Ứng dụng lý thuyết thị trường hiệu quả trong phân tích thị trường chứng khoán Việt Nam

Từ Trung tâm lưu ký chứng khoán:

Trung tâm lưu ký là nơi thực hiện chức năng lưu ký cho cả hai sàn giao dịch Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Hạ tầng công nghệ cần được chú trọng ở đây là hệ thống máy chủ, hệ thống lưu trữ, các thiết bị mạng và đường truyền, các thiết bị lưu điện, các thiết bị an ninh và bảo mật… đảm bảo cho hoạt động của một trung tâm lưu ký hiện đại và kết nối với các hạ tầng tại các trung tâm giao dịch chứng khoán.

- Về việc công bố thông tin của các cơ quan quản lý:

Trong thông tư 38 cũng đã quy định nghĩa vụ công bố thông tin đối với các đối tượng, trong đó có nghĩa vụ công bố thông tin của chính các cơ quan quản lý thị trường như HoSE, HASTC qua các phương tiện như trang web của chính các tổ chức này và qua trang web hay bản tin của UBCK. Thực tế triển khai việc thực hiện vừa qua tại các tổ chức này cho thấy, thông tin chưa được chuyển tải, cập nhật một cách nhanh chóng theo yêu cầu của nhà đầu tư, thậm chí có thông tin được đưa ra trên bản tin chưa chính xác.

Hộp 3.1. Thông tin chứng khoán còn chậm

....

Các trang web chính thống của cơ quan quản lý Nhà nước thông tin cũng “rùa” không kém. Cụ thể, thông tin “hoãn khớp lệnh liên tục” trên HoSTC mới đây thay vì được công bố sớm nhất trên trang (www.vse.org.vn) của HoSTC, thì sau một tuần, khi các báo đã “xào nát” thì trang web này mới có “thông cáo báo chí”.

Đại hội cổ đông của Công ty Cổ phần Xuyên Thái Bình (PAN) đã diễn ra từ ngày 5/5 nhưng đến 10/5 mới có nghị quyết trên trang điện tử hastc.org.vn.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 206 trang tài liệu này.

Còn trang web của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (www.ssc.gov.vn), kết quả giao dịch toàn thị trường chứng khoán phải sau 16 giờ mới thấy xuất hiện, mặc dù hơn 11 giờ thị trường đã đóng cửa. Còn thứ bảy, chủ nhật, thậm chí cả ngày thứ hai trên trang web này thông tin hoàn toàn “nghỉ phép”.

Mới đây, ông Nguyễn Phú Minh, một nhà đầu tư lâu năm tại sàn SSI, đã “hú vía” vì thông tin sai lệch “chết người” từ bản tin chứng khoán:

“Bữa trước tôi đọc bản tin chứng khoán, thấy mã LAF có kết quả kinh doanh không còn âm (-), nghĩa là hết lỗ. Nếu thế thì giá cổ phiếu này quá rẻ, vừa đọc xong thông tin tôi và người nhà ngay lập tức mua vào trên 40.000 cổ phiếu LAF với giá gần 20.000 đồng/cổ phiếu. Thế nhưng hôm sau đọc lại bản tin thấy “cải chính” với kết quả ngược lại hoàn toàn, chuyển từ dương sang âm. Nghĩa là công ty này vẫn còn lỗ. Tá hỏa, vài phiên tôi bán ra tất cả số cổ phiếu trên. Không cần thiết phải có nhiều kênh chính thống mà nhà đầu tư chúng tôi chỉ cần một kênh nhưng đầy đủ thông tin và kịp thời để chúng tôi lấy đó làm niềm tin”, ông Nguyễn Trọng Hoàng, một nhà đầu tư tại sàn chứng khoán ACBS, nói.

Thực tế, tại Nhật Bản, nhà đầu tư dễ dàng tìm kiếm thông tin nhanh, chính thống và hoàn toàn minh bạch công khai trên mạng TDnet. Đây là mạng thông tin mà các đơn vị niêm yết tung lên trước tiên khi có thông tin mới nhất chứ không phải là ở các tờ báo hay bản tin nào khác.

Nguồn: website [11]

Như vậy, là những chủ thể rất quan trọng trên thị trường, hoạt động công bố thông tin của UBCK, HoSE, HaSTC, sẽ là nguồn tin chính thống, rất đáng tin cậy đối với nhà đầu tư, nên các cơ quan này nên dùng tất cả các thế mạnh hiện có về công nghệ và với trách nhiệm của mình để công bố thông tin trên thị trường với chất lượng tốt nhất, thời gian nhanh nhất. Đó cũng chính là một trong những yếu tố làm vấn đề minh bạch hóa thông tin được tốt hơn.

a3. Tăng cường giám sát

Để nâng cao chất lượng thông tin chứng khoán trên thị trường, tăng độ minh bạch của các thông tin, các cơ quan quản lý nhất định phải chú trọng hơn nữa công tác giám sát mà bấy lâu nay được thực hiện rất lỏng lẻo. Việc giám sát do HoSE và HaSTC tiến hành đặc biệt ở khâu giao dịch và công bố thông tin.

Trong khâu giao dịch: Thực tế hoạt động thời gian qua cho thấy trong giao dịch có rất nhiều lỗi vi phạm chẳng hạn trong việc đặt lệnh, gian lận tài khoản… Các lỗi này đã không được phát hiện kịp thời bởi hệ thống giám sát chưa được trang bị những phần mềm có các tiêu chí đủ mạnh, hơn nữa nó cũng không theo kịp với sự phát triển chung của toàn thị trường trong những giai đoạn bùng nổ. Chính vì thế, có thể thấy rất rõ các hành vi thao túng, hành vi làm giá,… gây mất lòng tin của người đầu tư và giảm độ minh bạch của thị trường và tất nhiên làm tính hiệu quả của thị trường bị ảnh hưởng lớn.

Trong khâu công bố thông tin: Việc giám sát của các cơ quan quản lý trong công bố thông tin cũng chưa được chú trọng một cách cần thiết. Ta đều biết có rất nhiều vi phạm về công bố thông tin của các thành viên thị trường. Có những lỗi chủ quan và khách quan, hệ thống giám sát hiện tại không cho phép phát hiện ra những lỗi này một cách nhanh chóng và hiệu quả để kịp thời cho cơ quan quản lý áp dụng các chế tài đối với các vi phạm, qua đó dần đưa các thành viên thị trường vào khuôn khổ trong việc công bố thông tin.

Muốn giám sát hiệu quả hơn, các cơ quan quản lý nên tập trung chú trọng trong việc:

+ Xây dựng bộ tiêu chí thật đầy đủ: Việc đưa ra được các tiêu chí sát thực tế không phải dễ dàng và nhanh chóng mà phải qua nhiều năm hoạt động mới có thể bổ sung hoàn thiện, bởi vì các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi. Do vậy, chúng ta cần học hỏi kinh nghiệm từ các thị trường chứng khoán gần và tương đồng với Việt Nam, chẳng hạn từ TTCK Trung Quốc, Thái Lan,…

+ Đầu tư phần mềm tương thích (có thể nhập khẩu, hoặc mua từng phần,…).

+ Tăng cường hơn nữa về số lượng cũng như chất lượng của nhân lực cho việc giám sát (đưa cán bộ đi đào tạo ở nước ngoài, có cơ chế hợp lý để giữ người tài,…).

b. Đối với các công ty chứng khoán

Các công ty chứng khoán có vai trò rất quan trọng trong thị trường chứng khoán, là những người làm nên thị trường, với các nghiệp vụ của nó.

Tính minh bạch thông tin thị trường chịu ảnh hưởng đáng kể bởi hoạt động của các công ty chứng khoán, đặc biệt ở khâu cung cấp, xử lý, phân tích thông tin của các công ty này.

Trong thực tế thời gian vừa qua, thông tin trên thị trường không đảm bảo chất lượng cũng do một phần trách nhiệm của các công ty chứng khoán. Một số công ty rất thiếu trách nhiệm với thị trường, vi phạm các nguyên tắc hoạt động. Có thể kể tới một số trường hợp điển hình như:

- Hoạt động cung cấp thông tin không đầy đủ, không trung thực tới các khách hàng của mình, chẳng hạn việc cung cấp chỉ những thông tin tốt của các công ty niêm yết mà không chỉ ra những rủi ro, những khó khăn của các công ty này cho nhà đầu tư. Đặc biệt là những thông tin không đáng tin cậy trên thị trường sơ cấp khi bắt đầu triển khai đấu giá cổ phần.

- Có những hoạt động không minh bạch trong việc sử dụng tài khoản của các khách hàng, trong việc đặt lệnh mua bán chứng khoán.

- Dung túng và không kiên quyết xử lý mặc dù biết rất rõ có nhiều cá nhân trên thị trường dùng nhiều tài khoản để chi phối giá. Các công ty này chỉ cần quan tâm đến lợi ích của mình (thậm chí còn coi các cá nhân vi phạm này là các khách VIP của công ty) mà không cần quan tâm đến lợi ích thị trường. Nếu nhiều con sâu như vậy bỏ rầu nồi canh thì đúng là nỗi lo cho thị trường. (Trường hợp công ty chứng khoán APEC – xem website [12])

- Vi phạm trong việc công bố thông tin theo quy định của chính công ty mình (nộp chậm báo cáo, trì hoãn công bố...)

Để nâng cao tính minh bạch thông tin trên thị trường, để tạo dựng niềm tin của công chúng đầu tư từ đó nâng cao hiệu quả (về mặt thông tin trên thị trường) các công ty chứng khoán không thể đứng ngoài cuộc bởi họ sẽ cũng có lợi rất nhiều nếu TTCK hoạt động hiệu quả. Muốn vậy, trách nhiệm của các công ty chứng khoán là:

Thứ nhất, cần quán triệt đầy đủ các nguyên tắc về thông tin chứng khoán. Khi thông tin cho khách hàng của mình cũng như thông tin rộng rãi ra ngoài công chúng, các công ty chứng khoán cần phải phản ánh trung thực các thông tin về chứng khoán, về các công ty niêm yết. Nếu có thông tin tốt về công ty niêm yết thì phản ánh tuy nhiên cần phải xác minh một cách rạch ròi bằng khả năng phân tích tổng hợp của các cán bộ chuyên môn, tránh tình trạng nói dựa theo nguồn thông tin không chính thống trôi nổi trên thị trường, đó là điều rất nguy hiểm. Nếu có thông tin không tốt về các công ty niêm yết phải thông báo cho khách hàng của mình, không nhất thiết phải thông báo rộng rãi khi còn e dè... Khi thông tin đã trung thực, kịp thời thì khách hàng sẽ trở thành khách hàng trung thành của mình, hơn nữa họ sẽ chính là những

người quảng cáo hiệu quả thương hiệu của mình cho thị trường, điều đó hẳn sẽ làm tăng giá trị cho các công ty chứng khoán.

Thứ hai, các công ty chứng khoán phải đầu tư hơn nữa cho yếu tố kỹ thuật công nghệ thông tin, về phần mềm ứng dụng và trang thông tin điện tử

Thực tế trong thời gian qua, các công ty chứng khoán đã ra đời ồ ạt và một số công ty đã không chuẩn bị kỹ lưỡng các điều kiện cần thiết. Các chuyên gia an ninh mạng đã cảnh báo có 54% website của các công ty chứng khoán Việt Nam tồn tại lỗ hổng nghiêm trọng có thể bị tin tặc lợi dụng tấn công để chiếm quyền kiểm soát. Khi đó tin tặc có thể thay đổi thông tin kết quả giao dịch, sửa chỉ số, đưa thông tin thất thiệt. Thậm chí, tin tặc có thể gây biến động trên thị trường chứng khoán để trục lợi và gây thiệt hại.

Bên cạnh đó, có không ít công ty chưa thể thiết lập giao dịch qua mạng. Cá biệt cũng chính do yếu kém của hệ thống CNTT mà nhiều nhà đầu tư, giao dịch viên đã thực hiện những gian lận trên TTCK.

Với sự phát triển của thị trường hiện nay và những nhu cầu tăng lên không ngừng trong tương lai về quy mô của thị trường, hệ thống CNTT của các công ty chứng khoán phải được thiết kế vững chắc, có dự phòng đảm bảo cho hệ thống luôn ở trong trạng thái sẵn sàng phục vụ giao dịch chứng khoán và cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư. Đặc biệt đòi hỏi khả năng đáp ứng tính bảo mật cho hệ thống.

Các công ty nên chuẩn bị tốt nhất cho những ứng dụng CNTT trong hoạt động của mình, có như vậy chất lượng thông tin trên thị trường mới được cải thiện, đáp ứng chung cho yêu cầu về tính minh bạch, đồng thời cũng sẽ làm gia tăng giá trị cho chính các công ty.

Thứ ba, về lâu dài các công ty chứng khoán nên duy trì hoạt động tư vấn của mình bằng cách đầu tư công tác thông tin chứng khoán như xây dựng các bộ phần mềm phân tích dữ liệu chứng khoán phù hợp với đặc thù thị

trường chứng khoán Việt Nam từng bước. Hiện nay có thể thấy các công ty chứng khoán chủ yếu chỉ chú trọng đến hoạt động môi giới, một số công ty thì tự doanh, còn nghiệp vụ tư vấn, phân tích chưa được chú trọng một cách hợp lý (hầu như tư vấn chỉ tập trung cho việc phát hành chứng khoán của các tổ chức). Về nghiệp vụ này, mục tiêu cần đạt được là:

Sản phẩm phân tích phải cụ thể, tỉ mỉ và cẩn trọng:

- Các nhân viên phân tích chứng khoán phải đem hết khả năng để thực hiện nhiệm vụ được phân công một cách cẩn trọng và tỉ mỉ.

- Phải thực hiện nhiệm vụ trên cơ sở có lý luận, bài bản và số liệu hỗ trợ một cách đầy đủ.

- Kết quả phân tích phải được công bố rõ ràng, không dẫn đến việc dễ hiểu lầm.

- Phải biểu hiện tinh thần trách nhiệm bằng việc thường xuyên theo dõi kết quả phân tích của mình.

Thường xuyên quan tâm đến tình hình cụ thể của các đối tượng nhận sản phẩm dịch vụ và chất lượng đầu tư của họ.

Không sao chép sản phẩm của người khác:

Việc báo cáo kết quả phân tích của mình cho các đối tượng như lãnh đạo, khách hàng hoặc công bố rộng rãi ra công chúng nhà phân tích không được sao chép hoặc sử dụng sản phẩm phân tích của người khác mà không ghi chú nguồn trích dẫn rõ ràng. Nguyên tắc này được miễn chỉ khi nguồn thông tin trên được công bố công khai và đã được công chúng chấp nhận.

 Công bố những thông tin liên quan đến sản phẩm phân tích của mình phải chính xác, đầy đủ và rõ ràng.

Công bằng và trong sáng trong ứng xử với khách hàng và những người sử dụng sản phẩm phân tích của mình.

c. Trách nhiệm của các công ty niêm yết

* Tình hình thực hiện việc công bố thông tin của các doanh nghiệp:

Hiện nay vấn đề nhức nhối nhất trong hệ thống công bố thông tin, làm ảnh hưởng mạnh đến tính minh bạch của thị trường chính là sự thiếu trách nhiệm của các công ty niêm yết trong việc công bố thông tin. Trong thời gian qua, việc vi phạm của các công ty là chuyện rất bình thường, đặc biệt thể hiện trong chất lượng của các báo cáo tài chính cũng như thời hạn nộp báo cáo tài chính.

- Thứ nhất, vi phạm về chất lượng của các báo cáo tài chính.

Không ít doanh nghiệp công bố báo cáo tài chính và các thông tin còn nặng về hình thức, công bố cho có, không đầy đủ, thiếu chi tiết cần thiết.Có nhiều báo cáo không đúng sự thật, không được công bố đầy đủ, không chính xác theo quy định; có những lệch lạc so với kết quả kiểm toán của khá nhiều công ty … Mà các vi phạm này là rất thường xuyên và liên tục. Thậm tệ hơn, một số công ty còn qua mặt nhà đầu tư trong thời gian rất dài bằng các báo cáo tài chính quá gian dối để che giấu tình trạng làm ăn yếu kém, tạo ra bức tranh giả tạo về thực trạng hoạt động của công ty.

Chẳng hạn có báo cáo 9 tháng, kết quả kinh doanh vẫn còn rất ấn tượng với mức tăng trưởng lợi nhuận cao, các nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu của các công ty này rất tin tưởng nhưng đùng một cái, báo cáo quý 4 và cả năm lại lỗ lớn. Trong khi sự thua lỗ này không phải chỉ phát sinh trong quý 4 mà kéo dài trong cả năm. Có công ty 9 tháng lãi 198,4 tỉ đồng, trong khi quý 4 lỗ 116,2 tỉ đồng. Có công ty công bố báo cáo cả năm "lãi" mà không công bố báo cáo quý 4, trong khi tính trừ đi số lũy kế đến hết quý 3, thì quý 4 lỗ tới 334,7 tỉ đồng… Và chắc hẳn chúng ra đều biết “sự kiện” của Bông Bạch Tuyết qua mặt nhà đầu tư trong thời gian rất dài, đặc biệt hơn họ còn được hỗ trợ bởi kiểm toán (xem website [10]).