Bản sắc Nùng trong thơ Mã Thế Vinh

PHẦN KẾT LUẬN

1. Nhà thơ Nùng - Mã Thế Vinh là một trong những nhà thơ DTTS thuộc thế hệ thứ hai (sau thế hệ các nhà thơ Nông Quốc Chấn, Bàn Tài Đoàn, Nông Viết Toại…) có nhiều đóng góp đối với sự vận động và phát triển đối với thơ ca DTTS Việt Nam thời kỳ hiện đại (giai đoạn trước năm 2000).

Sinh và lớn lên ở tỉnh vùng cao biên giới phía Bắc suốt đời gắn bó với hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian DTTS và thành danh ở lĩnh vực thơ ca - Mã Thế Vinh xứng đáng là người con ưu tú của dân tộc Nùng (ở Lạng Sơn nói riêng, của cả khu vực miền núi phía Bắc nói chung). Ông đã có nhiều tác phẩm thơ - mà hầu hết đều được sáng tác bằng 2 thứ tiếng (tiếng Nùng và tiếng Việt); và phần lớn đều được sáng tác (hoặc sưu tầm, biên dịch) theo các làn điệu dân ca của người Nùng (như các làn điệu sli, lượn, phong slư) để cho người Nùng hát trong những dịp hội xuân, trong các sinh hoạt văn hóa của các cộng đồng Nùng. Vì thế, cho tới tận ngày nay (đặc biệt là những người đứng tuổi ở Lạng Sơn) vẫn rất yêu quý ông, vẫn tìm đến ông để xin bài thơ về hát. Mã Thế Vinh xứng đáng là nhà thơ Nùng tiêu biểu thời kỳ hiện đại, là “Núi Mẫu Sơn” - trong con mắt của những người yêu mến và trân trọng thơ ông.

2. Thơ Mã Thế Vinh mang đậm bản sắc Nùng - trước hết ở phương diện nội dung. Thơ ông phản ánh một cách chân thực, sinh động thiên nhiên, cuộc sống con người vùng cao xứ Lạng - trong đó có cộng đồng Nùng với những con người cụ thể, làng bản cụ thể với những đặc điểm riêng mang đậm bản sắc văn hóa tộc người Nùng. Thiên nhiên xứ Lạng trong thơ ông hiện lên với vẻ hùng vĩ của núi non, sông suối, với những cảnh sắc kỳ vĩ tươi đẹp đầy sức sống và thơ mộng, huyền ảo. Ông viết về quê hương với giọng thơ hào sảng đầy niềm vui. Đây chính là xứ sở của hoa đào, hoa hồi, xứ sở của các loài vùng ôn đới: đào, lê, mận, hồng….; xứ sở của các lễ hội của các DTTS vùng cao trong đó có lễ hội của người Nùng; xứ sở của các danh thắng nổi tiếng: chùa Tam Thanh, nàng Tô Thị (hóa đá dưới chân thành nhà Mạc); núi Mẫu Sơn, chùa

Tiên, sông Kỳ Cùng; nhưng đây cũng là nơi từng tấc đất, từng ngọn núi, con sông đều ghi dấu ấn của những chiến thắng lẫy lừng của dân tộc chống quân xâm lược phương Bắc hàng nghìn năm qua.

Là người con DTTS, là người con dân tộc Nùng - ông đã cất tiếng thơ, đã xúc động ngợi ca công lao to lớn của Đảng và Bác Hồ đối với đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao. Những vần thơ, những bài thơ ông viết về Bác Hồ, về Đảng đều được xuất phát từ tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc nên đã để lại dấu ấn trong lòng người đọc.

3. Về mặt nghệ thuật: Thơ Mã Thế Vinh đã thể hiện rất rò, cái cụ thể cái gọi là bản sắc văn hóa Nùng. Trước hết thể hiện ở ngôn ngữ thơ. Hầu hết các bài thơ, tập thơ của Mã Thế Vinh đều được sáng tác bằng tiếng mẹ đẻ (sau đó mới dịch ra tiếng Kinh). Điều này đã khẳng định: Mã Thế Vinh là nhà thơ DTTS rất yêu quý, trân trọng và có ý thức giữ gìn và bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết của người dân tộc mình. Thứ hai, thể hiện được hệ thống hình ảnh thơ, giàu tính biểu tượng, đậm chất dân tộc và miền núi (các hình ảnh: núi, hoa (hoa đào, hoa lê, hoa kim ngân…), mặt trời, mặt trăng…) cùng một số biểu tượng mang đậm bản sắc văn hóa Nùng (biểu tượng hoa hồi, hát sli, rượu). Thứ ba, thể hiện ở nhạc điệu và thể thơ: Thứ thơ để cho người Nùng hát. Có thể thấy, với những đặc điểm về nghệ thuật thơ (như đã trình bày ở trên) như vây - đủ khẳng định: Thơ Mã Thế Vinh mang đậm chất Nùng và có sự ảng hưởng sâu sắc của thi pháp dân gian.

4. Tuy nhiên, đứng ở một góc độ khác - thì chính ở những đặc điểm trên (ở cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật) cũng đã bộc lộ một số hạn chế của nhà thơ Mã Thế Vinh đối với nhu cầu đổi mới thơ ca thời kỳ hiện đại. Thơ Mã Thế Vinh ít có sự đổi mới trong cách viết, cách tư duy thơ. Ngôn ngữ thơ, hình ảnh thơ… đôi khi có sự lập lại, ít sáng tao, lời thơ thiên về kể, về tả nên có lúc khiến người đọc cảm thấy nặng nề, ít gây được sự hứng thú…Đây là những