ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
NGUYỄN VĂN BẮC
TRI THỨC BẢN ĐỊA TRONG QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN RỪNG GÓP PHẦN BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC TẠI CỘNG ĐỒNG DÂN TỘC THIẾU SỐ VÙNG ĐỆM VƯỜN QUỐC GIA PÙ MÁT, TỈNH NGHỆ AN
Chuyên ngành: Môi trường trong phát triển bền vững (Chương trình đào tạo thí điểm)
Có thể bạn quan tâm!
-
Tri thức bản địa trong quản lý tài nguyên rừng góp phần bảo tồn đa dạng sinh học tại cộng đồng dân tộc thiểu số vùng đệm vườn quốc gia Pù Mát, tỉnh Nghệ An - 2 -
Tình Hình Nghiên Cứu Mối Quan Hệ Giữa Tri Thức Bản Địa Của Các Cộng Đồng Dân Tộc Lên Tnr Và Đdsh Tại Vùng Đệm Vqg Pù Mát -
Điều Kiện Tự Nhiên Và Kinh Tế - Xã Hội Khu Vực Nghiên Cứu
Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. LÊ TRỌNG CÚC
Hà Nội – Năm 2014
Lời cảm ơn
Để hoàn thành được luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Lê Trọng Cúc đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Ngoài ra tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới:
- Ban quản lý Vườn quốc gia Pù Mát.
- Ban dân tộc Tỉnh uỷ Nghệ An.
- Thư viện Nghệ An.
- Huyện uỷ, UBND huyện Con Cuông.
- Các phòng ban của UBND huyện Con Cuông: Phòng dân tộc, Phòng văn hoá, Phòng giáo dục, Phòng thống kê, Phòng nông nghiệp, Phòng kinh tế - kế hoạch, Phòng tài nguyên-môi trường, Uỷ ban dân số gia đình và trẻ em, Phòng y tế.
- Đảng uỷ, UBND xã Châu Khê, lãnh đạo bản Bu và bản Nà xã Châu Khê.
- Sự cộng tác của đồng bào người Đan Lai Lai sống tại bản Bu và bản Nà là nơi tôi trực tiếp khảo sát, nghiên cứu.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân và bạn bè đã động viên, khích lệ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này.
Do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, luận văn chắc chắn còn có rất nhiều hạn chế. Tác giả rất mong tiếp tục nhận được sự góp ý của thầy cô, gia đình, người thân và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, tháng 11/2014. Tác giả:
Nguyễn Văn Bắc
Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi những tài liệu sử dụng trong luận văn là trung thực, khách quan, được trích dẫn rò ràng. Nếu không đúng sự thật, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, tháng 11/2014
Tác giả:
Nguyễn Văn Bắc
MỤC LỤC
Trang Lời cảm ơn… i
Lời cam đoan… ii
Mục lục… iii
Danh mục các chữ viết tắt… iv
Danh mục các bảng… v
Danh mục các hình vẽ… v
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4
3. Những đóng góp của đề tài 5
4. Kết cấu của luận văn 5
CHƯƠNG 1. TỐNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 6
1.1. Một số khái niệm 6
1.1.1. Tri thức bản địa 6
1.1.2. Cộng đồng địa phương 7
1.1.3. Đa dạng sinh học và bảo tồn đa dạng sinh học 7
1.2. Tống quan vấn đề nghiên cứu 8
1.2.1. Trên thế giới 8
1.2.2. Ở Việt Nam 9
1.2.3. Tình hình nghiên cứu mối quan hệ giữa tri thức bản địa của các cộng đồng dân tộc lên TNR và ĐDSH tại vùng đệm VQG Pù Mát 11
CHƯƠNG 2. ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 13
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 13
2.2. Phương pháp nghiên cứu 13
2.2.1. Phương pháp luận 13
2.2.2. Phương pháp và công cụ thu thập thông tin, số liệu 13
2.2.3. Xử lý, tổng hợp và phân tích số liệu 16
3.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu 17
3.1.1. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu 17
3.1.2. Điều kiện kinh tế -xã hội khu vực nghiên cứu 19
3.2. Tri thức bản địa của người Đan Lai trong quản lý tài nguyên rừng 26
3.2.1. Các dạng tri thức bản địa ở địa bàn nghiên cứu 26
3.2.2. Phong tục, tín ngưỡng liên quan đến quản lý bảo vệ tài nguyên rừng 32
3.2.3. Tri thức bản địa của người Đan Lai trong khai thác và sử dụng lâm sản 33
3.2.4. Tri thức bản địa của người Đan Lai trong canh tác nương rẫy 48
3.2.5. Tri thức bản địa của người Đan Lai trong chăn nuôi 58
3.3. Vấn đề về giới trong khai thác và sử dụng TNR 60
3.4. Thời gian khai thác một số lâm sản của cộng đồng người Đan Lai 62
3.5. Tri thức bản địa đang ngày bị mai một 63
3.5.1. Nguyên nhân 63
3.5.2. Một số tri thức bản địa bị mai một 64
3.6. Những cơ hội và thách thức của việc áp dụng tri thức bản địa của cộng đồng người Đan Lai trong quản lý TNR ở địa phương 66
3.7. Đề xuất một số giải pháp 68
3.7.1. Đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị tri thức bản địa trong quản lý TNR 68
3.7.2. Đề xuất các giải pháp kỹ thuật góp phần bảo tồn ĐDSH, phát triển và sử dụng hợp lý LSNG đồng thời nâng cao đời sống cộng đồng dựa vào kết KTBĐ và kiến thức KHKT 71
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 73
TÀI LIỆU THAM KHẢO 76
PHỤ LỤC 79
Phụ lục 1. Danh sách cán bộ UBND xã Châu Khê tham gia thảo luận nhóm 79
Phụ lục 2. Danh sách người dân tham gia thảo luận nhóm tại bản Bu 79
Phụ lục 3. Danh sách người dân tham gia thảo luận nhóm tại bản Nà 80
Phụ lục 4. Danh sách các cá nhân tham gia phóng vấn 80
Phụ lục 5. Tập quán khai thác và sử dụng một số loài LSNG của người Đan Lai... 82
Phụ lục 6. Phân loại nhóm thực vật dùng làm lương thực, thực phẩm, gia vị và thức ăn chăn nuôi 83
Phụ lục 7. Tập quán khai thác và sử dụng một số loại làm lương thực thực phẩm, gia vị và thức ăn chăn nuôi 84
Phụ lục 8 . Một số loại cây dùng làm cây cảnh và cây bóng mát 85
Phụ lục 9. Thành phần lao động tham gia thu hái một số loại LSNG chú yếu 85
Phụ lục 10. Thời gian khai thác tập trung của một số LSNG chú trọng của cộng đồng người Đan Lai vùng đệm VQG Pù Mát 86
Phụ lục 11. Đề xuất kỹ thuật khai thác một số LSNG bền vững 88
Phụ lục 12. Khả năng gây trồng một số loại cây chú yếu tại khu vực nghiên cứu... 91
Phụ lục 13. Phân tích thuận lợi, khó khăn và kiến nghị trong việc phát huy kinh nghiệm khai thác và sử dụng TNR của cộng đồng người Đan Lai tại xã Châu Khê 91
Phụ lục 14. Những công cụ làm rẫy của người Đan Lai 92
Phụ lục 15. Những hình vẽ về công cụ săn bắt của người Đan Lai 93
Phụ lục 16. Những vật dụng đan lát do Đan Lai làm ra 96
Phụ lục 17. Bếp là nơi sấy khô lương thực của người Đan Lai 98
Phụ lục 18. Một số vật dụng trong gia đình của người Đan Lai 98
Phụ lục 19. Một số hình ảnh hoạt động liên quan việc khai thác và sử dụng TNR của cộng đồng người Đan Lai 99
Danh mục các chữ viết tắt
Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ DTTS Dân tộc thiếu số
ĐDSH Đa dạng sinh học
HST Hệ sinh thái
IUCN Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế KHKT Khoa học kỹ thuật
KTBĐ Kiến thức bản địa
KTXH Kinh tế xã hội
LSNG Lâm sản ngoài gỗ
NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn TNTN Tài nguyên thiên nhiên
TNR Tài nguyên rừng
TTBĐ Tri thức bản địa
UBND Ủy ban nhân dân
VGQ Vườn quốc gia