Di Tích Ls-Vh Có Thể Sử Dụng Trong Dhls Việt Nam Ở Lớp 12

Chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền và mục 2: Sự chuẩn bị cuối cùng trước ngày Tổng khởi nghĩa.

Bài 19: “Bước phát triển của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1951 - 1953)” có thể sử dụng di tích nơi tổ chức Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ nhất vào giảng dạy ở mục III: Hậu phương kháng chiến phát triển mọi mặt.

Bài 20: “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953

- 1954)” có thể sử dụng một số di tích lịch sử quan trọng ở khu di tích lịch sử ATK - Định Hóa vào giảng dạy, đặc biệt ở mục 1: Cuộc Tiến công chiến lược Đông - Xuân 1953-1954 và mục 2: Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ (1954).

Bài 21: “Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở Miền Nam (1954 - 1965)” có thể sử dụng di tích lịch sử địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ba lần về thăm Khu gang thép Thái Nguyên vào giảng dạy ở mục 2: Miền Bắc thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961-1965).

Bài 22. “Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược. Nhân dân miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất (1965 - 1973)” có thể sử dụng di tích 915 TNXP Bắc Thái vào giảng dạy ở mục 2: Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, vừa sản xuất và làm nghĩa vụ hậu phương.

Bảng 2.3. Di tích LS-VH có thể sử dụng trong DHLS Việt Nam ở lớp 12

Bài

Nội dung

Nguồn khai thác, sử dụng

Bài 16

Khởi nghĩa Bắc Sơn

(27 -9 - 1940)

Di tích nhà tù Chợ Chu

Chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền

Địa điểm thành lập đội Cứu quốc quân II ngày 15/9/1941: Di tích lịch sử rừng

Khuôn Mánh

Sự chuẩn bị cuối cùng trước ngày

Tổng khởi nghĩa

Di tích lịch sử nơi thành lập Việt Nam

giải phóng quân.

Bài 20

Cuộc tiến công chiến lược Đông -

Xuân 1953 - 1954 và chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954

Khu di tích ATK Định Hóa - Thái Nguyên

Bài 21

Miền Bắc thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 - 1965)

Di tích lịch sử: Địa điểm lưu niệm chủ

tịch Hồ Chí Minh về thăm khu công nghiệp Gang Thép - Thái Nguyên

Bài 22

Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, vừa sản xuất

và làm nghĩa vụ hậu phương

Di tích 915 TNXP Bắc Thái

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 139 trang tài liệu này.

Những sự kiện lịch sử Việt Nam đã qua không thể tái tạo lại được, song HS có thể tri giác, nhận thức được quá khứ lịch sử thông qua các hiện vật, tài liệu tại các di tích LS-VH. Khi sử dụng hiệu quả các di tích LS-VH giúp HS bồi dưỡng nhận thức đúng đắn, phát triển kĩ năng, giáo dục tư tưởng, thái độ. Trên cơ sở đó, hình thành và phát triển cho HS năng lực và phẩm chất phù hợp theo mục tiêu dạy học bộ môn.

2.2. Hình thức sử dụng di tích lịch sử - văn hóa địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thông tỉnh Thái Nguyên

2.2.1. Sử dụng tài liệu di tích lịch sử - văn hóa trong dạy học nội khóa trên lớp

Bài học lịch sử là một khâu quan trọng trong quá trình dạy học, là hình thức cơ bản, bắt buộc của việc tổ chức quá trình thống nhất giữa giảng dạy và học tập. Trong đó, GV tiến hành truyền đạt kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình

thành thái độ, góp phần hình thành các năng lực chung, năng lực riêng và những phẩm chất cần thiết cho HS. Song để bài học lịch sử trở nên hấp dẫn, không gây nhàm chán thì GV phải biết kết hợp linh hoạt, sáng tạo các phương pháp dạy học để bài học đạt hiệu quả, bồi dưỡng khắc sâu kiến thức, giáo dục đạo đức, tư tưởng và tình cảm nhận thức cho HS. Một trong những biện pháp quan trọng góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ môn là việc khai thác sử dụng tài liệu về di tích LS-VH khi tiến hành bài học trên lớp.

Lịch sử dân tộc có rất nhiều bài học có thể sử dụng các di tích LS-VH ở Thái Nguyên để phục vụ cho quá trình học tập trên lớp của HS. Trên cơ sở lựa chọn những tài liệu tiêu biểu thuộc các di tích cần kết hợp với các phương pháp dạy học khác giúp HS nắm chắc kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, góp phần phát huy tính tích cực học tập của HS.

Ví dụ: Khi dạy bài 16 (Lịch sử 10) về “Khởi nghĩa Lý Bí và sự thành lập nhà nước Vạn Xuân”, GV có thể sử dụng tranh ảnh và nội dung của di tích Lý Nam Đế ở Thái Nguyên để giúp HS khắc sâu hơn về kiến thức bài học. Trong đó GV nhấn mạnh đền Mục được coi là một trong những di tích quan trọng liên quan đến việc phát hiện quê hương gốc của Lý Nam Đế, đồng thời là nơi tôn vinh, ghi nhận công lao của vị vua xưng đế đầu tiên của nước ta.

Khi dạy bài 19 (Lớp 10) về “Cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Lý”, GV cần nghiên cứu sách giáo khoa, lựa chọn kiến thức và xác định di tích cần khai thác (di tích Đền Đuổm thờ anh hùng Dương Tự Minh). GV tìm hiểu sâu về di tích và sử dụng trong quá trình giảng dạy. GV có thể chú ý đến hình ảnh ngôi đền cổ kính tọa lạc dưới chân núi Đuổm để khắc sâu kiến thức cho HS về vai trò của anh hùng Dương Tự Minh trong lịch sử.

Cùng với lịch sử dân tộc, bài học nội khóa về lịch sử địa phương cũng là một nội dung quan trọng cần đề cập đến. Di tích LS-VH ở Thái Nguyên không chỉ được GV sử dụng để cụ thể hóa sự kiện lịch sử dân tộc mà còn giúp HS hiểu

sâu kiến thức cơ bản liên quan đến lịch sử địa phương.

Ví dụ: Khi dạy học lịch sử địa phương về “Khởi nghĩa binh lính Thái Nguyên”, GV lựa chọn một số hình ảnh về Trại lính khố xanh, đền thờ Đội Cấn…để khắc sâu thêm kiến thức cho HS về vai trò của đội trưởng lính khố xanh (Trịnh Văn Cấn). Bên cạnh đó, GV có thể giao nhiệm vụ cho HS sưu tầm tranh ảnh và nội dung di tích về một số địa điểm của cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên năm 1917 liên quan đến bài học, HS có thể chia lớp thành các nhóm để hoàn thiện nhiệm vụ. Thông qua việc làm này, GV có thể tập hợp và thu được khối tài liệu phong phú về các di tích, hơn nữa tập dượt cho HS công tác nghiên cứu lịch sử bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm tốt đẹp cho HS như lòng yêu quê hương, khâm phục tài năng của ông cha ta trong quá trình dựng nước và giữ nước.

Các di tích LS-VH ở Thái Nguyên là nguồn tài liệu vô cùng quý giá, góp phần bổ sung, củng cố và hoàn thiện kiến thức lịch sử làm cho bài học thêm phần phong phú và hấp dẫn hơn. Trong quá trình khai thác các tài liệu về những di tích LS-VH ở Thái Nguyên phục vụ cho bài học nội khóa thì GV phải xác minh tính chân thực của các tài liệu về di tích LS-VH mình sử dụng, biết lựa chọn những di tích với những tài liệu điển hình, phù hợp với nội dung bài học để việc khai thác và sử dụng đạt hiệu quả. Bên cạnh đó, cần nhấn mạnh việc kết hợp tốt các phương pháp, kĩ thuật dạy học làm cho bài học sinh động, hấp dẫn hơn.

2.2.2. Tiến hành bài học nội khóa tại di tích lịch sử - văn hóa

Bài học lịch sử được thực hiện theo nội dung của chương trình và hoàn toàn khác với hoạt động ngoại khóa tại di tích LS-VH. Tuy hình thức học tập có thay đổi song bài học tại di tích (thực địa) là bài học nội khóa, một mắt xích trong toàn bộ quá trình có liên quan đến các bài học lịch sử khác. Việc học tập loại bài này là bắt buộc đối với tất cả HS.

Bài học tại di tích có ý nghĩa rất lớn đối với HS trên cả ba mặt kiến thức, kĩ năng, thái độ, là phương thức thực hiện dạy học gắn với đời sống có tác dụng nâng cao hiểu biết về kiến thức lịch sử, văn hóa, giáo dục lòng yêu quê hương,

đất nước, óc thẩm mĩ của HS. Bài học tại di tích cũng phải tuân theo các yêu cầu của một bài học nội khóa đồng thời cũng phải thực hiện đầy đủ các yêu cầu của bài học tại thực địa.

Để tiến hành bài học tại di tích GV phải chú ý:

Lựa chọn bài học phù hợp với di tích lịch sử - văn hóa và các điều kiện liên quan: GV phải căn cứ vào nội dung bài học, đặc điểm của các di tích LS- VH, thời lượng qui định của giờ học, điều kiện cơ sở vật chất để lựa chọn bài học phù hợp. Nếu các di tích LS-VH gần địa phương thì cố gắng cho HS học tại thực địa, nếu xa địa phương thì tổ chức dạy học tại thực địa những bài lịch sử địa phương. Tuy nhiên cần ưu tiên lựa chọn những di tích LS-VH có khoảng cách gần, có liên quan mật thiết đến các sự kiện lịch sử của bài học. Ví dụ: Đối với các trường ở địa bàn thành phố Thái Nguyên khi dạy về lịch sử địa phương có thể lựa chọn cụm di tích một số địa điểm của cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên năm 1917.

Chuẩn bị chu đáo là yếu tố quyết định hiệu quả của bài học: Căn cứ vào nội dung và chương trình, GV cần lập kế hoạch cụ thể, xây dựng kịch bản giờ dạy (giáo án) chi tiết, thông báo trước nhiệm vụ học tập cho HS. Để làm tốt điều này GV bắt buộc phải khảo sát địa điểm học tập, liên hệ với ban quản lí di tích trước khi tiến hành tổ chức dạy học tại thực địa.

Trong quá trình tiến hành dạy học: GV cần xác định rõ mối quan hệ giữa nội dung bài học chính khóa với di tích LS-VH, chú ý phát huy óc quan sát và tính tích cực học tập của HS. GV có thể tổ chức cho HS học tập tại một khu trong di tích, sau đó tổ chức cho HS quan sát những hiện vật, tranh ảnh liên quan đến bài học hoặc GV có thể vừa giảng dạy vừa giới thiệu những hiện vật, tranh ảnh của di tích để HS có thể hình dung nội dung lịch sử.

Ví dụ: Khi dạy bài 24 (Lịch sử 11), GV lựa chọn nội dung về Khởi nghĩa của binh lính Thái Nguyên (1917) để tổ chức dạy học tại các di tích như: Trại lính khố xanh, đền thờ Đội Cấn, phòng tuyến Gia Sàng, nhà lao Thái Nguyên.

Đây là một cụm các di tích có liên quan đến Khởi nghĩa binh lính Thái Nguyên năm 1917 nằm ngay ở trung tâm thành phố Thái Nguyên, vì thế rất thuận lợi cho các trường ở thành phố có thể tiến hành dạy học tại di tích. Khi tiến hành bài học, GV có thể tổ chức cho HS học tập tại một gian phòng riêng, sau đó hướng dẫn HS tham quan các di tích liên quan đến bài học. Điều này giúp HS phát huy được tính tích cực học tập, óc quan sát và có những trải nghiệm thú vị. Kết thúc bài học, GV có thể đưa ra những câu hỏi khắc sâu kiến thúc cho HS: Trại lính khố xanh gắn liền với sự kiện lịch sử nào? Em đánh giá như thế nào về vai trò của đội trưởng Trịnh Văn Cấn?

Tiến hành bài học tại di tích LS-VH theo cách này sẽ có tác dụng rất lớn, cụ thể hóa, bổ sung kiến thức giúp HS có được những biểu tượng cụ thể, sinh động mà giờ học trên lớp không thể làm được. Đồng thời, nó cũng góp phần kích thích hứng thú học tập của HS, làm cho giờ học sôi nổi hơn.

2.2.3. Sử dụng tài liệu di tích lịch sử - văn hóa trong hoạt động ngoại khóa

Sử dụng tài liệu di tích LS-VH trong hoạt động ngoại khóa có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thông. Thực hiện mục tiêu môn học, ngoài việc tiến hành bài học nội khóa, ngoại khóa lịch sử là một hình thức tổ chức dạy học được HS yêu thích. Thông qua các hoạt động ngoại khóa HS được bồi dưỡng kiến thức, được giáo dục về tư tưởng, tình cảm, thông qua đó giúp các em phát triển và hoàn thiện các năng lực của bản thân.

Ngoại khóa lịch sử có nhiều hình thức như đọc sách, kể chuyện, nói chuyện, trao đổi thảo luận, dạ hội lịch sử, tham quan, triển lãm học tập, tổ chức trò chơi….Trong luận văn, chúng tôi giới thiệu 3 hình thức tổ chức ngoại khóa cơ bản được HS yêu thích và đem lại hiệu quả cao, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông.

Tham quan lịch sử

Tham quan có một vị trí quan trọng trong DHLS ở trường phổ thông, là một hình thức học tập ngoại khóa có ý nghĩa to lớn về mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát triển HS. Tham quan giúp HS được trực quan sinh động từ những sự kiện lịch sử thông qua các hiện vật trưng bày hoặc đồ phục chế quá khứ. Đặc biệt, tham quan là phương tiện quan trọng để liên hệ kiến thức lí luận với thực tiễn, gắn nhà trường và xã hội.

Thái Nguyên là tỉnh có số lượng các di tích LS-VH tương đối phong phú, những di tích này có tầm ảnh hưởng lớn đối với lịch sử dân tộc, thể hiện những biến cố, sự kiện lịch sử, tầm vóc, ý nghĩa trong tiến trình lịch sử, vì thế tham quan học tập tại những di tích LS-VH là hết sức cần thiết. Tùy từng nội dung, mục đích, hình thức tổ chức tham quan khác nhau nhưng phải tuân thủ những yêu cầu, nội quy của buổi tham quan nói chung, tránh làm việc tùy tiện, không có kế hoạch. Đối với hình thức này, nội dung chủ yếu của buổi tham quan là nhằm củng cố kiến thức đã học hoặc chuẩn bị cho việc học tập, nghiên cứu kiến thức mới. Hơn nữa, để bài học đạt hiệu quả, GV có thể kết hợp với cán bộ hướng dẫn di tích để giới thiệu, bổ sung, củng cố kiến thức phù hợp với yêu cầu, trình độ nhận thức của HS. Trên cơ sở đó GV gợi ý, dẫn dắt HS nắm vững những vấn đề quan trọng. Qua một số buổi tham quan, GV cần tiến hành kiểm tra, đánh giá nhận thức của HS, thông qua đó có thể trao đổi, rút kinh nghiệm cho những lần tham quan sau đạt hiệu quả tốt hơn.

Để tổ chức được các chuyến tham quan này, GV cần thực hiện các nội dung sau:

Đầu năm học, GV lên kế hoạch về việc học tập tại di tích và đề xuất với Ban giám hiệu nhà trường, tổ bộ môn.

Tổ nhóm chuyên môn họp lên kế hoạch và dự trù kinh phí cho buổi tham

quan.

Trước khi thực hiện tham quan khoảng 2 tuần, GV cần liên hệ với cán bộ

quản lí di tích để được giúp đỡ cũng như trình bày nội dung, mục đích chuyến tham quan. Từ đó, GV có kế hoạch phối hợp tốt với cán bộ quản lí khu di tích để

buổi tham quan đạt hiệu quả tốt nhất. GV cũng cần phổ biến mục đích, yêu cầu của chuyến tham quan, những công việc mà HS chuẩn bị, thời gian, địa điểm cụ thể.

Khi tiến hành tham quan, GV có thể kết hợp vừa tham quan khái quát vừa tổ chức hướng dẫn HS tìm hiểu sâu về một số hiện vật, địa điểm tại di tích sát với nội dung các bài học mà các em đã học hay sẽ học.

Kết thúc buổi tham quan, GV có thể cho HS củng cố những điều thu nhận được và yêu cầu HS viết bài thu hoạch về một số vấn đề nhằm nâng cao nhận thức của các em.

Việc tổ chức tham quan học tập tại di tích là một trong những hình thức giúp HS kết nối kiến thức học trên lớp với thực tế lịch sử, từ đó HS ghi nhớ kiến thức nhanh và góp phần nâng cao hiệu quả học tập.

Ví dụ: Sau khi học xong giai đoạn lịch sử 1945 - 1954, GV có thể tổ chức cho HS đi tham quan học tập tại khu di tích ATK Định Hóa - Thái Nguyên (Phụ lục 5). Đây là dịp để HS có điều kiện trực tiếp quan sát, tìm hiểu các di tích, địa điểm, hiện vật liên quan đến bài học, cụ thể hóa kiến thức và tạo những biểu tượng chân thực, chính xác. Mục đích tham quan học tập nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức về lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945 - 1954, giáo dục cho HS lòng yêu quê hương đất nước, phát triển các năng lực nhận thức và năng lực thực hành cho HS.

Để tổ chức tham quan học tập tại ATK, GV phụ trách cần liên hệ trước với Ban quản lí di tích, tìm hiểu nội dung và đặt ra yêu cầu với người hướng dẫn để tập trung giới thiệu các vấn đề phù hợp với chương trình học tập. Cụ thể, tập trung vào một số địa điểm của ATK như nơi ở và làm việc của Bác Hồ, Trung ương Đảng, Chính phủ trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.

Kể chuyện lịch sử

Đây là một hình thức tổ chức ngoại khóa hấp dẫn, dễ làm đối với cả GV và HS, giúp HS được rèn luyện sự tự tin, khả năng ngôn ngữ, bồi dưỡng tình yêu đối với lịch sử. Tuy nhiên, cần phải lưu ý kể chuyện lịch sử là việc phổ biến kiến