Đánh giá hiệu quả can thiệp cộng đồng phòng, chống nhiễm sán lá gan nhỏ của người dân tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định năm 2009 - 2012

LƯƠNG THỊ PHƯƠNG LAN

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAN THIỆP CỘNG ĐỒNG PHÒNG, CHỐNG NHIỄM SÁN LÁ GAN NHỎ CỦA NGƯỜI DÂN TẠI THỊ TRẤN RẠNG ĐÔNG, HUYỆN NGHĨA HƯNG,

TỈNH NAM ĐỊNH NĂM 2009 - 2012

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HÀ NỘI – 2016

LƯƠNG THỊ PHƯƠNG LAN

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CAN THIỆP CỘNG ĐỒNG PHÒNG, CHỐNG NHIỄM SÁN LÁ GAN NHỎ CỦA NGƯỜI DÂN TẠI THỊ TRẤN RẠNG ĐÔNG, HUYỆN NGHĨA HƯNG,

TỈNH NAM ĐỊNH NĂM 2009 - 2012

Chuyên ngành: Y tế công cộng Mã số: 62.72.03.01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

GS.TS. Nguyễn Văn Đề PGS.TS. Trần Hữu Bích

HÀ NỘI – 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Các số liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Lương Thị Phương Lan

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 204 trang tài liệu này.

LỜI CẢM ƠN

Hoàn thành bản luận văn Tiến sĩ Y tế công cộng này, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ các thầy cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy cô giáo và các khoa, phòng liên quan của Trường Đại học Y tế Công cộng và Đại học Y Hà Nội đã truyền thụ kiến thức, tạo điều kiện thuận lợi, chia sẻ kinh nghiệm cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới GS. TS. Nguyễn Văn Đề và PGS.TS. Trần Hữu Bích những người thầy tâm huyết đã tận tình hướng dẫn, động viên, dành nhiều thời gian trao đổi và định hướng cho tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ủy ban nhân dân thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định; Trạm Y tế thị trấn Rạng Đông; Các cán bộ y tế thị trấn Rạng Đông; Các cộng tác viên y tế thôn bản; và người dân thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định; Trung tâm y tế dự phòng huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định; Chi Cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Nam Định đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi tiến hành nghiên cứu.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo Bộ Y tế, lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm nơi tôi công tác; các bạn đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Cuối cùng, tôi xin dành cả tình yêu thương, lòng thành kính biết ơn bố mẹ, chồng, con mọi người trong gia đình. Xin cảm ơn bạn bè đã chia sẻ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập.

DANH

MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Clonorchis sinensis

C.sinensis
CSHQ	Chỉ số hiệu quả
EPG (Eggs per gram):	Số trứng trung bình trong 1 gam phân
Opisthorchis viverrini	O. viverrini
PCR (Polymerase Chain Reaction):	Kỹ thuật nhân ADN đặc hiệu
Tỉ lệ khỏi bệnh	TLKB
THPT	Trung học phổ thông
THCS	Trung học cơ sở
TNCSHCM	Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
TTGDSK	Truyền thông giáo dục sức khoẻ
SLGN	Sán lá gan nhỏ
WHO (World Health Organization):	Tổ chức Y tế thế giới

MỤC LỤC

Trang

ĐẶT VẤN ĐỀ

1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU	4
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU	5
1.1. Lịch sử bệnh sán lá gan nhỏ	5
1.2. Đặc điểm ký sinh trùng học của sán lá gan nhỏ	5
1.3. Chẩn đoán, điều trị và dự phòng bệnh sán lá gan nhỏ	9
1.4. Các nghiên cứu về tỉ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ ở người	11
1.5. Các nghiên cứu về tỉ lệ nhiễm ấu trùng sán lá gan nhỏ ở cá nước ngọt	15
1.6. Các nghiên cứu về các yếu tố liên quan đến nhiễm sán lá gan nhỏ	17
1.7. Các nghiên cứu về biện pháp phòng, chống sán lá gan nhỏ	24
1.8. Khung lý thuyết của nghiên cứu	35
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU	38
2.1. Đối tương nghiên cứu	38
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu	38
2.3. Thiết kế nghiên cứu	38
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu	39
2.5. Các biến số và chỉ số nghiên cứu	42
2.6. Các khái niệm, thước đo và tiêu chuẩn đánh giá	48
2.7. Các hoạt động can thiệp nhằm giảm nguy cơ nhiễm sán lá gan nhỏ	50
2.8. Vật liệu và kỹ thuật nghiên cứu	54
2.9. Phương pháp thu thập số liệu	54
2.10. Qui trình thu thập số liệu	55
2.11. Quản lý, phân tích và sử dụng số liệu	57
2.12. Đạo đức trong nghiên cứu	59
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU	60
3.1. Tỉ lệ nhiễm và loài sán lá gan nhỏ ở người và ở cá nước ngọt nuôi tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định trước can thiệp	60

3.2. Thực trạng kiến thức, thái độ, thực hành phòng, chống nhiễm sán lá gan

nhỏ và một số yếu tố liên quan đến nhiễm sán lá gan nhỏ của người dân tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định

70
3.3. Hiệu quả can thiệp cộng đồng phòng, chống SLGN ở người dân tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định sau 2 năm can thiệp	86
Chương 4: BÀN LUẬN	97
4.1. Tỉ lệ nhiễm và loài sán lá gan nhỏ ở người và ở cá nước ngọt nuôi tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định	97
4.2. Thực trạng kiến thức, thái độ, thực hành phòng, chống nhiễm sán lá gan nhỏ và một số yếu tố liên quan đến nhiễm sán lá gan nhỏ của người dân tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định	108
4.3. Hiệu quả can thiệp cộng đồng phòng, chống SLGN ở người dân tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định sau 2 năm can thiệp	114
4.4. Ưu điểm, hạn chế và bài hoc kinh nghiệm của nghiên cứu	131
KẾT LUẬN	136
KHUYẾN NGHỊ	138
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Bộ phiếu phỏng vấn.

Phụ lục 2. Phương pháp đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành. Phụ lục 3. Phương pháp xét nghiệm Kato– Katz.

Phụ lục 4. Định loại sán lá gan nhỏ ở người và ấu trùng nang.

Phụ lục 5. Vật liệu và kỹ thuật phân loại ấu trùng sán lá trong cá nước ngọt. Phụ lục 6: Tài liệu truyền thông dùng trong can thiệp cộng đồng.

Phụ lục 7: Biểu đồ grantt về các hoạt động can thiệp bằng truyền thông giáo dục sức khoẻ hàng năm.

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Chiến lược dự phòng và kiểm soát bệnh sán lá gan nhỏ

24
Bảng 1.2. Các nghiên cứu về phác đồ và thuốc điều trị sán lá gan nhỏ	28
Bảng 2.1. Các biến số và chỉ số nghiên cứu	42
Bảng 2.2. Hướng dẫn phân loại cường độ nhiễm sán lá gan nhỏ theo WHO	49
Bảng 3.1. Tỉ lệ nhiễm sán lá gan nhỏ theo tuổi, giới, nghề nghiệp và học vấn	61
Bảng 3.2. Phân loại cường độ nhiễm sán lá gan nhỏ (n = 63)	62
Bảng 3.3. Kích thước và hình thái nội quan của sán lá gan nhỏ C. sinensis (n=20)	64
Bảng 3.4. Danh mục mẫu sán lá gan nhỏ trưởng thành thu nhận ở người tại thị trấn Rạng Đông, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định sử dụng giám định phân tử	65
Bảng 3.5. So sánh nucleotid tại 5 điểm có sự sai khác trong chuỗi gen cox1 của Clonorchis spp nghiên cứu với C. sinensis chủng Trung Quốc và Hàn Quốc	67
Bảng 3.6. Tỉ lệ người dân có biết về bệnh sán lá gan nhỏ theo giới, học vấn và nghề nghiệp	71
Bảng 3.7. Tỉ lệ hiểu biết về phòng,chống sán lá gan nhỏ của người dân	73
Bảng 3.8. Thái độ người dân với việc phòng, chống bệnh sán lá gan nhỏ	75
Bảng 3.9. Thực hành ăn gỏi cá và sử dụng chung dụng cụ chế biến thức ăn sống và thức ăn chín theo nhóm tuổi, giới, nghề nghiệp, trình độ học vấn	77
Bảng 3.10. Tỉ lệ sử dụng phân tươi của người hoặc gia súc để bón ruộng, nuôi cá	78
Bảng 3.11. Thực hành của người dân khi nghi ngờ bị bệnh sán lá gan nhỏ	79
Bảng 3.12. Mối liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành phòng, chống sán lá gan nhỏ với giới tính, trình độ học vấn, nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu	80
Bảng 3.13. Mối liên quan giữa kiến thức và thực hành phòng, chống sán lá gan nhỏ	83