong đó:

- Thời điểm ghi nhận doanh thu bán vốn tại các doanh nghiệp đã niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán là ngày hoàn tất việc chuyển quyền sở hữu chứng khoán cho người mua theo quy định của Trung tâm lưu ký chứng khoán;

*Thu từ hoạt động tài chính, dịch vụ và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.

*Thu nhập khác là các khoản thu từ các hoạt động xảy ra không thường xuyên, ngoài các hoạt động tạo ra doanh thu của SCIC.

b. Nguyên tắc ghi nhận doanh thu:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 147 trang tài liệu này.

Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước là một doanh nghiệp đặc thù, với chức năng nhiệm vụ tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp tiếp tục thực hiện các hoạt động sắp xếp, cổ phần hóa, bán vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp được chuyển giao theo quy định hiện hành. Đầu tư vốn vào các tập đoàn, tổng công ty, hoặc công ty mẹ hoạt động trong lĩnh vực, ngành nghề nhà nước nắm giữ quyền chi phối ...do vậy doanh thu của Tổng công ty ghi nhận cũng khác so với các doanh nghiệp khác, khi hạch toán tài khoản này cần tôn trọng một số quy định sau:

+ Doanh thu được ghi nhận khi đảm bảo là SCIC nhận được lợi ích kinh tế từ giao dịch. Khi không thể thu hồi một khoản mà trước đó đã ghi vào doanh thu thì khoản không có khả năng không thu hồi được hoặc không chắc chắn thu hồi được đó phải lập dự phòng nợ phải thu khó đòi mà không được ghi giảm doanh thu.

+ Trường hợp SCIC đã ghi nhận doanh thu nhưng vì lý do có sự thỏa thuận giảm trừ doanh thu (giảm giá các dịch vụ đã cung cấp) thì được theo dõi riêng trên Tài khoản 532 “Giảm trừ doanh thu”, cuối kỳ kế toán kết chuyển vào TK 511 để xác định doanh thu thuần.

+ Trường hợp SCIC nhận trước tiền lãi của các khoản đầu tư nhiều kỳ thì doanh thu của từng kỳ là toàn bộ số tiền nhận trước chia cho số kỳ nhận trước.

- Thời điểm ghi nhận doanh thu cổ tức:

+ Trường hợp SCIC có các cổ phần của các doanh nghiệp đã niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán, thời điểm ghi nhận doanh thu cổ tức là ngày doanh nghiệp chốt danh sách cổ đông để chi trả cổ tức:

+ Trường hợp SCIC có các cổ phần của các doanh nghiệp chưa niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán, việc ghi nhận doanh thu cổ tức, lợi nhuận được chia căn cứ vào ngày doanh nghiệp chốt danh sách cổ đông để chi trả cổ

tức (nếu có) hoặc ngày ghi trên Biên bản hoặc Nghị quyết Đại hội đồng cổ đông có nội dung quyết định về mức chi trả cổ tức cho cổ đông để theo dõi, đôn đốc thực hiện.

- Khi nhận được quyền nhận cổ phiếu do các công ty cổ phần phát hành mà không phải thanh toán tiền, SCIC phải theo dõi, hạch toán trong sổ sách kế toán, cụ thể như sau:

+ Đối với cổ phiếu được nhận do công ty cổ phần chia cổ tức (chia cổ tức bằng cổ phiếu), SCIC hạch toán tăng doanh thu và tăng giá trị khoản đầu tư của SCIC tương ứng với số tiền cổ tức được chia:

+ Đối với cổ phiếu được nhận không phải thanh toán còn lại (cổ phiếu không phải do chia cổ tức), SCIC căn cứ số lượng cổ phiếu được nhận và mệnh giá cổ phiếu để hạch toán tăng doanh thu và tăng giá trị khoản đầu tư của SCIC. Thời điểm ghi nhận là thời điểm doanh nghiệp chốt danh sách cổ đông có quyền nhận cổ phiếu.

- Trường hợp khi khóa sổ lập báo cáo tài chính năm, nếu doanh nghiệp chưa niêm yết chưa trả cổ tức và không xác nhận khoản cổ tức trả cho cổ đông thì SCIC xem xét điều chỉnh giảm doanh thu cổ tức năm hiện tại để chuyển sang theo dõi trong năm tài chính tiếp theo.

c. Chứng từ kế toán:

Chứng từ phản ánh doanh thu hoạt động đầu tư và kinh doanh vốn gồm: Phiếu thu, giấy báo có ngân hàng, Thông báo chi trả cổ tức, nghị quyết đại hội đồng cổ đông, hồ sơ bán vốn, các hợp đồng...

Khi phát sinh các nghiệp vụ doanh thu hoạt động đầu tư và kinh doanh vốn, tất cả các chứng từ kế toán liên quan được tập hợp vào bộ phận kế toán của DN, kế toán tiến hành thu thập kiểm tra tính chính xác, đầy đủ, tính pháp lý và bổ sung những TT cần thiết của những chứng từ đó làm căn cứ theo dõi và ghi sổ kế toán. Kế toán thực hiện theo đúng chế độ kế toán hiện hành, các

chứng từ được lưu trữ, bảo quản và sau khi hết thời hạn lưu trữ sẽ được xử lý theo quy định.

d. Tài khoản sử dụng:

*Tài khoản 511 - Doanh thu hoạt động đầu tư và kinh doanh vốn, có 5 tài khoản cấp 2:

- Tài khoản 5111 - Cổ tức, lợi nhuận được chia: Phản ánh số cổ tức, lợi nhuận được chia phát sinh trong kỳ của SCIC.

- Tài khoản 5112 - Doanh thu bán, thoái các khoản đầu tư tài chính: Phản ánh giá bán, thoái khoản đầu tư phát sinh trong kỳ của SCIC.

SCIC mở sổ chi tiết để phản ánh doanh thu bán, thoái các khoản tài chính theo quyết định đầu tư của SCIC và theo quyết định của Chính phủ.

- Tài khoản 5113 - Doanh thu tiền lãi đầu tư trái phiếu, tín phiếu: Phản ánh số tiền lãi đầu tư trái phiếu, tín phiếu, … SCIC nhận được trong kỳ.

- Tài khoản 5114 - Doanh thu tiền gửi: Phản ánh số lãi tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn SCIC có quyền nhận trong kỳ không kể đã thu được tiền hoặc sẽ thu được tiền.

- Tài khoản 5117 - Doanh thu từ hỗ trợ của nhà nước: Phản ánh các khoản doanh thu từ hỗ trợ của nhà nước khi SCIC thực hiện các nhiệm vụ theo yêu cầu của Chính phủ bị lỗ.

- Tài khoản 5118 - Doanh thu khác: Phản ánh các khoản doanh thu khác của SCIC phát sinh trong kỳ mà chưa được ghi nhận ở các Tài khoản 5111, 5112, 5113, 5114 và 5117.

*Tài khoản 515 - Doanh thu hoạt động tài chính

*Tài khoản 711-Thu nhập khác

e. Hạch toán kế toán

Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước hiện nay có chức năng và nhiệm vụ là quản lý và kinh doanh vốn nhà nước. Tùy theo giá cả trên thị trường chứng khoản, cùng với quyết định của Bộ Tài chính, chính phủ và tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của từng công ty mà Tổng Công ty có vốn, Tổng công ty có thể quyết định bán cổ phần, thông qua người đại diện để trình đại hội đồng cổ để chi trả cổ tức, ngoài ra còn đầu tư các khoản trái phiếu.

Qua khảo sát thực tế tại Tổng Công ty, theo quy chế quản lý tài chính của Tổng Công ty, xác định các khoản doanh thu bán hàng như sau:

* Ghi nhận doanh thu cổ tức:

- Doanh thu cổ tức: Hàng năm căn cứ vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp, Tổng công ty thông qua người đại diện của mình ở doanh nghiệp có vốn đề nghị, hội đồng quản trị tạm ứng cổ tức và hội đồng cổ đông thông qua phương án chi trả cổ tức (ở mức hợp lý) để đảm bảo quyền lợi cũng như lợi ích của các cổ đông.

- Hiện nay Tổng công ty đang nắm giữ phần vốn nhà nước tại nhiều doanh nghiệp ở các lĩnh vực, ngành nghề đa dạng khác nhau như: Công ty cổ phần sữa Việt Nam, Công ty nhựa tiền phong...hàng năm các doanh nghiệp đều tiến hành chi trả cổ tức cho Tổng công ty.

- Kế toán căn cứ vào chứng từ về thông báo chi trả cổ tức, ban Đầu tư khi có thông báo của doanh nghiệp mà SCIC có phần vốn sẽ tiến thành thu thập và chuyển cho Ban Tài chính – Kế Toán hoặc Ban tài chính kế toán tự thu thập được trên sàn chứng khoán, chuyên viên theo dõi doanh nghiệp sẽ tiến hành hạch toán doanh thu. Qua khảo sát Quí IV năm 2015 của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước tác giả thấy trong quí IV năm 2015 Tổng công ty nhận được các khoản cổ tức của nhiều doanh nghiệp (PL số 09):

Nợ TK 1321 / Có TK 5111: Cổ tức được thông báo

Các trường hợp chỉ được chia cổ tức bằng cổ phiếu, kế toán tại SCIC cũng ghi nhận doanh thu cổ tức như bình thường căn cứ vào mệnh giá của cổ phiếu nhận được và số lượng cổ phiếu.

Tuy nhiên, việc hạch toán cổ tức tại SCIC chưa được thống nhất, một số trường hợp kế toán chỉ ghi nhận cổ tức khi nhận được thông báo tiền cổ tức đã được chuyển về tài khoản thanh toán của SCIC:

+ Khi SCIC nhận được báo có Ngân hàng mà SCIC mở tài khoản tại Ngân hàng VCB CN Hà Nội kế toán hạch toán doanh thu như sau:

Ngày 26/10/2015 Công ty CP thủy điện vĩnh sơn Sông Hinh (là một doanh nghiệp sản xuất trong lĩnh thủy điện, Tổng công ty nắm giữ 24% vốn của công ty CP thủy điện vĩnh sơn Sông Hinh) chi trả cổ tức năm 2014 đợt 2 với tỷ lệ 5% kế toán hạch toán như sau:

Nợ TK 1121: 24.748.965.000

Có TK5111: 24.748.965.000

+ Hạch toán giảm doanh thu: Trong quý IV/2015 Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước có khoản giảm doanh thu khoản cổ tức. Kế toán công ty phản ánh khoản giảm doanh thu trực tiếp vào TK 5111- Doanh thu cổ tức, lợi nhuận như sau:

Tổng công ty điện tử tin học là một doanh nghiệp mà SCIC nắm giữ phần vốn nhà nước, là một doanh nghiệp chưa niêm yết nên khi Tổng công ty điện tử tin học tiến hành đại hội đồng cổ đông và thông qua nghị quyết đại hội đồng cổ đông ngày 19/06/2015 về việc chi trả cổ tức năm năm 2014 là 4% căn cứ vào nghị quyết này chuyên viên ban Tài chính kế toán tiến hành hạch toán doanh thu cổ tức theo quy chế doanh nghiệp chưa niêm yết, đến 31/12/2015 không có thông báo của Tổng công ty điện tử tin học về việc chi

trả cổ tức và Tổng công ty điện tử tin học có công văn xác nhận không trả cổ tức năm 2014

Ngày 19/06/2015 căn cứ Nghị quyết đại hội đồng cổ đông Tổng công ty điện tử tin học kế toán ghi:

Nợ TK 1321: 15.411.900.000

Có TK5111: 15.411.900.000

Ngày 31/12/2016 khi chưa có thông báo chi trả cổ tức và công văn xác nhận của Tổng công ty điện tử tin học kế toán ghi giảm doanh thu:

Nợ TK 1321: -15.411.900.000

Có TK5111: -15.411.900.000

- Luân chuyển chứng từ: Đối với các khoản cổ tức, lợi nhuận được chia: Các ban đầu tư sẽ thực hiện việc chuyển các thông báo, nghị quyết đại hội đồng cổ đông (doanh nghiệp mình quản lý) về ban tài chính kế toán, căn cứ vào các chứng từ các chuyên viên ban tài chính kế toán đối chiếu ngày chốt quyền nhận cổ tức, lợi nhuận để thực hiện việc hạch toán doanh thu.

*Ghi nhận doanh thu bán vốn:

Hàng năm căn cứ vào chỉ đạo của chính phủ, kế hoạch sản xuất kinh doanh của Tổng công ty, thị trường chứng khoán, Tổng công ty lập kế hoạch thoái vốn tại các doanh nghiệp mà Tổng công ty nắm giữ trình hội đồng thành viên thông qua, căn cứ vào phê duyệt của hội đồng thành viên, ban Tổng giám đốc sẽ chỉ đạo thoái các phần vốn tại các doanh nghiệp.

Khi đã có sự phê duyệt của lãnh đạo Tổng công ty, SCIC tiến hành thuê các công ty chứng khoán và phối hợp với các ban đầu tư để tiến hành xác định giá bán khởi điểm. Các ban đầu tư tiến hành các hồ sơ cần thiết để tiến hành thông báo đấu giá cổ phần ra công chúng, nhà đầu tư tiến hành đặt cọc để tiến hành đấu giá cổ phần, khi nhà đầu tư trúng đấu giá sẽ tiến hành chuyển tiền để hoàn tất thủ tục mua cổ phần, trong quí IV năm 2015 Tổng công ty tiến hành

bán một số công ty khi nhà đầu tư chuyển tiền mua cổ phần và tiền về TK Tổng công ty thì sẽ tiến hành hạch toán doanh thu bán cổ phần như sau (PL số 10).

Ngày 01/10/2015 Công chứng khoán có thông báo kết quả bán đấu thành công và nhà đầu tư chuyển tiền của Công ty CP du lịch cần thơ (bán

2.000.000 CP giá 35.100 đ/cp) kế toán tiến hành hạch toán doanh thu: Nợ TK 1322: 70.200.000.000

Có TK 5112: 70.200.000.000

- Luân chuyển chứng từ đối với các khoản doanh thu bán, thoái các khoản đầu tư: Khi có quyết định bán, thoái các khoản đầu tư nào đó, các ban đầu tư cùng với các công ty chứng khoán thẩm định để đưa ra đấu giá công khai các khoản đầu tư, ban đầu tư sẽ chuyển bộ hồ sơ bán, thoái cho ban tài chính kế toán dựa vào bộ hồ sơ đó cùng với thông báo trúng đấu giá của nhà đầu tư và giấy báo có của ngân hàng, chuyên viên ban tài chính kế toán hạch toán doanh thu.

*Ghi nhận doanh thu trái phiếu: Để đa dạng hóa các khoản đầu tư, cũng như mức sinh lời cao hơn nên Tổng công ty đã có chủ trương đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp và các ngân hàng, thông qua bản công bố thông tin ngày 23/11/2015 của NH Techcombank SCIC đã nghiên cứu và tiếp cận nhận thấy trái phiếu Techcombank có mức lãi suất tương đối cao và là một ngân hàng tương đối ổn định, sau khi tiến hành thẩm định về đợt phát hành trái phiếu của Techcombank SCIC quyết định đầu tư vào đợt phát hành này của Techcombnak, do lãi trái phiếu có thời hạn dài 5 năm và lãi được trả theo từng năm một kể từ ngày hoàn tất thủ tục mua nên tại thời điểm 31/12 hàng năm kế toán phải tính khoản lãi trái phiếu để tạm hạch toán (Phụ lục số 11):

Tại ngày 31/12/2015 Tạm hạch toán lãi dự thu trái phiếu của NH Techcombank như sau: