Bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005

toàn các chứng cứ về việc xâm phạm quyền, trên cơ sở đó yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xử lý về hành chính mà không có yêu cầu toà án xử lý về dân sự hoặc về hình sự. Để được cơ quan có thẩm quyền chấp nhận áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời thì chủ nhãn hiệu đã phải thỏa mãn những điều kiện luật định và phải chịu trách nhiệm nếu yêu cầu của mình là không có căn cứ. Vì vậy, cho phép áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trước khi khởi kiện cũng không gây thiệt hại không gây thiệt hại cho chủ hàng hóa bị nghi ngờ xâm phạm (họ có cơ hội được bồi thường nếu bị oan) đồng thời bảo toàn được chứng cứ phục vụ cho việc xác định xâm phạm quyền.

- Về các quy định về bồi thường thiệt hại khi có hành vi xâm phạm quyền: cần quy định đảm bảo nguyên tắc đền bù thỏa đáng cho người có quyến sở hữu nhãn hiệu bị xâm phạm và coi việc đền bù thiệt hại là đền bù mang tính phạt có tác dụng răn đe để không tiếp tục tái phạm. Luật SHTT và Nghị định hướng dẫn đã có quy định chi tiết về căn cứ tính bồi tuy nhiên, mức bồi thường thiệt hại được tính cho các vụ án cụ thể vẫn chưa đủ để bù đắp cho chủ thể quyền những thiệt hại bởi hành vi xâm phạm, đặc biệt chưa có tác dụng răn đe để phòng ngừa vi phạm. Mặt khác, do thực tiễn xét xử của tòa án Việt Nam về các vụ tranh chấp, xử lý xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu còn rất ít nên kinh nghiệm của các thẩm phẩm chưa có nhiều. Việc hướng dẫn chi tiết cách tính mức bồi thường thiệt hại sẽ giúp cho tòa án có cơ sở cụ thể để tính mức bồi thường hợp lý, khắc phục thiệt hại cho chủ thể quyền cũng như cân bằng với nghĩa vụ của bên xâm phạm.

3.2.4. Hoàn thiện pháp luật liên quan đến những vẫn đề mới phát sinh trong quá trình phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế

Trong quá trình phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, có những quan hệ kinh tế mới phát sinh cần có sự điều chỉnh của luật sở hữu trí tuệ như:

- Đối với vấn đề nhượng quyền thương mại (có liên quan đến chuyển giao quyền sử dụng nhãn hiệu), cần bổ sung quy định pháp luật đối với hợp đồng nhượng quyền thương mại, theo đó, việc cho phép sử dụng nhãn hiệu trong hợp

đồng cần xác định như điều khoản chuyển giao quyền sử dụng nhãn hiệu và áp dụng quy định pháp luật chung về hợp đồng lixăng.

- Cần bổ sung quy định trong pháp luật hiện hành về khả năng sử dụng quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu như một biện pháp đảm bảo trong quá trình kinh doanh của các doanh nghiệp. Bởi vì, việc đầu tư cho uy tín nhãn hiệu ngày càng nhiều thì giá trị nhãn hiệu ngày càng lớn, và việc cho phép dùng quyền SHCN đối với nhãn hiệu như một trong những đối tượng bảo đảm trong hoạt động sản xuất kinh doanh đáp ứng đòi hỏi thực tế hiện nay.

- Cần quy định về hợp đồng góp vốn bằng quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu một cách độc lập như một trong những loại hợp đồng được ghi nhận trong Bộ luật dân sự với quy định về quyền của bên thứ ba đối với nhãn hiệu. Thêm vào đó, việc góp vốn cần được ghi nhận dưới hai góc độ, góp vốn bằng quyền sử dụng nhãn hiệu và góp vốn bằng quyến sở hữu nhãn hiệu. Việc dùng quyền sở hữu trí tuệ đối với nhãn hiệu để góp vốn và góp vốn dưới hình thức nào sẽ dẫn đến những hậu quả pháp lý khác nhau khi khai thác quyền sở hữu công nghiệp của chủ sở hữu nhãn cũng như bên nhận chuyển giao.

- Để các kiến nghị trên có tính khả thi, cũng cần xây dựng nguyên tắc định giá nhãn hiệu làm cơ sở cho việc sử dụng quyền sở hữu trí tuệ làm tài sản tham gia các quan hệ mua bán, hợp tác kinh tế.

3.2.5. Xây dựng các văn bản dưới luật hướng dẫn chi tiết các nội dung được đề cập mang tính nguyên tắc trong Luật SHTT

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 146 trang tài liệu này.

3.2.5.1. Xây dựng các tình huống điển hình trên cơ sở tổng kết thực tiến

Có thể nhận thấy một đặc trưng cơ bản của pháp luật bảo hộ nhãn hiệu của hầu hết các nước trên thế giới là nguồn pháp luật được hình thành từ các văn bản quy phạm pháp luật kết hợp với án lệ. Việt Nam không công nhận án lệ như một nguồn của luật, tuy nhiên, trên thực tế, chúng ta vẫn thường xuyên sử dụng án lệ trong việc hướng dẫn áp dụng pháp luật thông qua việc sử dụng các Báo cáo tổng kết công tác xét xử của Tòa án nhân dân tối cao hàng năm. Đánh giá khả năng phân biệt của nhãn hiệu trong quá trình xác lập quyền hay đánh giá mức độ xâm

phạm quyền trong quá trình thực thi quyền là công việc rất phức tạp, mang tính định tính nhiều hơn định lượng. Trước đặc thù đó, cần thiết phải sử dụng những tình huống tương tự đã được xử lý trước để làm định hướng cho việc giải quyết những tình huống tương tự xảy ra sau, cách làm này sẽ đảm bảo tính thống nhất trong các quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Hệ thống đăng ký nhãn hiệu của Cộng đồng châu Âu (CTM) trên cơ sở 4 án lệ điển hình đã xây dựng nên một loạt các nguyên tắc đánh giá khả năng gây nhầm lẫn của nhãn hiệu. Hoa Kỳ hàng năm đều có đánh giá và rút ra những trường hợp điển hình đưa vào án lệ làm cơ sở cho việc xử lý các vụ việc tương tự. Ngoài việc tổng kết án lệ thì trong lĩnh vực SHTT nói chung cũng như nhãn hiệu nói riêng cần xác định hiệu lực của các Quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền có giá trị tham khảo để áp dụng tương tự. Thực tế cho thấy, cũng như nhiều nước, Việt Nam không quy định rõ ràng, cụ thể về những tiêu chí xác định tính phân biệt của nhãn hiệu cũng như việc đánh giá tiêu chí tương tự gây nhầm lẫn giữa các dấu hiệu được dùng làm nhãn hiệu. Việt Nam áp dụng hệ thống thẩm định khả năng bảo hộ trên cơ sở đánh giá các dấu hiệu không bị loại trừ, các dấu hiệu có khả năng phân biệt, các dấu hiệu không tương tự gây nhầm lẫn với các nhãn hiệu đã, đang được bảo hộ cũng như không xâm phạm với các quyền có trước khác đã làm cho việc đánh giá phụ thuộc nhiều vào ý kiến chủ quan của cá nhân có thẩm quyền thụ lý đơn yêu cầu bảo hộ cũng như đánh giá hành vi xâm phạm quyền. Chính vì lẽ đó, việc sử dụng kết luận của các cơ quan chức năng được ban hành trong trường hợp tương tự, kết quả giải quyết tình huống tương tự như nguyên tắc áp dụng chung sẽ loại trừ được mâu thuẫn trong các quyết định của cơ quan có thẩm quyền.

3.2.5.2 Xây dựng và luật hóa Quy chế thẩm định nhãn hiệu

Một trong những vấn đề quan trọng và cốt lõi của pháp luật về bảo hộ nhãn hiệu là phải đảm bảo tính đúng đắn trong các quyết định thẩm định nhãn hiệu, quyết định xử lý xâm phạm quyền. SHTT là một lĩnh vực rất trừu tượng, đặc biệt đánh giá nhãn hiệu là một công việc ít dựa trên định lượng mà dựa vào nhận thức cảm tính cao, do vậy, để tránh tình trạng tùy tiện và phụ thuộc vào ý kiến đánh

giá mang tính cảm tính, chủ quan của người có thẩm quyền các nước đều xây dựng và luật hóa những tình huống điển hình trong “Quy chế thẩm định nhãn hiệu”. Các nước thuộc cộng đồng châu Âu và chính hệ thống bảo hộ nhãn hiệu của Cộng đồng này, Mỹ, Nhật… đều giải thích và hướng dẫn luật trong Quy chế thẩm định. Quy chế thẩm định nhãn hiệu, mặc dù không thể hướng dẫn, giải thích một cách chi tiết và triệt để mọi vấn đề về nhãn hiệu, nhưng với ý nghĩa là một tài liệu giải thích và hướng dẫn cụ thể được xây dựng nên từ nhiều tình huống thực tiễn sẽ giúp cho cán bộ có thẩm quyền xử lý đơn đăng ký có cơ sở đưa ra các quyết định thống nhất, hạn chế được các ý kiến đánh giá mang tính chủ quan, giúp cho các cơ quan có thẩm quyền phát hiện và xử lý vi phạm có tài liệu tham khảo khi đánh giá xâm phạm, giúp cho chính chủ nhãn hiệu trong việc tự đánh giá khả năng phân biệt của nhãn hiệu của mình từ đó có những biện pháp thích hợp trong việc tự bảo vệ quyền. Các vấn đề đã được quy định trong luật cần được hướng dẫn chi tiết trong Quy chế thẩm định nhãn hiệu gồm:

- Tiêu chí đánh giá khả năng phân biệt của nhãn hiệu: mỗi tiêu chí cần đưa ra những minh họa cụ thể. Ví dụ minh họa phải là những trường hợp điển hình nhưng không hiển nhiên. Chẳng hạn nhãn hiệu là hình học đơn giản, chữ số đơn giản không được bảo hộ nhưng các chữ, số này thể hiện dạng hình họa tới mức nào thì được bảo hộ, hoặc sự kết hợp của những cụm từ mô tả trong trường hợp nào thì được coi là tạo ra tổng thể có khả năng phân biệt, hoặc câu khẩu hiệu loại nào không được coi là có khả năng phân biệt,hoặc ví dụ về đánh giá khả năng phân biệt của nhãn hiệu hình, nhãn hiệu chữ, nhãn hiệu kết hợp hình và chữ …

- Tiêu chí đánh giá một dấu hiệu không được bảo hộ với danh nghĩa nhãn hiệu: trường hợp nào bị coi là làm hiểu sai lệch, gây nhầm lẫn hoặc có tính lừa dối người tiêu dùng về nguồn gốc, xuất xứ, tính năng, công dụng, chất lượng, giá trị hoặc các đặc tính khác của hàng hóa, dịch vụ. Trường hợp nào bị coi là tương tự với tên, biệt hiệu, bút danh, hình ảnh của lãnh tụ, anh hùng dân tộc, danh nhân của Việt Nam, của nước ngoài, đối tượng nào được coi là lãnh tụ, anh hùng dân tộc, danh nhân…

- Trình tự để từ chối bảo hộ một nhãn hiệu yêu cầu đăng ký trên cơ sở ảnh hưởng tới quyền của một nhãn hiệu nổi tiếng hoặc đã sử dụng rộng rãi, được nhiều người biết đến. Do nhãn hiệu nổi tiếng và nhãn hiệu được biết đến rộng rãi được mặc nhiên bảo hộ không cần thông qua thủ tục đăng ký, vì vậy, để được hưởng sự bảo hộ này chủ sở hữu nhãn hiệu nhất thiết phải chứng minh danh tiếng và mức độ sử dụng và được thừa nhận rộng rãi. Cơ quan đăng ký tránh tình trạng chỉ căn cứ vào nhận định chủ quan của mình để từ chối bảo hộ một nhãn hiệu khác vì lý do bảo vệ quyền cho nhãn hiệu nổi tiếng hoặc được thừa nhận rộng rãi. Pháp luật đã quy định cơ hội hủy bỏ một nhãn hiệu trên cơ sở vào thời điểm cấp bằng nhãn hiệu đó không thỏa mãn tiêu chuẩn bảo hộ, vì vậy, chủ nhãn hiệu nổi tiếng, nhãn hiệu được sử dụng và thừa nhận rộng rãi hoàn toàn có thể cung cấp bằng chứng để yêu cầu hủy bỏ nhãn hiệu đã được cấp bằng.

- Đối với nhãn hiệu chứng nhận, quyền nộp đơn thuộc về chủ thể không trực tiếp sử dụng nhãn hiệu nhưng lại có quyền cho phép cá nhân, tổ chức khác sử dụng nhãn hiệu do mình sở hữu để chứng nhận các đặc tính về xuất xứ, nguyên liệu, vật liệu, cách thức sản xuất hàng hóa, cung cấp dịch vụ… do vậy, cần quy định tiêu chuẩn để có thể trở thành tổ chức có khả năng kiểm soát, chứng nhận chất lượng… đảm bảo tiêu chí đối với người nộp đơn đăng ký nhãn hiệu.

- Quy định chi tiết và điều chỉnh hợp lý hơn về trình tự, thủ tục phản đối đơn, thời hạn để các bên xử lý thông tin và đưa ra lý lẽ, quyết định. Hiện tại “trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày nhận được ý kiến bằng văn bản của người thứ ba, Cục SHTT thông báo ý kiến đó cho người nộp đơn…”, “trong trường hợp xét thấy ý kiến của người thứ ba là không có cơ sở, Cục SHTT phải thông báo về ý kiến đó cho người nộp đơn, nhưng phải thông báo cho người thứ ba về việc từ chối xem xét ý kiến, có nêu rõ lý do”. Như vậy, trong bất kỳ trường hợp nào Cục SHTT cũng phải xử lý ngay thông tin về việc phản đối đơn cũng như đơn nếu không sẽ vi phạm quy định về thời hạn “01 tháng”. Tuy nhiên, việc xem xét các tài liệu liên quan đến phản đối đơn thường rất phức tạp và mất nhiều thời gian, trong khi để thẩm định nội dung một đơn bình thường luật cho phép được thực

hiện trong thời hạn 09 tháng thì những đơn có phản đối lại phải xem ngay trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày nhận được đơn phản đối và điều không hợp lý. Để tạo điều kiện cho Cục SHTT có thời gian xem xét một cách thỏa đáng các ý kiến phản đối đơn đồng thời vẫn đảm bảo quyền của người phản đối thì nên quy định rằng “Trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày nhận được ý kiến bằng văn bản của người thứ ba, Cục SHTT thông báo ý kiến đó cho người nộp đơn. Kết thúc thời hạn thẩm định nội dung Cục SHTT phải thông báo cho người thứ ba về việc xử lý ý kiến phản đối. Trong trường hợp xét thấy ý kiến của người thứ ba là không có cơ sở, Cục SHTT phải thông báo về việc từ chối xem xét ý kiến đó, có nêu rõ lý do.”

- Xây dựng chi tiết quy trình giải quyết khiếu nại trong quá trình xác lập quyền. Chủ đơn đăng ký luôn có cơ hội được yêu cầu cơ quan đăng ký xem xẻt lại quyết định về việc cấp hay không cấp văn bằng bảo hộ. Vấn đề đặt ra ở đây là cơ quan ban hành ra các quyết định bị khiếu nại chính là cơ quan giải quyết khiếu nại chính các quyết định đó. Bởi vậy, nếu không có một cơ chế giải quyết khiếu nại hợp lý các quyết định giải quyết khiếu nại khó có thể đạt được sự khách quan, toàn diện. Một cơ chế giải quyết khiếu nại chính xác và công bằng là chìa khóa bảo đảm cho uy tín của cơ quan xác lập quyền cũng như bảo đảm tính chính xác, đúng pháp luật của hoạt động xác lập quyền. Do đặc thù của việc đánh giá khả năng phân biệt của nhãn hiệu dựa vào định tính nhiều hơn định lượng nên chúng tôi đề xuất cơ chế giải quyết khiếu nại theo mô hình Hội đồng. Cơ chế này được áp dụng ở nhiều nước có hệ thống bảo hộ nhãn hiệu tiên tiến. Trước hết, hội đồng này phải bảo gồm những người có chuyên môn sâu về lĩnh vực SHTT và có trình độ hiểu biết pháp luật sâu sắc. Thành viên Hội đồng phải là người không tham gia hoặc có liên quan đến đối tượng bị khiếu nại. Tùy theo từng loại việc bị khiếu nại mà có thể hình thành những nhóm từ 3-5 người cùng giải quyết. Có như vậy sẽ đảm bảo được tính chính xác và hiệu quả trong hoạt động giải quyết khiếu nại.

KẾT LUẬN

Nhãn hiệu là một trong những đối tượng quan trọng của quyền sở hữu công nghiệp và giá trị cũng như tầm quan trọng của việc bảo hộ nhãn hiệu ngày càng được quan tâm trong quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Sở hữu được một nhãn hiệu mạnh đảm bảo khả năng cạnh tranh của hàng hóa/dịch vụ trên thị trường. Để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho các chủ thể kinh doanh, các quốc gia trong đó có Việt Nam buộc phải có chính sách bảo hộ nhãn hiệu thỏa đáng nhằm tạo điều kiện thúc đẩy quá trình hợp tác, giao lưu kinh tế.

Việc đầu tư nâng cao uy tín cho nhãn hiệu/dịch vụ không phải là công việc có thể thực hiện trong thời gian ngắn mà phải có chiến lược lâu dài và đầu tư bài bản. Trong cuộc cạnh tranh giảm bớt chi phí, tăng lợi nhuận không ít các chủ thể kinh doanh đã sử dụng biện pháp sao chép, mô phỏng thành quả đầu tư của chủ thể khác. Quá trình đó thể hiện thông qua những hành vi kinh doanh không lành mạnh như sản xuất, lưu thông hàng giả mạo nhãn hiệu, hàng xâm phạm quyền. Thực trạng này rất phổ biến ở nước đang phát triển khi ý thức pháp luật của doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng chưa cao. Những hành vi đó gây thiệt hại cho doanh nghiệp đầu tư chính đáng vào uy tín nhãn hiệu, làm môi trường cạnh tranh trở nên không đáng tin cậy, gây thiệt hại đến quyền chính đáng của người tiêu dùng là được sử dụng hàng hóa, dịch vụ đúng nguồn gốc, làm suy giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.

Đứng trước đỏi hỏi phải có một cơ chế để bảo hộ nhãn hiệu đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế về “tính đầy đủ” và “tính hiệu quả”, Luật SHTT đã được ban hành nhằm thống nhất các quy định điều chỉnh chung đối với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Về cơ bản, Luật SHTT đã bao quát được các vấn đề chung nhất về bảo hộ nhãn hiệu từ việc đưa ra các khái niệm, điều kiện bảo hộ, đến cơ chế, cách thức xác lập quyền, bảo vệ quyền. So với luật nhãn hiệu của nhiều nước có hệ thống bảo hộ nhãn hiệu phát triển trên thế giới, Luật SHTT của Việt Nam đã được xây dựng ngang tầm. So với các điều ước quốc tế về bảo hộ sở hữu trí tuệ mà Việt Nam tham gia (TRIPS, BTA) luật SHTT đã quy định phù hợp.

Theo nhiều chuyên gia đánh giá, xét ở góc độ văn bản pháp luật, lĩnh vực sở hữu trí tuệ là một trong những lĩnh vực phát triển ngang tầm quốc tế.

Tuy nhiên, với thời gian kỷ lục dành cho việc soạn thảo, ban hành luật (trong vòng 1 năm) thì không thể có đủ thời gian cho các nhà làm luật nghiên cứu một cách thỏa đáng để đưa ra các quy định một cách toàn diện và thực sự hợp lý. Các vấn đề được quy định trong luật mới chỉ đảm bảo “tính đầy đủ” nhằm đáp ứng yêu cầu của TRIPS và BTA và chỉ được quy định mang tính nguyên tắc chứ chưa đảm bảo tính hợp lý và khả thi. Việc để cho quy định của luật thực sự “sống” trong đời sống xã hội đòi hỏi phải có một một loạt các văn bản hướng dẫn chi tiết mà cho đến nay công việc này vẫn còn đang thực hiện.

Luật chỉ là những quy định trên giấy do nhà làm luật trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, tổng kết thực tiễn để xây dựng nên. Luật cần được kiểm chứng tính hợp lý và tính khả thi bằng chính việc thực hiện các điều luật trong cuộc sống. Thực tế áp dụng Luật SHTT trong mấy năm qua đã bộc lộ một số bất cập cần điều chỉnh hoặc bổ sung. Hơn nữa, trong bối cảnh các quan hệ kinh tế phát triển rất nhanh, nhiều quan hệ mới nảy sinh mà trước đó chưa được dự liệu trong luật cũng cần thiết phải được đưa vào luật điều chỉnh .

Mặc dù không có đủ điều kiện làm sáng tỏ mọi vấn đề về bảo hộ nhãn hiệu nhưng luận văn đã khái quát một cách tổng thể và có hệ thống các quy định của pháp luật Việt Nam về bảo hộ nhãn hiệu từ nguồn luật điều chỉnh, các khái niệm liên quan đến nhãn hiệu và bảo hộ nhãn hiệu, cơ chế và cách thức xác lập quyền cũng như bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với nhãn hiệu. Luận văn đã tập trung phân tích, làm rõ các nội dung liên quan đến bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với nhãn hiệu trên cơ sở so sánh với các quy định của các văn bản luật trước đây và pháp luật nước ngoài từ đó đưa ra những nhận định, đánh giá về tính khả thi của điều luật ở góc độ người làm thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu của luận văn không chỉ mang tính lý thuyết mà có tính thực tiễn rất cao, bởi trong quá trình nghiên cứu người thực hiện không chỉ nghiên cứu trên các quy định của luật thực định mà còn nghiên cứu qua các tình