38,73% và tăng lên tương ứng vào năm 2018 là 18% ở nông thôn và 41% ở thành thị. Có thể thấy tỷ lệ có việc làm bền vững đều có sự cải thiện ở cả 2 khu vực thành thị và nông thôn, đồ thị dưới cho thấy xu hướng cải thiện nhanh hơn ở khu vực nông thôn so với khu vực thành thị.
Đơn vị: %
45.00
40.00
41.00
42.00
41.00
39.36
40.00
41.00
35.00
38.73
30.00
25.00
20.00
18.00
15.00
16.00
17.00
13.00
10.00
11.90
14.50
10.89
5.00
0.00
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Thành thị
Nông thôn
Hình 3.13: Tỷ lệ lao động có việc làm bền vững theo thành thị nông thôn
Nguồn: Tính toán từ Điều tra Lao động - việc làm, 2012-2018
Theo nhóm nghề: Tỷ lệ việc làm bền vững thấp nhất ở nhóm lao động giản đơn (khoảng 2,4 đến 4%) và nhóm “Lao động có kỹ thuật trong nông, lâm nghiệp và thuỷ sản” (khoảng 0.8 đến 2%). Tỷ lệ này cao nhất ở các nhóm như: Chuyên môn kỹ thuật bậc cao, Chuyên môn kỹ thuật bậc trung, Nhân viên (chuyên môn sơ cấp, kỹ thuật làm việc tại văn phòng, bàn giấy).
Bảng 3.13: Tỷ lệ lao động có việc làm bền vững theo nhóm nghề
2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
Các nhà lãnh đạo trong các ngành, các cấp và các đơn vị | 73.71 | 72.34 | 71.00 | 70.00 | 69.00 | 68.00 | 69.00 |
Chuyên môn kỹ thuật bậc cao | 96.37 | 96.19 | 96.00 | 95.50 | 95.00 | 95.00 | 95.00 |
Chuyên môn kỹ thuật bậc trung | 85.57 | 84.78 | 84.00 | 83.50 | 83.00 | 80.00 | 79.00 |
Nhân viên (chuyên môn sơ cấp, kỹ thuật làm việc tại văn phòng, bàn giấy) | 82.48 | 82.24 | 82.00 | 82.00 | 82.00 | 81.00 | 78.00 |
Nhân viên dịch vụ cá nhân, bảo vệ trật tự an toàn xã hội và bán hàng có kỹ thuật | 12.86 | 12.93 | 13.00 | 13.50 | 14.00 | 13.00 | 13.00 |
Lao động có kỹ thuật trong nông, lâm nghiệp và thuỷ sản | 0.81 | 0.90 | 1.00 | 1.50 | 2.00 | 1.00 | 2.00 |
Thợ thủ công có kỹ thuật và các thợ kỹ thuật khác có liên quan | 18.94 | 19.46 | 20.00 | 20.50 | 21.00 | 22.00 | 22.00 |
Thợ có kỹ thuật lắp ráp và vận hành máy móc thiết bị | 60.91 | 61.95 | 63.00 | 65.50 | 68.00 | 66.00 | 66.00 |
Lao động giản đơn | 2.43 | 2.70 | 3.00 | 3.00 | 3.00 | 4.00 | 4.00 |
Có thể bạn quan tâm!
-
Điều Tra Nhu Cầu Sử Dụng Lao Động Trong Các Loại Hình Doanh Nghiệp -
Cơ Cấu Trị Giá Xk Theo Bảng Phân Loại Tiêu Chuẩn Ngoại Thương -
Việc Làm Phân Theo Giới Và Khu Vực Thành Thị Nông Thôn -
Kiểm Định Sự Bằng Nhau Về Lao Động Bình Quân Giữa Các Nhóm Tham Gia Xuất Khẩu -
Kết Quả Ước Lượng Mô Hình Bằng Phương Pháp Gmm, Biến Phụ Thuộc Logarit Của Số Lao Động -
Kết Quả Ước Lượng Mô Hình Bằng Phương Pháp Gmm, Biến Phụ Thuộc Logarit Của Số Lao Động Trình Độ Thấp
Xem toàn bộ 204 trang tài liệu này.
Đơn vị: %
Nguồn: Tính toán từ Điều tra Lao động-việc làm, 2012-2018 Theo loại hình sở hữu: Khu vực ngoài nhà nước có tỷ lệ việc làm bền vững thấp
nhất, mặc dù đã có sự cải thiện đáng kể, từ 7,3% năm 2012 đến 13% năm 2018.
Bảng 3.14: Tỷ lệ lao động có việc làm bền vững theo loại hình sở hữu
Đơn vị: %
2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
Nhà nước | 96.72 | 96.86 | 97.00 | 97.00 | 97.00 | 97.00 | 97.00 |
Ngoài nhà nước | 7.36 | 8.14 | 9.00 | 10.50 | 12.00 | 12.00 | 13.00 |
FDI | 97.57 | 97.79 | 98.00 | 97.50 | 97.00 | 98.00 | 98.00 |
Nguồn: Tính toán từ Điều tra Lao động-việc làm, 2012-2018 Theo nhóm ngành phân theo trình độ công nghệ:
Phân bố lao động theo trình độ công nghệ: giai đoạn 2012-2018 cho thấy phần lớn lao động ở Việt Nam đang làm việc ở nhóm ngành công nghệ thấp, tiếp đến là nhóm ngành công nghệ trung bình. Tuy nhiên có xu hướng chuyển dịch dần lao động sang nhóm ngành có trình độ công nghệ cao.
Đơn vị: %
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Công nghệ thấp Công nghệ trung bình Công nghệ cao
Hình 3.14: Cơ cấu lao động có việc làm theo trình độ công nghệ
Nguồn: Tính toán từ Điều tra Lao động - việc làm, 2012-2018
Kết quả hình dưới cho thấy tỷ lệ việc làm bền vững khá thấp ở nhóm ngành có trình độ công nghệ thâp, mặc dù có xu hướng cải thiện trong giai đoạn 2012-2018. Lao động làm việc trong nhóm ngành có trình độ công nghệ cao thì có tỷ lệ việc làm bền vững cao hơn rất nhiều.
Đơn vị: %
100.00
90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Công nghệ thấp Công nghệ cao
Hình 3.15: Tỷ lệ lao động có việc làm bền vững giữa nhóm ngành có trình độ công nghệ thấp và nhóm trình độ công nghệ cao
Nguồn: Tính toán từ Điều tra Lao động - việc làm, 2012-2018
3.3. Tóm tắt chương 3
Qua việc phân tích thực trạng thương mại quốc tế ở Việt Nam qua các xu hướng như xuất khẩu, xu hướng nhập khẩu và và phân tích thực trạng vấn đề việc làm của người lao động Việt Nam theo các đặc điểm của người lao động, việc làm theo khu vực, việc làm theo vị thế, có thể rút ra những kết luận chính như sau:
Về xuất khẩu
Hội nhập quốc tế mang lại cơ hội về thương mại của các doanh nghiệp trong nước và mở rộng cơ hội việc làm cho người lao động.
Kim ngạch xuất khẩu tăng ổn định trong giai đoạn 2001-2008 sau đó suy giảm vào năm 2009. Nền kinh tế thế giới dần phục hồi kéo theo kim ngạnh xuất khẩu Việt Nam tăng trưởng trở lại vào năm 2010, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam chậm dần.
Cơ cấu xuất khẩu hàng hóa dịch chuyển theo hướng tăng tỷ trọng ngành công nghiệp chế biến chế tạo và giảm tỷ trọng hàng hóa xuất khẩu của ngành khai khoáng; giảm tỷ trọng giá trị hàng thô hoặc mới sơ chế, tăng tỷ trọng giá trị hàng chế biến hoặc đã tinh chế.
Cơ cấu về giá trị xuất khẩu ở Việt Nam thời gian qua chủ yếu thuộc khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Thị trường xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu ở khu vực APEC (chiếm 66,92%).
Việt Nam xuất khẩu nhiều vào một số quốc gia như: Hoa Kỳ (chiếm 19,44% trong tổng giá trị xuất khẩu), tiếp đến là Trung Quốc (chiếm 16,5%), Nhật (chiếm 7,8%), Hàn Quốc (chiếm 6,9%).
Về nhập khẩu:
Giá trị nhập khẩu tăng liên tục trong giai đoạn 2001 đến 2017, năm 2001 giá trị nhập khẩu là 16,2 tỷ đô la và kim ngạch nhập khẩu là 211,1 tỷ đô la vào năm 2017, tốc độ tăng bình quân kim ngạch nhập khẩu trong giai đoạn 2001-2017 là 16,9%/năm.
Giá trị nhập khẩu của Việt Nam phần lớn từ ngành công nghiệp chế biến chế tạo, cơ cấu nhập khẩu của hàng hóa phần lớn nhập hàng chế biến hoặc đã tinh chế, trong đó xu hướng về giá trị nhập khẩu đối với máy móc, phương tiện vận tải và phụ tùng tăng lên.
Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là nơi có giá trị kim ngạch nhập khẩu lơn; nguồn nhập khẩu chính từ các nước thành viên của APEC, tỷ lệ kim ngạch nhập khẩu từ khu vực này tăng dần từ 81,05% năm 2011 lên 84,34% vào năm 2017.
Giai đoạn 2010-2017 Việt Nam chủ yếu nhập hàng hóa từ thị trường Trung Quốc và tiếp đến Hàn Quốc.
Về cán cân thương mại:
Việt Nam luôn trong trạng thái nhập siêu, chủ yếu nhập khẩu hàng thiết yếu, nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất trong khi giá trị gia tăng của những nhóm hàng xuất khẩu chủ đạo như dệt may, thủy hải sản lại có giá trị còn thấp. Tuy nhiên, những năm gần đây giá trị xuất khẩu cao hơn nhập khẩu hay đã có dịch chuyển về cán cân thương mại từ nhập siêu sang xuất siêu. Năm 2012 giá trị xuất siêu là 0,75 tỷ đô la, 2014 là 2,3 tỷ đô và 2017 giá trị xuất siêu là 2,9 tỷ đô.
Chỉ số định hướng xuất khẩu của Việt Nam tăng trong giai đoạn 2001-2008, sau đó giảm vào năm 2009 do ảnh hưởng của khung hoảng kinh tế và tăng trở lại đến năm 2018. Đây là yếu tố thúc đẩy sản xuất trong nước và tạo việc làm ổn định trên thị trường lao động.
Chỉ số thâm nhập nhập khẩu cũng xu hướng tăng ổn định từ năm 2001 đến 2018. Điều này cũng có thể dẫn đến sự thay thế hàng hóa trong nước và sẽ ảnh hưởng đến vấn đề việc làm trong nền kinh tế của Việt Nam.
Về việc làm
Năm 2018, Việt Nam có 54,249 triệu người có việc làm2. Cơ cấu giới tính của lao động có việc làm không thay đổi nhiều trong thời kỳ 2012-2018; tỷ lệ dân số có việc làm hàng năm phân theo giới tính và khu vực nông thôn-thành thị có dấu hiệu giảm dần theo thời gian; tỷ lệ dân số có việc làm nói chung và tỷ lệ dân số nam, dân số nữ có việc làm nói riêng đều có xu hướng giảm ở nhóm lao động thanh niên (15-34 tuổi) và lao động trẻ (25-34 tuổi), ổn định ở nhóm lao động trung niên và tăng ở nhóm lao động cao tuổi;
Có sự chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng tăng lao động làm việc trong khu vực ngoài nhà nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, giảm lao động trong khu vực nhà nước; Tỷ trọng lao động làm công hưởng lương tăng và tỷ trọng lao động tự làm và lao động gia đình giảm trong 5 năm vừa qua.
Tỷ trọng lao động giản đơn đã giảm nhanh, tỷ trọng lao động của các nhóm nghề nghiệp đòi hỏi lao động phải có trình độ chuyên môn kỹ thuật đều có xu hướng tăng, nhất là tỷ trọng thợ có kỹ thuật lắp ráp và vận hành máy móc thiết bị và tỷ trọng lao động có chuyên môn kỹ thuật bậc cao.
2 Theo qui ước của điều tra lao động, việc làm do Tổng cục Thống kê thực hiện, người có việc làm là tất cả những người từ đủ 15 tuổi trở lên, trong thời gian 7 ngày tính đến ngày hộ gia đình được phỏng vấn, có làm bất cứ việc gì (không bị pháp luật cấm) từ 1 giờ trở lên để tạo ra các sản phẩm hàng hóa hoặc cung cấp các dịch vụ nhằm mục đích tạo ra thu nhập cho bản thân và gia đình.
Tỷ lệ lao động có việc làm bền vững mặc dù được cải thiện nhưng còn khá thấp, từ 20% năm 2012 tăng lên 25% vào năm 2018. Nhiều lao động lớn tuổi công việc bấp bênh, không có hợp đồng lao động, không tham gia bảo hiểm xã hội, tỷ lệ việc làm bền vững thấp;
Có sự cải thiện về việc làm bền vững ở các nhóm trình độ, từ nhóm không có chuyên môn kỹ thuật đến nhóm có trình độ cao đẳng, đại học.
Tỷ lệ có việc làm bền vững có sự chênh lệch lớn giữa thành thị và nông thôn. Tỷ lệ việc làm bền vững thấp nhất ở nhóm lao động giản đơn và nhóm “Lao động có kỹ thuật trong nông, lâm nghiệp và thuỷ sản” và cao nhất ở các nhóm như: Chuyên môn kỹ thuật bậc cao, Chuyên môn kỹ thuật bậc trung, Nhân viên.
Phần lớn lao động ở Việt Nam đang làm việc ở nhóm ngành công nghệ thấp, có xu hướng chuyển dịch dần lao động sang nhóm ngành có trình độ công nghệ cao.
CHƯƠNG 4.
PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐẾN VẤN ĐỀ VIỆC LÀM
4.1. Phân tích thống kê về quan hệ giữa thương mại quốc tế và việc làm trong các doanh nghiệp
Phần này luận án sử dụng công cụ phân tích thống kê anova (phân tích phương sai) để xem xét mối quan hệ giữa một số chỉ số của thương mại quốc tế và số việc làm trong doanh nghiệp. Để làm được điều này, luận án sắp xếp các doanh nghiệp theo giá trị của biến thương mại quốc tế (định hướng xuất khẩu, thâm nhập nhập khẩu) theo từng năm. Sau đó chia các doanh nghiệp ở mỗi năm thành 5 nhóm bằng nhau, bao gồm: nhóm 5, 20% doanh nghiệp có chỉ số thương mại quốc tế cao nhất; nhóm 4 là 20% doanh nghiệp có chỉ số thương mại quốc tế cao thứ nhì; nhóm 3 là 20% doanh nghiệp có chỉ số thương mại quốc tế cao thứ ba; nhóm 2 là 20% doanh nghiệp có chỉ số thương mại quốc tế cao thứ tư và 20% doanh nghiệp có chỉ số thương mại quốc tế thấp nhất.
Như vậy luận án sẽ phân chia các doanh nghiệp thành 5 nhóm như trên dựa vào các chỉ số định hướng xuất khẩu (GR_EXP) và chỉ số thâm nhập nhập khẩu (GR_IMP). Như vậy mỗi biến số này sẽ có 5 giá trị ứng với các mức tham gia thương mại quốc tế. Tuy nhiên, để có thêm sự so sánh với nhóm các doanh nghiệp không tham gia thương mại quốc tế, luận án bổ sung thêm nhóm các doanh nghiệp không tham gia thương mại quốc tế.
4.1.1. Quan hệ giữa định hướng xuất khẩu và việc làm
Kết quả phân tích phương sai về lao động bình quân giữa các nhóm định hướng xuất khẩu (GR_EXP) và giữa các năm cho các giá trị của Prob nhỏ hơn 5%, cho thấy có sự khác biệt về số việc làm giữa các nhóm doanh nghiệp có mức độ định hướng xuất khẩu khác nhau.
Bảng 4.1: Bảng phân tích ANOVA cho 2 chiều GR_EXP và năm (year)
Number of obs | = 1,947,474 R-squared = | 0.0417 | |
Root MSE | = 287.605 Adj R-squared = | 0.0416 | |
Source | Partial SS | df MS F | Prob>F |
Model | 7.00E+09 | 29 2.414e+08 2918.72 | 0.0000 |
GR_EXP | 6.89E+09 | 5 1.379e+09 16669.15 | 0.0000 |
year | 72389609 | 4 18097402 218.79 | 0.0000 |
GR_EXP#year | 92153085 | 20 4607654.3 55.70 | 0.0000 |
Residual | 1.61E+11 | 1,947,444 82716.474 | |
Total | 1.68E+11 | 1,947,473 86310.337 |
Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra doanh nghiệp
Qua các năm, số lao động bình quân ở nhóm không tham gia TMQT thấp nhất và thấp hơn rất nhiều so với nhóm có tham gia hoạt động TMQT. Số lao động bình quân trong các doanh nghiệp tăng dần theo mức độ xuất khẩu của doanh nghiệp. Ở các doanh nghiệp có mức độ xuất khẩu thấp nhất (nhóm 1) có số lao động bình quân thấp nhất, con số này tăng dần ở đến nhóm 4, nhóm 5.
Bảng 4.2: Số lao động đang làm việc bình quân trong các doanh nghiệp chia theo nhóm định hướng xuất khẩu
Đơn vị: số người
Nhóm không tham gia TMQT | Nhóm 1 | Nhóm 2 | Nhóm 3 | Nhóm 4 | Nhóm 5 | |
GR_EXP | ||||||
2012 | 22.22 | 236.27 | 242.83 | 243.45 | 425.88 | 500.99 |
2013 | 21.12 | 299.11 | 279.42 | 339.84 | 597.79 | 609.17 |
2014 | 19.98 | 246.81 | 216.49 | 249.49 | 447.92 | 436.91 |
2015 | 18.77 | 229.72 | 242.94 | 300.31 | 476.13 | 497.32 |
2016 | 18.15 | 227.34 | 232.01 | 264.3 | 458.49 | 450.13 |
Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra doanh nghiệp
Giai đoạn đoạn 2012-2016, kết quả kiểm định Bartlett's test cho phương sai sai số không đổi có giá trị Prob>chi2 = 0.000 <5%, điều này cho thấy có sự khác biệt về lao động giữa các nhóm tham gia xuất khẩu (bảng 3.3).
Bảng 4.3: Bảng phân tích ANOVA cho trường hợp GR_EXP
Analysis of Variance
Source
SS
df MS
F Prob > F
------------------------------------------------------------------------
Between groups
Within groups
6.9016e+09
5 1.3803e+09 16677.15 0.0000
1.6119e+111947468 82766.6929
------------------------------------------------------------------------
Total 1.6809e+111947473 86310.3368
Bartlett's test for equal variances: chi2(5) = 2.5e+06 Prob>chi2 = 0.000
Nguồn: Tính toán từ số liệu điều tra doanh nghiệp