Các kiểu dạng nhân vật cô đơn trong văn xuôi Việt Nam đương đại qua một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Huy Thiệp, Tạ Duy Anh, Chu Lai và Nguyễn Danh Lam

đóng góp rất đáng ghi nhận của văn học giai đoạn này nói chung và các nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, Chu Lai, Tạ Duy Anh và Nguyễn Danh Lam là đã xây dựng được một thế giới nhân vật đa dạng, có hình tượng nhân vật cô đơn.

3. Con người từ trong bản thể đã mang trong mình mặc cảm cô đơn kiếp người, không thể chối bỏ. Dù vậy, chính những tác động của ngoại cảnh mới là nguyên nhân đưa đến sự đa dạng hơn về nỗi cô đơn của kiếp người với nhiều tầng bậc, hoàn cảnh khác nhau. Khi cuộc sống chuyển từ thời chiến sang thời bình, con người, đặc biệt là những người lính trở về từ chiến trường đã không kịp chuẩn bị hành trang để đối diện với thời thế mới. Bởi thế, họ luôn cảm thấy mình là những người “thất thế”, “bị bắn ra lề đường”, họ cảm thấy dường như mình bị “lạc loài” không chỉ ở xã hội, ở cộng đồng mà ngay trong chính gia đình của mình. Họ chính là nạn nhân của nỗi cô đơn vì lạc thời. Cũng như vậy, trước môi trường sống nhiều cạnh tranh, hiểm họa, đối diện với những con người đầy mưu mô, toan tính lừa lọc, đề cao giá trị đồng tiền, làm khủng hoảng những giá trị truyền thống, con người như thấy bất an hơn, họ dần nhận thấy sự cô đơn của mình bởi những hoang mang, áp lực đổi thay của xã hội. Đáng lưu tâm, khi xã hội ngày càng hiện đại thì dường như con người lại càng ít quan tâm đến nhau, họ lưu tâm đến vật chất, đến thị trường vì vậy vô tình để cuộc sống đời tư luôn thiếu vắng sự đồng cảm, sẻ chia của đồng loại, của người thân. Từ đó, con người như thấy lẻ loi ngay chính giữa gia đình, thiếu vắng đơn độc trong tình bạn, tình yêu, cộng đồng. Để rồi họ cảm thấy mình cô đơn, lạc lõng ngay giữa cộng đồng họ đang tồn tại. Quan tâm đến nhân vật cô đơn, xây dựng thành công các dạng nhân vật cô đơn, Nguyễn Huy Thiệp, Chu Lai, Tạ Duy Anh và Nguyễn Danh Lam đã góp phần khẳng định tinh thần nhân văn sâu sắc và khả năng tiếp cận hiện thực đời sống của văn xuôi nói riêng, văn học đổi mới nói chung.

3. Trong tác phẩm văn học nội dung và hình thức luôn là chỉnh thể thống nhất. Vì vậy, để xây dựng các kiểu dạng nhân vật cô đơn, các nhà văn đã sử dụng linh hoạt, hiệu quả nhiều thủ pháp nghệ thuật: Không chú trọng nhiều đến việc miêu tả ngoại

hình với những đường nét lí tưởng như văn học sử thi đã xây dựng, các nhà văn chú tâm làm nhòe mờ, thậm chí tẩy trắng nhân vật từ tên gọi, xuất xứ, lai lịch đến nhân thân; quan tâm đến việc xây dựng ngôn ngữ đối thoại – độc thoại, giọng điệu, nghệ thuật xây dựng không – thời gian phù hợp; đặc biệt chú trọng đến cảm xúc tâm lý của nhân vật, nhằm làm nổi bật trạng thái cô đơn của con người. Chính nhờ vậy đã xây dựng được những nhân vật cô đơn giàu sức ám ảnh và hàm chứa những nội dung nhân văn sâu sắc.

4. Qua việc tìm hiểu nhân vật cô đơn trong sáng tác của bốn cây bút có thể thấy những nỗ lực đổi mới nguồn cảm hứng sáng tạo của các nhà văn trong cuộc hành trình chinh phục, khám phá và thể hiện cuộc sống, con người mới phù hợp với thời đại mới. Từ đó, chúng tôi muốn góp phần khẳng định những nỗ lực cách tân, thành công và đóng góp của bốn cây bút vào thành tựu của văn xuôi đương đại Việt Nam.

TÀI LIỆU THAM KHẢO