Nguyên Nhân Và Điều Kiện Liên Quan Đến Công Tác Phát Hiện, Xử Lý Vi Phạm,

Những bất cập, lạc hậu, thiếu sót, mâu thuẫn trong các quy định của pháp luật thuế nêu trên phần nào là nguyên nhân dẫn đến tình trạng trốn thuế, gian lận về thuế vẫn có chiều hướng gia tăng, diễn biến phức tạp và nghiêm trọng như hiện nay.

2.4.5. Nguyên nhân và điều kiện liên quan đến công tác phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm

Đây là một mắt xích quan trọng của quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế. Thực tế trong thời gian qua, những tồn tại, bất cập trong công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm trốn thuế vẫn diễn ra. Những vụ án trốn thuế hầu hết là những vụ việc đòi hỏi quá trình điều tra trong một khoảng thời gian tương đối dài, phải sử dụng nhiều biện pháp nghiệp vụ chuyên môn về tài chính, kế toán phức tạp mới có thể đấu tranh có hiệu quả với loại tội phạm này. Trong thực tế loại vụ việc này có tỉ lệ tội phạm ẩn còn khá cao, nhiều vụ việc trốn thuế chưa được phát hiện, xử lí một phần là do chính tính chất phức tạp, số lượng vụ việc lớn, một phần là do khả năng điều tra, truy tố, xét xử còn hạn chế. Các cơ quan chức năng còn hạn chế trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế là do bộ máy vừa thiếu nhân lực, các cán bộ công chức hoạt động trong lĩnh vực này còn yếu về chuyên môn, chưa đáp ứng được

đòi hỏi của thực tế đang diễn ra hàng ngày, chuyển biến nhanh chóng. Việc

điều tra, xét xử chưa đạt hiệu quả cao đối với tội phạm trốn thuế so với thực tế

đã dẫn đến tình trạng những hành vi tội phạm chưa được xử lí kịp thời, hiệu quả, các cá nhân có nguy cơ phạm tội nắm được sự thiếu sót, hạn chế đó sẵn sàng thực hiện hành vi phạm tội để thu lợi bất chính. Bên cạnh đó do những

đòi hỏi cao về chuyên môn nghiệp vụ, về nhân lực và thời gian nên bộ máy các cơ quan tiến hành tố tụng chưa tập trung vào công tác đấu tranh với tội phạm trốn thuế. Đối với những vụ việc trốn thuế được đưa ra xét xử trong thời gian gần đây, sau khi án có hiệu lực việc thi hành án cũng gặp khó khăn do

người phải thi hành án dùng mọi thủ đoạn tẩu tán tài sản, tài sản để thi hành

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

án thất thoát trong quá trình tố tụng.

2.4.6. Nguyên nhân và điều kiện liên quan đến công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật

Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình hình tội phạm trốn thuế có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp trong những năm qua. Trong đó, yếu tố đầu tiên phải kể đến là việc tiếp cận với các văn bản pháp luật thuế chưa được tạo điều kiện thuận lợi, dễ dàng, nhanh chóng cho người có nghĩa vụ nộp thuế. Bên cạnh đó là công tác giáo dục, tuyên truyền, phổ biến pháp luật còn chưa được coi trọng, chưa thực sự hấp dẫn, thiết thực, thu hút được sự quan tâm của người dân, còn nặng về hình thức.‌

2.5. Thực trạng công tác đấu tranh phòng chống tội trốn thuế trong 5 năm 2001 - 2005

2.5.1. Tổ chức lực lượng phòng chống tội trốn thuế

Trong thời gian qua, hệ thống các cơ quan chuyên trách làm nhiệm vụ

đấu tranh phòng chống tội trốn thuế và các cơ quan phối hợp thực hiện công tác này được cải cách, tổ chức lại một bước tiến tới ngày càng hoàn thiện hơn, thực hiện tốt hơn chức năng đấu tranh phòng chống tội trốn thuế. Các cơ quan chuyên trách đấu tranh với tội phạm trốn thuế là các cơ quan tiến hành tố tụng như công an, kiểm sát, toà án, cơ quan thuế cùng với các cơ quan phối hợp như bộ đội biên phòng, hải quan, quản lí thị trường... Các cơ quan này được hoàn thiện về bộ máy tổ chức, tăng cường các cán bộ có trình độ, năng lực. Ngoài ra, nhà nước đã ban hành, sửa đổi các văn bản pháp luật nhằm trao thêm những quyền hạn, đồng thời gắn với trách nhiệm cụ thể trong đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế. Việc cải thiện hệ thống các cơ quan trong lực lượng đấu tranh phòng chống tội trốn thuế đã đem lại những kết quả đáng

khích lệ thể hiện ở số vụ trốn thuế được phát hiện và đem ra xử lí ngày càng nhiều, số tiền thuế thất thu được truy thu cho ngân sách ngày càng tăng.

Tuy nhiên, vẫn có những tồn tại trong hệ thống lực lượng làm công tác này cần phải nhìn nhận, khắc phục trong thời gian tới. Đầu tiên phải kể đến công tác tổ chức các cơ quan chuyên trách và các cơ quan phối hợp trong đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế cần hoàn thiện mô hình hoạt động, nâng cao hiệu quả hoạt động thông qua việc tiếp tục sắp xếp, cải tiến tổ chức, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ công chức trong các cơ quan này. Cần tăng cường sự phối hợp, thông tin giữa các cơ quan trong lực lượng

để phát huy sức mạnh tổng thể trong hệ thống. Hiện nay sự phối hợp giữa các cơ quan này còn nhiều hạn chế.

Sự phối hợp giữa các ngành chức năng quản lí nhà nước với các cơ quan bảo vệ pháp luật, cũng như trong phạm vi các cơ quan quản lí nhà nước và trong các cơ quan bảo vệ pháp luật với nhau còn rời rạc, thụ động, có biểu hiện né tránh, đùn đẩy; đánh giá thực trạng, nguyên nhân, hậu quả không thống nhất dẫn đến thiếu giải pháp đồng bộ, thiếu sức mạnh tổng hợp, thiếu kiên quyết và kịp thời trong phòng, chống loại tội phạm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế vào ngân sách nhà nước. Theo Bộ tài chính, năm 2001 cả nước có khoảng 141.000 hộ kinh doanh vận tải, tuy nhiên ngành thuế chỉ thu được thuế từ 27,7% số hộ, số còn lại trốn thuế. Nguyên nhân thất thu thuế là do các hộ không có địa điểm kinh doanh luồng tuyến, không đăng kí thuế. Ngoài ra, sự phối hợp giữa ngành thuế với ngành giao thông công chính, công an và hoạt

động đăng kiểm phương tiện giao thông chưa chặt chẽ và thường xuyên. Với số lượng phương tiện vận tải trốn thuế trên, ngân sách hàng năm thất thu hàng trăm tỷ đồng thuế. Tại thành phố HCM có đến hàng nghìn xã viên rời bỏ hợp tác xã vận tải ra hoạt động tự do và trốn thuế.

2.5.2. Kết quả công tác đấu tranh phòng chống tội trốn thuế

Công tác đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế đã đạt được những kết quả nhất định, tạo được bước chuyển mới rõ nét, góp phần vào cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung. Có được kết quả ấy trước hết phải kể

đến những thuận lợi căn bản, là nền tảng cho đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế, thúc đẩy công tác đấu tranh này đi lên theo chiều hướng tiến bộ. Những thuận lợi đó dựa vào nhiều yếu tố, trong đó nhận thức của nhân dân, của các cơ quan chức năng, của toàn xã hội nói chung đã có nhiều chuyển biến. Các lực lượng trong xã hội luôn ủng hộ, tạo điều kiện về nhiều mặt cho công tác đấu tranh, về cả vật chất lẫn tinh thần. Nhận thức trong xã hội về tính chất nguy hiểm, mức độ thiệt hại do tội phạm trốn thuế gây ra ngày càng rõ nét. Xã hội cũng thể hiện thái độ phê phán, lên án người phạm tội, góp phần giáo dục, cải tạo người phạm tội trốn thuế. Đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế cũng là xây dựng nhà nước, tạo môi trường làm ăn chân chính, công bằng cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.

Mặt thuận lợi thứ hai là chúng ta có một bộ máy chuyên chính, hệ thống các cơ quan chức năng cùng vào cuộc đấu tranh với tội phạm trốn thuế. Bộ máy này lại được trang bị ngày một đầy đủ về cơ sở vật chất kĩ thuật, các công cụ pháp lí và chế độ động viên, khen thưởng, kỉ luật kịp thời. Đây chính là lực lượng chính thực hiện công tác đấu tranh phòng chống loại tội phạm này. Hệ thống pháp luật về thuế, về đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế ngày càng được hoàn thiện là căn cứ vững chắc để đấu tranh phong chống tội phạm.

Trên thực tế, số vụ việc được phát hiện, đưa ra xử lí về tội phạm trốn thuế trong thời gian qua chưa nhiều nhưng những việc bị xử lý đã thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật. Những vụ việc đó là những ví dụ sinh động phục vụ cho công tác đấu tranh phòng ngừa nói chung, vừa là động lực thúc đẩy các cơ quan chức năng làm tốt hơn nữa công tác đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế.

Theo con số thống kê của ngành toà án, trong năm 2004, số án trốn thuế phải xét xử của các cấp là 25 vụ với 41 bị cáo, năm 2005 con số đó là 30 vụ và 81 bị cáo, trong 3 tháng đầu năm 2006 là 8 vụ với 34 bị cáo. Có thể nói số vụ

án trốn thuế đưa ra xét xử tại toà án ngày càng tăng về số vụ và số bị cáo bị

đưa ra truy tố. Điều đó phản ánh tình hình tội phạm trốn thuế ngày càng gia tăng, diễn biến phức tạp, mở rộng về quy mô và tính chất ngày càng nghiêm trọng, thể hiện qua một số vụ điển hình đưa ra xét xử như vụ Tân Trường Sanh, Đông Nam, Tân Thanh…

2.5.3. Những tồn tại và nguyên nhân trong phòng chống tội trốn thuế

Các lực lượng có chức năng đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế

đã phát hiện, xử lí được nhiều vụ trốn thuế, bước đầu đã ngăn chặn, kiềm chế

được sự phát triển của loại tội phạm này nhưng nhìn chung vẫn còn chậm so với diễn biến của tình hình tội phạm.

Thực trạng đấu tranh phòng chống tội phạm trốn thuế cũng gặp phải những khó khăn nhất định. Trên thực tế, những khó khăn đó đã được đề cập thông qua những nguyên nhân, điều kiện phạm tội còn tồn tại, nảy sinh trong xã hội. Một khi những nguyên nhân, điều kiện phạm tội trong xã hội chưa

được khắc phục, hạn chế có hiệu quả thì công tác đấu tranh phòng chống loại tội phạm này còn gặp phải những trở ngại, khó khăn.

Về mặt khách quan, nhận diện hành vi trốn thuế trong giai đoạn hội nhập toàn cầu, nền kinh tế đạt được những thành tựu phát triển ngoạn mục nhờ ứng dụng công nghệ cao hiện nay là một trong những thách thức không nhỏ. Đặc biệt, trên thực tế, hành vi trốn thuế vốn khó khăn trong phát hiện, đấu tranh phòng chống lại càng khó phát hiện và xử lí hơn khi có sự đồng loã, tiếp tay, bao che của những cán bộ đang công tác tại các cơ quan quản lí thuế.

Về chủ quan, nhận thức ở một số đơn vị, địa phương còn đơn giản, thái độ thiếu dứt khoát, thậm chí hữu khuynh, né tránh, chưa thấy hết được sự phức

tạp, hậu quả thiệt hại to lớn của loại tội phạm này để có giải pháp thích ứng, kịp thời và có hiệu quả.

Chương 3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội trốn thuế trong thời gian tới

3.1. Dự báo tính hình tội trốn thuế trong thời gian tới

3.1.1. Tình hình kinh tế xã hội có tác động đến tội trốn thuế trong thời gian tới

Dự báo về tình hình tội phạm ngày càng đóng vai trò quan trọng, góp phần đáng kể vào sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nhờ kết quả dự báo chính xác về tình hình tội phạm nói chung, về tội trốn thuế nói riêng mà các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giành được thế chủ động trong việc xây dựng kế hoạch, đưa ra các biện pháp đấu tranh thích hợp, giảm tối đa các chi phí về vật chất, thời gian và sức lực trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm cũng như hạn chế các thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra. Các giải pháp đấu tranh phòng, chống tình hình tội phạm nói chung, với tội trốn thuế nói riêng sẽ là hình thức không khả thi nếu không dựa trên những kết quả dự báo khoa học.

Dự báo tình hình tội phạm thực chất là dự báo xu hướng phát triển, cơ cấu của tình hình tội phạm, các nguyên nhân và điều kiện ảnh hưởng đến tình hình tội phạm trong tương lai. Do đó, dự báo về tình hình tội trốn thuế sẽ được dựa trên những kết quả phân tích, đánh giá về tình hình, nguyên nhân và điều kiện của tội phạm này trong thời gian qua cũng như những yếu tố ảnh hưởng trong thời gian tới. Thực tế, dự báo tình hình tội phạm và kế hoạch hóa hoạt

động phòng, chống tội phạm có quan hệ chặt chẽ với nhau, là hai mặt của chương trình phòng, chống tội phạm. Dự báo tình hình tội phạm để xây dựng kế hoạch phòng, chống ngược lại, kế hoạch phòng, chống phải xuất phát từ dự

báo về tình hình tội phạm. Chính vì vậy, khi đưa ra các giải pháp đấu tranh phòng, chống tình hình tội trốn thuế đòi hỏi phải dự báo được tình hình loại tội phạm này trong một khoảng thời gian nhất định.

Theo dự báo tình hình tội trốn thuế sẽ bị tác động chủ yếu bởi các yếu tố sau đây:

- Sự tác động của nền kinh tế thị trường

Nền kinh tế thị trường tiếp tục được xây dựng, hoàn thiện, phát triển nhiều loại thị trường mới được hình thành, các loại hình kinh doanh mới cũng xuất hiện. Kèm theo đó là sự phát triển, gia tăng không ngừng của các doanh nghiệp về cả số lượng và quy mô. Nền kinh tế nước nhà cũng đang trong giai

đoạn hội nhập mạnh mẽ vào nền kinh tế toàn cầu. Với việc thực hiện đầy đủ hơn các cam kết AFTA, WTO và các hiệp định đa phương, song phương khác, hàng rào thuế quan sẽ được cắt giảm đáng kể, tiến tới việc dỡ bỏ hàng rào này trong một số lĩnh vực, một số ngành nghề, một số mặt hàng. Do vậy, trong giai đoạn những năm tiếp theo, cơ cấu các loại thuế mà nhà nước thu cũng có sự thay đổi đáng kể. Các loại thuế xuất nhập khẩu sẽ được cắt giảm dần, thay vào đó là các loại thuế thu nhập, thuế sản xuất kinh doanh trong nước sẽ ngày càng chiếm một tỷ trọng lớn hơn. Chính vì vậy, tội trốn thuế được phân biệt theo các loại thuế sẽ có sự thay đổi, trốn thuế xuất nhập khẩu sẽ giảm mạnh, thay vào đó là các hình thức trốn thuế thu nhập, thuế sản xuất kinh doanh trong nước...

Cơ chế quản lí nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng ở tron giai đoạn đang được hoàn thiện. Các cơ cấu tổ chức quản lí, các văn bản pháp luật phục vụ cho công tác quản lí đang được hoàn thiện. Tuy vậy, vẫn còn những thiếu sót, những sơ hở trong quản lí là môi trường để tội phạm trốn thuế lợi dụng, tồn tại.

Nền kinh tế thị trường cũng đòi hỏi đội ngũ cán bộ công chức phải có năng lực và trình độ quản lí phù hợp. Tuy vậy, phần lớn đội ngũ cán bộ công

chức hiện chưa ngang tầm với đòi hỏi của thực tại, chưa đáp ứng tốt cho nhu cầu đổi mới, cải cách, hoàn thiện bộ máy, một bộ phận còn sa sút đạo đức, tham nhũng lãng phí, thậm chí tiếp tay cho các vi phạm pháp luật về thuế nói chung và trốn thuế nói riêng.

Trong nền kinh tế thị trường, nguồn lao động dôi dư, thất nghiệp ngày một tăng. Theo dự báo của Viện chiến lược phát triển, ở nước ta, dân số trong

độ tuổi lao động đến năm 2005 có 51,2 triệu, chiếm 62,9% dân số, năm 2010 có gần 7 triệu, chiếm 64,7% dân số, tăng gần 11 triệu so với năm 2000. Hàng năm, số lượng thanh niên vào độ tuổi lao động tăng khá cao, từ 1,66 triệu đến 1,78 triệu người. Trong đó, lực lượng lao động qua đào tạo chiếm tỷ lệ thấp, năm 2000 chỉ chiếm 20%, năm 2010 dự kiến chiếm 35 – 38%. Do đó, vấn đề

đào tạo nghề và giải quyết việc làm luôn luôn là áp lực lớn. Nếu không có việc làm, họ sẽ trở thành lực lượng đáng kể bổ sung vào tình hình vi phạm pháp luật, tình hình tội phạm, trong đó có trốn thuế và tội trốn thuế.

- Công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thuế, về phát hiện, xử lý vi phạm, tội phạm trong lĩnh vực thuế vẫn còn những hạn chế nhất

định (do kinh phí, do thói quen, do hình thức, nội dung... tuyên truyền). Điều này sẽ có những ảnh hưởng quan trọng đến tình hình vi phạm và tội trốn thuế.

- Việc phát hiện, xử lý vi phạm và tội trốn thuế cũng như những vi phạm và tội phạm nói chung tiếp tục còn nhiều hạn chế. Trong thời gian tới lực lượng chuyên trách đấu tranh phòng, chống các vi phạm và tội trốn thuế nếu vẫn còn mỏng như hiện nay, kinh phí đầu tư vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực hiện nhiệm vụ sẽ ảnh hưởng nhất định tới tình hình tội trốn thuế.

3.1.2. Dự báo một số diễn biến chính của tội trốn thuế trong thời gian tới Qua phân tích, đánh giá tình hình, nguyên nhân, điều kiện cùng các quy

định về tội trốn thuế từ năm 2001 đến năm 2005 và những yếu tố tác động tới