Đặc Điểm Riêng Của Báo Điện Tử Ở Việt Nam

vụ như quảng cáo, nhắn tin... vốn là nguồn thu lớn của báo in, đồng thời còn cung cấp nhiều dịch vụ tiện ích khác đang là thế mạnh của báo điện tử.

Khác với báo điện tử, báo in, báo hình, báo nói cần có sự chứng kiến tại hiện trường, viết bài, biên tập, lên trang, in ấn và gửi tới các cơ quan phát hành báo chí... Sự kiện trong báo in, báo hình, báo nói thường là sự kiện đã xảy ra, đã nguội hoặc thông báo dự kiến sự kiện sẽ xảy ra. Tính định kỳ đã chi phối rất nhiều tính thời sự, nóng của thông tin. Hình thức chuyển tải của báo điện tử đa dạng, phong phú và sinh động hơn các loại hình báo chí khác. Báo in chỉ chỉ đơn thuần truyền tải bằng chữ và hình ảnh được tin trên giấy, báo hình chỉ có hình ảnh và vai trò của lời nói, còn báo nói chỉ thông tin bằng lời nói. Mặt khác, khả năng lưu trữ và dung lượng lưu trữ của báo in, báo hình, báo nói chỉ có mức độ và bị khống chế bởi không gian và thời gian.

Một là, về tính đa phương tiện

Tính đa phương tiện của báo điện tử thể hiện qua văn bản (text), hình ảnh (still image), hình ảnh động (animation), đồ họa (graphic), âm thanh (audio), băng hình (video) và các chương trình tương tác (interactive programs). Hiện tại, tùy thuộc vào từng ngành nghề, lĩnh vực mà khái niệm đa phương tiện được định nghĩa có điểm khác nhau.

Văn bản (text) là thành phần không thể thiếu của báo điện tử, mặc dù những thành phần khác trong tính đa phương tiện có sức hấp dẫn và ưu điểm hơn. Nhìn vào tổng thể của một tờ báo điện tử thì văn bản vẫn chiếm phần lớn diện tích. Bản thân văn bản có khả năng truyền tải những nội dung thông tin, nó thường được dùng để thể hiện nội dung chính, dẫn dắt bài viết và được kết hợp với hình ảnh tĩnh, đồ họa để tăng tính hấp dẫn, chân thực của thông tin. Ngoài ra, văn bản còn được dùng để chú thích, bổ trợ, cung cấp, làm rõ nội dung thông tin cho các đoạn video, hình ảnh, đồ họa... Bên cạnh đó, kích cỡ, màu sắc chữ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm tăng tính hấp dẫn của văn bản.

Video là một yếu tố quan trọng giúp báo điện tử vượt qua những loại báo chí hiện có. Bản thân những đoạn video đã mang tính đa phương tiện, gồm cả hình ảnh và âm thanh, được kết hợp cả hình ảnh tĩnh và văn bản. Có thể nói, báo điện tử đã thể hiện được toàn bộ những phương tiện ưu việt nhất của các loại hình báo chí. Thế mạnh của video trên báo điện tử là đem lại hình ảnh sống động và chân thực, bởi đó là phương tiện tốt nhất để miêu tả hình ảnh động. Sự sinh động qua các hình ảnh được ghi lại với màu sắc chân thực có tác động mạnh đến người tiếp nhận. Do đó, thông tin truyền tải đến công chúng hấp dẫn và có tính thuyết phục cao.

Hình ảnh động (animation) trên báo điện tử thường được thể hiện qua hai hình thức là trình diễn ảnh (slideshow) và hình ảnh động (animation). Hình thức trình diễn ảnh gồm nhiều hình ảnh khác nhau được sắp xếp theo một ý đồ nhất định. Tùy theo thiết kế của từng báo điện tử mà các trình diễn ảnh có tốc độ chuyển ảnh, giao diện khác nhau. Bên cạnh ảnh động được thể hiện dưới hình thức trình diễn, báo điện tử còn có khả năng tích hợp một sản phẩm ảnh động khác. Đây là những hình ảnh động được tạo ra từ sự kết hợp nhiều hình ảnh tĩnh, gần giống với nguyên lý làm phim hoạt hình. Những hình ảnh động có thể không sánh bằng một đoạn video, nhưng lại là điều mà báo in không có được. Ngoài việc truyền tải nội dung các tác phẩm báo chí, hình ảnh động còn được sử dụng rất phổ biến cho các quảng cáo dạng bảng, khung trên các báo điện tử hiện nay.

Hình ảnh tĩnh (still image) bao gồm ảnh chụp và hình họa. Nó là thành phần được dùng nhiều và đóng vai trò quan trọng vào thành công của tác phẩm cũng như sản phẩm báo điện tử. Một bức ảnh được chụp đúng khoảnh khắc gắn liền với sự việc, sự kiện sẽ làm nổi bật cảm xúc, nhấn mạnh những thông tin quan trọng, có giá trị đôi khi gấp nhiều lần hình thức khác. Mặt khác, thông qua hình ảnh, độc giả sẽ nhanh chóng tiếp nhận thông tin. Số lượng, kích cỡ, sắp xếp vị trí ảnh tùy thuộc vào từng bài báo, từng tờ báo và

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 185 trang tài liệu này.

nó có ảnh hưởng đến độ nặng của của trang báo. Nó làm tốn thời gian truy

cập và giảm tốc độ tải về máy tính cá nhân của độc giả.

Đồ họa (graphic) là những hình được vẽ, thiết kế bằng các chương trình, phần mềm đồ họa ứng dụng trên máy tính để mô tả, minh họa cho những chi tiết, ý tưởng nào đó. Thông tin đồ họa thực chất là hình thức diễn đạt thông tin bằng đồ thị, biểu đồ, bảng, bản đồ, lược đồ... Nhờ ngôn ngữ tạo hình riêng biệt, thông tin đồ họa còn có khả năng diễn đạt chi tiết sắp xếp hài hòa có ý đồ về nội dung và hình thức... Thông tin đồ họa giúp người tiếp nhận thông tin nhanh, dễ hiểu, dễ nhớ, ấn tượng. Dù trong bài báo có thể đưa ra các số liệu cụ thể, song việc sử dụng đồ họa sẽ giúp cho độc giả thấy được sự biến thiên của số liệu và dễ dàng nhận biết vấn đề mà tác giả bài viết đưa ra.

Âm thanh (audio) là một loại hình báo chí đã được sử dụng từ lâu, nhưng đến năm 1993, khi đài phát thanh trực tuyến đầu tiên ra mắt trên thế giới, khả năng đưa âm thanh đến với độc giả thông qua những tờ báo điện tử mới chính thức được công nhận. Âm thanh là một trong những yếu tố đa phương tiện trên báo điện tử có tác dụng tạo nên sự gần gũi hơn với người tiếp nhận thông tin bởi có sự xuất hiện của tiếng nói trong các sản phẩm báo chí. Các tập tin âm thanh còn làm tăng sức thuyết phục, tính chính xác của các sản phẩm báo điện tử, nhất là trong các trường hợp phỏng vấn nhân vật hay ghi âm lời nhân chứng. Đôi khi chỉ cần một đoạn audio dài vài phút cũng có tác dụng và hiệu quả thông tin hơn những bài viết bằng văn bản mà ở đó chưa thể diễn đạt hết những điều nhà báo muốn truyền tải đến công chúng.

Những chương trình tương tác (interactive programs) chính là phương tiện duy nhất chỉ có trên báo điện tử và thể hiện sự vượt trội của báo điện tử so với tất cả các loại hình báo chí khác. Các chương trình tương tác trên báo điện tử ngày càng đa dạng, phong phú và thu hút được sự quan tâm của độc giả bởi tính mới lạ và thú vị. Có thể kể đến những chương trình tương tác đang được các báo điện tử áp dụng ngày càng nhiều như giao lưu trực tuyến, trả lời trắc nghiệm...

Trên một sản phẩm báo điện tử - theo nội dung và yêu cầu của từng tòa soạn - việc sử dụng các yếu tố đa phương tiện cũng khác nhau. Trong nhiều trường hợp một thông tin có thể được truyền tải bằng nhiều phương tiện để người đọc tiếp cận và lựa chọn, nhưng trong nhiều trường hợp khác nhà báo sẽ quyết định hình thức truyền tải nào là phù hợp với nội dung thông điệp. Qua đó mà các sản phẩm báo điện tử ngày càng hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của bạn đọc.

Có thể nói, đa phương tiện là một trong những ưu điểm vượt trội của báo điện tử so với các loại hình báo chí khác. Những thông tin bằng văn bản, hình ảnh, âm thanh cùng xuất hiện trên trang chủ của báo điện tử luôn tạo ra sự hấp dẫn, sống động đặc biệt đối với công chúng. Các báo điện tử ở Việt Nam sẽ chú ý nhiều hơn tới khả năng đa phương tiện. Đó không phải là sự xuất hiện rời rạc, mà phải là sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố văn bản, hình ảnh (động, tĩnh), âm thanh, đồ họa… trong một sản phẩm báo chí. Gần như ngay lập tức cùng với những mẩu tin ngắn bằng văn bản là những đoạn hình ảnh, âm thanh được truyền trực tiếp trên trang chủ của báo mạng điện tử sẽ tạo ra sự hấp dẫn, sống động đặc biệt cho công chúng. Bên cạnh việc biên tập, sưu tầm, phát lại các chương trình của nhiều kênh truyền hình, các trang web chia sẻ video, các tờ báo điện tử sẽ đầu tư để tự sản xuất ra các sản phẩm đa phương tiện của riêng mình. Khá nhiều trong số đó là những chương trình tin tức, phóng sự mang tính chính trị, xã hội, chứ không chỉ đơn thuần là những thông tin giải trí (âm nhạc, phim truyện, giải trí...).

Hai là, tính tức thời và phi định kỳ

Đối với những người làm báo điện tử, áp lực về thời gian mạng và nhu cầu tin tức của bạn đọc trên khắp toàn cầu thực sự là một thách thức, bởi người đọc lúc nào cũng có mặt trên internet, nơi này là ngày thì nơi khác lại là đêm và ngược lại. Hơn nữa, bạn đọc luôn đòi hỏi thông tin phải nhanh, mới và nóng. Vì vậy, tính thời sự là một trong những tiêu chí mà bất kỳ tờ báo nào cũng mong đạt tới. Các báo in muốn thông tin cho bạn đọc phải chờ tới số

sau, nhật báo hoặc tuần báo. Còn đài phát thanh và truyền hình bị phụ thuộc vào khung giờ, thời lượng phát sóng và kỹ thuật. Trong khi đó, trên báo điện tử, bạn đọc gần như không phải chờ đợi. Bất kể thông tin diễn ra ở đâu, vào thời gian nào, chỉ cần máy tính xách tay hoặc điện thoại di động nối mạng, các phần mềm phụ trợ thì khi sự kiện xảy ra phóng viên đều có thể cập nhật tin bài tức thì.

Tính tức thời và phi định kỳ tiếp tục được các báo điện tử khai thác tối đa nhằm đáp ứng nhu cầu cập nhật thông tin của công chúng. Điều này không chỉ những tờ báo điện tử độc lập như: VnExpress, Vietnamnet, Dân trí, VnMedia, điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam… mà các báo điện tử thuộc cơ quan báo in, báo nói, báo hình cũng ngày càng quan tâm.

Báo điện tử vượt qua được các rào cản mà các loại hình báo chí khác gặp phải, nội dung thông tin không bị giới hạn bởi khuôn khổ của trang báo, thời lượng phát sóng hay thời gian tuyến tính, quy trình sản xuất thông tin lại đơn giản, dễ dàng, nên có thể cập nhật, bổ sung bất kỳ lúc nào với số lượng là bao nhiêu. Chính vì vậy, trên báo điện tử, giới hạn cuối cùng của một bài hoặc một tin chỉ là tạm thời và tương đối.

Ba là, tính tương tác cao

Trước khi báo điện tử ra đời, tính tương tác trong hoạt động báo chí chỉ đơn giản là sự tác động qua lại giữa cơ quan báo chí, nhà báo với người tiếp nhận thông tin. Nhưng, sự xuất hiện của báo điện tử đã làm cho tương tác trong hoạt động báo chí được mở rộng, có nhiều hình thức và giảm đi những hạn chế của các hình thức tương tác cũ. Đối với báo điện tử, nhờ sự hỗ trợ của công nghệ cao, bạn đọc có thể gửi thư điện tử (email) phản hồi ngay tới từng tin, bài báo, từng tác giả và tòa soạn bằng những thao tác hết sức đơn giản, thuận tiện. Tòa soạn gần như nhận được tức thời những ý kiến phản hồi và quá trình xử lý, sàng lọc, lưu trữ, đăng tải phản hồi cũng nhanh hơn nhờ có sự hỗ trợ của máy tính và mạng internet. Cũng nhờ vào khả năng tương tác, báo

điện tử thiết lập các diễn đàn hay thực hiện các cuộc bỏ phiếu giúp cho công tác điều tra xã hội học trở nên rất đơn giản, thuận tiện và nhanh chóng.

Báo điện tử còn cho phép những đoạn video cũng có tính tương tác hai chiều, kèm dữ liệu, có thể tra cứu. Độc giả báo điện tử xem lại, tra cứu những nội dung tiếp theo và gửi sang điện thoại di động. Một trong những ưu điểm của tính tương tác trên báo điện tử là nhận sự phản hồi rất nhanh qua hệ thống thư điện tử. Cùng với sự phát triển của công nghệ đa phương tiện, tương tác trên báo điện tử không chỉ dừng ở những dòng văn bản, mà còn có cả hình ảnh, âm thanh, đồ họa..., tạo cho hình thức tương tác này có tính hấp dẫn cao.

Các đặc điểm tương tác trên báo điện tử sẽ được tập trung khai thác vừa nhằm giữ các độc giả trung thành, vừa kéo theo sự quan tâm của các độc giả mới. Các yếu tố như siêu liên kết, công cụ tìm kiếm... trong các trang báo, tờ báo sẽ được tăng thêm để tạo sự liên kết, di chuyển bên trong giữa các khối tin tức và tăng khả năng tương tác của tờ báo. Các nhà báo sẽ coi việc trả lời thông điệp của độc giả như là thói quen hằng ngày, độc giả cũng cảm thấy hào hứng hơn trong việc phản hồi và cung cấp thông tin. Tờ báo lúc này không đơn thuần làm nhiệm vụ cung cấp thông tin, mà còn tạo điều kiện giúp độc giả chủ động trong việc tận hưởng thông tin, chú ý nhiều hơn đến việc kéo độc giả vào những hành vi mang tính cộng tác, tham gia phản hồi và tái phản hồi thông tin một cách tích cực.

Bốn là, tính không bị giới hạn về khả năng lưu trữ và tìm kiếm thông tin bởi số trang, khuôn khổ hay thời lượng chương trình như các loại hình báo chí khác.

Thông tin được lưu trữ trên báo điện tử dưới dạng đĩa từ với dung lượng lớn, có thể chứa hàng trăm cuốn từ điển bách khoa toàn thư. Báo điện tử là một thư viện, ở đó lưu giữ dữ liệu đã có, đang có, nghĩa là người đọc không chỉ được xem các thông tin hiện tại, mà có thể quay ngược về quá khứ đọc những thông tin họ quan tâm. Ngoài ra, thông qua các đường dẫn của báo điện tử có thể liên kết và tạo ra nhiều lớp thông tin giúp báo điện tử thực sự là một kho

lưu trữ thông tin khổng lồ, khoa học, phong phú, tiện lợi cho công chúng. Ngoài nhu cầu được thông tin, trên trang báo điện tử, công chúng có thể được thỏa mãn các nhu cầu dịch vụ, giải trí khác nhau như mua bán qua mạng, thưởng thức các chương trình văn hóa, nghệ thuật; thư từ, trao đổi với người thân... nên có sức hấp dẫn rất lớn.

Một ưu điểm không thể không nhắc đến của báo điện tử là do phát hành trên mạng, báo điện tử đã hạ chi phí sản xuất xuống rất thấp, trong đó chi phí phát hành gần bằng “0”. Tính nhanh, phổ cập rộng, chi phí thấp là những lợi thế góp phần để báo điện tử nhanh chóng trở nên phổ biến trên thế giới hiện nay. Để hoàn thiện sản phẩm báo đến tay bạn đọc, các loại hình báo chí khác phải đầu tư nhiều kinh phí, dẫn đến giá thành cao; trong khi đó, để đọc báo điện tử, độc giả chỉ cần đầu tư một lần để mua máy tính, điện thoại di động, hoặc vào cửa hàng internet, bỏ ra một khoản kinh phí nhỏ là có thể được đọc các báo điện tử.

Khác với báo in, báo điện tử có khả năng liên tục đưa lên mạng những thông tin mới với diện tích, thời lượng phát sóng không hạn chế; có thể sửa chữa, bổ sung, thay đổi vị trí bài vở trên trang báo... ngay trên mạng, khắc phục hoàn toàn khoảng trống giữa thời điểm xảy ra sự kiện và thời điểm thông tin đến với bạn đọc do không còn bị phụ thuộc vào in ấn, phát hành như báo in. Cũng do tính đa phương tiện, báo điện tử có lợi thế hơn hẳn phát thanh, truyền hình ở chỗ: đối với một thông tin, người ta có thể tiếp nhận bằng cả đọc, nghe, nhìn từ một đến nhiều lần, không phụ thuộc vào đài phát.

Cấu tạo báo điện tử lập thể, nhiều tầng, nhiều lớp, đáp ứng nhu cầu được thông tin hết sức đa dạng. Trang báo điện tử đã trở thành một tổ hợp bao gồm các tờ báo, tạp chí in; các chương trình phát thanh; các chương trình truyền hình cùng một lúc đáp ứng nhu cầu đọc, nghe, nhìn của công chúng. Báo điện tử mở ra khả năng người truy cập có thể trực tiếp, tức thời tham gia vào việc bày tỏ thái độ, bình luận, cung cấp bổ sung thêm thông tin với toà soạn báo qua các hình thức toạ đàm, thảo luận trực tuyến, trao đổi với bạn đọc. Khả năng

tương tác này là ưu điểm nổi bật của báo điện tử, nhiều người coi đó là thế mạnh quan trọng nhất và vì thế báo điện tử còn được gọi là báo mạng trực tuyến (online newspaper).

Về cách thức thông tin, báo điện tử không dài dòng, không cần quá nắn nót, chỉnh chu như báo chí truyền thống. Thông tin trên báo điện tử thường được gói gọn trong các “tít”, các “box”, các từ ngữ ngắn gọn. Văn phong của báo mạng mang đặc tính đối thoại cao, trực tiếp hướng đến độc giả. Các mệnh đề đưa ra mang tính giả định và dành chỗ cho độc giả phản biện, không cứng nhắc, kinh viện như báo chí truyền thống. Với giao diện rộng, tốc độ đường truyền nhanh, số người truy cập nhiều, các bài viết trên báo điện tử thường có độ nén thông tin rất cao. Mỗi bài viết từ xã luận, bình luận, chính luận, lý luận chính trị, văn hóa, xã hội, văn học nghệ thuật đến phóng sự, thông tin… đều toát lên tính khái quát cao, cô đọng, ngắn gọn, sáng rõ từ cách tiếp cận đến văn phong, cách thể hiện, trình bày nội dung. Thông tin cập nhật, “nóng hổi” tính thời sự. Người đọc không những truy cập, lướt để điểm tin mà còn tải nội dung đó khi cần. Lợi thế này không có hoặc rất khó thực hiện ở báo viết, báo nói, báo hình.

Có thể nói, sự góp mặt của báo điện tử đã đem lại sự phong phú, hiện đại cho nền báo chí của nhân loại nói chung, báo chí nước ta nói riêng. Nhờ loại hình báo chí này, mấy năm gần đây, đồng bào ta ở nước ngoài cũng như bạn bè quốc tế có thể nắm bắt thông tin, kịp thời về Việt Nam, phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh, tăng cường công tác đối ngoại.

triển.

2.1.4.2. Đặc điểm riêng của báo điện tử ở Việt Nam

Một là, về môi trường phát triển, định hướng nội dung, xu hướng phát

Theo quy luật vận động, phát triển của công nghệ thông tin và internet,

báo điện tử ở Việt Nam đang có điều kiện để bức phá và đi lên nhờ “đi tắt, đón đầu”. Theo đánh giá của Liên minh viễn thông thế giới (ITU), Việt Nam