Quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam

Mua bảo hiểm tiền vay Bảo hiểm tín dụng: Là biện pháp rất an toàn, hiệu quả cao, đây là biện pháp giảm thiểu tổn thất cho ngân hàng khi rủi ro tín dụng xảy ra. Có hai hình thức mua bảo hiểm tiền vay mà Vietcombank Bắc Ninh có thể thực hiện là:

Một là, Vietcombank Bắc Ninh yêu cầu khách hàng vay thực hiện mua bảo hiểm bắt buộc trong suốt quá trình vay đối với tài sản bảo đảm dễ xảy ra rủi ro làm giảm giá trị TSBĐ (Ví dụ: TSBĐ là tô, nhà xưởng, máy móc, thiết bị, hàng hóa, bất động sản có công trình xây dựng trên đất có giá trị cao). Đây là biện pháp mà khách hàng chủ động trang bị cho mình một sự bảo đảm khi khách hàng gặp rủi ro. Vietcombank Bắc Ninh yêu cầu toàn bộ khách hàng vay vốn không có tài sản bảo đảm phải thực hiện mua bảo hiểm bảo an tín dụng. Đối với những khách hàng có tài sản đảm bảo, Ngân hàng cũng yêu cầu tối đa khách hàng mua bảo hiểm bảo an tín dụng đối với khoản vay của mình. Tích cực mua bảo hiểm bảo an tín dụng nhằm hạn chế những rủi ro bất khả kháng do các nguyên nhân khách quan làm ảnh hưởng đến nguồn trả nợ của khách hàng.

Hai là: Vietcombank Bắc Ninh trực tiếp mua bảo hiểm của các tổ chức bảo hiểm chuyên nghiệp. Đây là hình thức bảo hiểm hay thực chất là ngân hàng san sẻ với các công ty bảo hiểm về những rủi ro mà họ phải gánh.

Khởi kiện: Ngân hàng tiến hành khởi kiện ra tòa án nhân dân có thẩm quyền trong trường hợp:

+ Khoản vay khó đòi, tồn đọng mặc dù ngân hàng đã áp dụng các biện pháp xử lý tổ chức khai thác, xử lý tài sản thế chấp nhưng không đạt kết quả.

+ Khách hàng có dấu hiệu lừa đảo, cố tình chây ỳ việc thu hồi nợ mặc dù ngân hàng đã thực hiện các biện pháp thu nợ thông thường nhưng không có kết quả. Ngân hàng tiến hành các thủ tục khởi kiện khách hàng ra tòa để thu hồi nợ đúng trình tự tố tụng của pháp luật.

Vietcombank Bắc Ninh nói riêng và hệ thống ngân hàng nói chung còn có nhiều biện pháp để xử lý nợ có vấn đề: tăng cường tần suất kiểm tra khách hàng, cắt giảm dần dư nợ đối với khách hàng có tiềm ẩn nợ xấu, dừng, cấp tín dụng, miễn

giảm lãi, tái cấu trúc khoản vay, yêu cầu bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay… Tuy nhiên, trên thực tế, để ngân hàng có thể thu hồi được các khoản nợ xấu mất rất nhiều nguồn lực, bao gồm cả nhân lực, thời gian và chi phí. Do đó, cần phân bổ nguồn lực, kinh phí phù hợp để đẩy mạnh công tác thu hồi xử lý nợ. Vietcombank Bắc Ninh cần có bộ phận xử lý nợ xấu riêng, tách rời riêng biệt với công tác bán hàng để việc xử lý được khách quan và nhanh chóng hơn.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 139 trang tài liệu này.

3.2.4 Nâng cao trình độ và trách nhiệm của cán bộ tín dụng

Trong bất cứ một đơn vị nào thì tài sản lớn nhất đó chính là con người, con người là nhân tố quan trọng nhất trong toàn bộ guồng máy quyết định vững vàng và qua đó đã giảm thiểu rủi ro đáng kể trong quá trình công tác, tránh được những sai sót cố hữu có thể phòng ngừa. Như vậy, có thể rủi ro tín dụng phụ thuộc phần lớn vào trình độ, năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ Ngân hàng, cụ thể:

Đối với đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành

Trong hoạt động của bất cứ đơn vị nào thì vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành sẽ hình thành nên lề thói kinh doanh hay văn hóa kinh doanh của đơn vị, năng lực quản trị điều hành của đội ngũ cán bộ quản lý có ý nghĩa đặc biệt tạo nên năng lực quản trị điều hành của Chi nhánh. Đội ngũ cán bộ quản lý điều hành mạnh không chỉ đảm bảo hoạt động tín dụng của Ngân hàng có kỷ cương thống nhất mà còn biết phát huy tính năng động, sáng tạo của mỗi người qua đó thực hiện có hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng, tránh được những rủi ro không đáng có trong hoạt động kinh doanh.

Chính vì thế, để quản trị rủi ro tín dụng có hiệu quả, hạn chế rủi ro tín dụng, điều kiện tiên quyết đội ngũ quản lý điều hành cần quan tâm trau dồi về đạo đức nghề nghiệp, bồi dưỡng nâng tầm trình độ quản trị kinh doanh, hiểu biết về pháp luật và kiến thức về quản trị rủi ro ngay tại Ngân hàng, đặc biệt là quản trị rủi ro tín dụng để bộ máy Ngân hàng hoạt động kinh doanh có hiệu quả.

Tăng cường rà soát lại việc phân công nhiệm vụ trong Ban giám đốc, mỗi thành viên Ban giám đốc phải được phân công theo khả năng và chịu trách nhiệm với nhiệm vụ được giao. Để nâng cao tính chuyên môn hóa trong công việc nên có

các Phó giám đốc phụ trách và chịu trách nhiệm riêng từng mảng nghiệp vụ trước Giám đốc Chi nhánh. Riêng công tác tín dụng nên có một Phó giám đốc chịu trách nhiệm phát triển mở rộng quy mô tín dụng khách hàng cá nhân của Chi nhánh, một Phó giám đốc chuyên phụ trách các vấn đề liên quan đến công tác kiểm tra kiểm soát, dự báo các hồ sơ cho vay có vấn đề, một Phó giám đốc chuyên phụ trách công tác xử lý nợ (nếu có).

Đối với cán bộ tác nghiệp

Cán bộ tác nghiệp chính là sợi dệt nên bức tranh khung cảnh của Ngân hàng, bức tranh đó có hoàn thiện và bền vững hay không cần phải được thường xuyên rèn luyện về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp cũng như chuyên môn sâu. Để đạt được điều đó, không chỉ là nỗ lực từ một phía, các cán bộ bên cạnh việc tự trau dồi thì cũng cần được thường xuyên đào tạo tại các tổ chức uy tín được công nhận rộng rãi để nâng cao năng lực đánh giá, đo lường, phân tích rủi ro tín dụng. Do đó, để hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng, hạn chế rủi ro tín dụng, Chi nhánh cần trang bị cho mình thông qua quá trình tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, nuôi dưỡng một đội ngũ cán bộ chuyên môn hoá và có kinh nghiệm về quản trị rủi ro tín dụng. Cụ thể:

+ Về công tác tuyển dụng:

Nghiên cứu kỹ nhân sự hiện hữu bố trí công việc hợp lý, phát huy được thế mạnh của từng cán bộ, ví dụ cán bộ mạnh về giao tiếp thì bố trí vị trí bán hàng, cán bộ mạnh về phân tích thì bố trí vị trí thẩm định.

Tuyển dụng các cán bộ mới có đạo đức, có kỹ năng mềm tốt, hiểu biết xã hội, có khả năng phỏng vấn, thu thập và xử lý thông tin từ khách hàng cung cấp. Đặc biệt về vấn đề đạo đức, như chúng ta đã biết hiện nay công tác thanh tra kiểm tra kiểm khách, quản trị rủi ro được thực hiện nghiêm ngặt thì rủi ro lớn nhất đến với ngân hàng chính là đạo đức của cán bộ, do vậy phải tăng cường quản trị rủi ro liên quan đến đạo đức nhân viên.

+ Về công tác đào tạo:

Sau khi cán bộ được tuyển dụng thì chính sách đào tạo là việc rất quan trọng. Đối tượng cán bộ là sinh viên mới ra trường là nguồn nhân lực trẻ, năng động, nhiệt

huyết, được trang bị kiến thức tài chính ngân hàng song kinh nghiệm công tác còn hạn chế, cách nhìn nhận đánh giá vấn đề còn thiếu chiều sâu, cách tiếp nhận xử lý công việc còn thụ động chưa hình thành được cách phân tích đánh giá riêng. Những điều này tạo ra một thực trạng là đội ngũ cán bộ nhân viên thừa tính năng động, giàu kiến thức chuyên môn nhưng lại thiếu kinh nghiệm thực tế, đây cũng là thực tế tình hình cán bộ tín dụng KHCN tại Vietcombank Bắc Ninh. Điều này đòi hỏi Chi nhánh phải có chính sách đào tạo thực chất, đặc biệt là công tác tự đào tạo, hàng tháng tổ chức lớp học trao đổi chuyên môn cán bộ trong phòng, phổ biến kiến thức quy trình quy chế mới và truyền đạt kinh nghiệm thực tế của các cán bộ có kinh nghiệm cho các cán bộ mới, cách đào tạo này vừa gần gũi, vừa tiết kiệm chi phí lại rất hiệu quả.

+ Chế độ lương thưởng và cơ hội thăng tiến:

Ngân hàng cần có một cơ chế chi trả lương cho cán bộ nhân viên đảm bảo mức trả đủ cao để thu hút được nhân tài và hạn chế tình trạng chảy máu chất xám, nhất là đối với tầng lớp nhân sự trẻ có năng lực vì những đối tượng này rất nhanh nhạy, có khả năng tiếp thu công nghệ, có sức bật thay đổi hoạt động ngân hàng.

Ngân hàng nói chung và Vietcombank Bắc Ninh nói riêng có chính sách khen thưởng động viên hợp lý và kịp thời những nhân viên xuất sắc nhằm khuyến khích họ phấn đấu tích cực hơn nữa trong công việc, đồng thời tạo động lực thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao đối với các nhân viên khác, có cơ chế bồi dưỡng, quy hoạch các cán bộ có tiềm năng, có năng lực, có đạo đức để bổ nhiệm kịp thời, ghi nhận sự đóng góp của cá nhân cũng như tập thể trong tổ chức.

3.2.5 Đẩy mạnh công tác thu hồi nợ trực tiếp

Trên cơ sở kết quả phân tích và phân loại nợ, CBTD cần tiến hành đôn đốc KH trả nợ trong thời gian ngắn nhất. Đây được xem là biện pháp thu hồi nợ ít tốn kém nhất nhưng mang lại hiệu quả tương đối lớn.

Sau khi phân tích đánh giá các khoản nợ khó đòi, nợ đã xử lý rủi ro, Chi nhánh Vietcombank Bắc Ninh cần làm việc trực tiếp với KH, nhiều KH có thể trả ngay được một phần khoản nợ và có kế hoạch trả nợ dần trong tương lai, do vậy

phải động viên, phối hợp, tiếp tục hỗ trợ KH để khôi phục sản xuất kinh doanh, có nguồn thu để trả nợ.

Cách làm này tương đối phù hợp khi tiến hành thu hồi nợ khó đòi, nợ đã xử lý rủi ro của KH là hộ gia đình, cá nhân nhất là đối với hộ gia đình, cá nhân sản xuất nông lâm nghiệp, Đây là cách làm có hiệu quả trong quá trình xử lý thu hồi nợ khó đòi, đồng thời mang tính nhân văn sâu sắc,

Để nâng cao hiệu quả hoạt động thu hồi nợ trực tiếp. Chi nhánh Vietcombank Bắc Ninh cần có cơ chế khen thưởng hấp dẫn đối với các tổ chức, cá nhân tham gia hỗ trợ, giúp đỡ Chi nhánh Vietcombank Bắc Ninh thu hồi nợ khó đòi, bao gồm cả cán bộ nhân viên, cần xây dựng nguyên tắc khen thưởng theo tỷ lệ phần trăm giá trị nợ xấu thu hồi được để tối đa hoá giá trị các khoản nợ khó đòi thu hồi.

Trường hợp những khoản nợ xấu, nợ khó đòi do chủ quan cán bộ Chi nhảnh Vietcombank Bắc Ninh gây ra, cần kiểm tra, xác minh và quy trách nhiệm cụ thể, buộc phải bồi hoàn, nếu không thực hiện được phải xử lý nghiêm túc. Nếu cán bộ Chi nhánh Vietcombank Bắc Ninh cố ý làm trái quy định, lợi dụng mối quan hệ với KH để rút vốn thì phải truy tố trước pháp luật.

3.3 Kiến nghị

3.3.1 Kiến nghị với Chính phủ và NHNN

3.3.1.1 Kiến nghị với Chính phủ

- Nghiên cứu phát triển hệ thống lưu thông séc, hối phiếu và hệ thống thanh toán thay thế thanh toán bằng tiền mặt giúp cho việc quản lý, sử dụng vốn vay đúng mục đích.

- Ban hành các quy định tạo điều kiện dễ dàng hơn trong việc thành lập các công ty thẩm định giá, đồng thời mở rộng điều kiện thành lập doanh nghiệp thẩm định không chỉ giới hạn đối với doanh nghiệp nhà nước, công ty hợp doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đồng thời tạo điều kiện cho các công ty cổ phần tham gia hoạt động thẩm định giá. Chỉ đạo Bộ Tài chính làm đầu mối phối hợp với các bộ nghành liên quan như Ngân hàng nhà nước, Bộ kế hoạch đầu tư, Tổng cục thống kê, … thống nhất chuẩn hoá một số chỉ tiêu cơ bản làm cơ sở cho

các Bộ Ngành đánh giá xếp loại phục vụ cho công tác quản lý. Cho phép thành lập các chi nhánh Cục đang ký quốc gia giao dịch bảo đảm thuộc sở tư pháp tại các địa phương để thuận tiện trong việc đang ký giao dịch bảo đảm.

- Hoàn thiện quy trình xử lý tài sản đảm bảo

Mặc dù luật và các văn bản có liên quan của Việt Nam quy định NHTM có quyền xử lý TSĐB nợ vay khi khách hàng không trả được nợ, tuy nhiên cơ chế pháp lý chưa rõ ràng, đặc biệt là đối với quyền sử dụng đất. Trong thực tế, việc xử lý thu hồi nợ còn mất nhiều thời gian và qua nhiều khâu đoạn, do:

+ Ngân hàng chuyển hồ sơ của TSĐB sang trung tâm bán đấu giá chuyên trách thuộc sở tư pháp để xử lý, tuy nhiên tiến độ xử lý quá chậm, mất nhiều thời gian, thậm chí có nhiều trường hợp tồn đọng không xử lý được. Việc này có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có một nguyên nhân không thể không nhắc đến là hoạt động của trung tâm bán đấu giá kém hiệu quả.

+ Về việc chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng về tài sản cho người mua, nhận tài sản để thi hành án: Điều 49 - Pháp lệnh thi hành án dân sự có quy định: “Người mua tài sản, người nhận tài sản để thi hành án được pháp luật công nhận và bảo vệ quyền sở hữu đối với tài sản đó. Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện thủ tục chuyển quyền sở hữu cho người mua, người nhận tài sản để thi hành án theo quy định của Pháp luật…”. Theo đó, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm thực hiện thủ tục chuyển quyền sở hữu cho người mua, người nhận tài sản để thi hành án. Nhưng trong thực tế, công tác này vẫn còn nhiều khó khăn cho cả TCTD và người mua tài sản do hệ thống pháp luật hiện hành chưa hoàn chỉnh và đồng bộ - đặc biệt là vấn đề cải cách hành chính hiện nay còn chậm - nên trong một số trường hợp, người mua/hay người nhận tài sản từ thi hành án phải chờ đợi thời gian rất lâu để hoàn thành thủ tục, dẫn đến tâm lý e ngại của khách hàng khi mua các tài sản này và làm ảnh hưởng nhất định đến hiệu quả thi hành án và các TCTD thu hồi nợ cũng khó khăn.

+ Công tác thi hành án còn chậm. Trong thực tế có nhiều bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực thi hành và đã có đơn yêu cầu thi hành án của ngân hàng

nhưng cơ quan thi hành án vẫn chưa thi hành án với nhiều lý do như bản án chưa rõ ràng, hoặc lý do khác. Những trường hợp đó, ngân hàng phải chờ cơ quan thi hành án làm việc lại với tòa án. Thời gian chờ đợi này thường kéo dài hàng tháng thậm chí nửa năm ngân hàng mới nhận được văn bản trả lời của cơ quan thi hành án. Như vậy, để việc xử lý thu hồi nợ được nhanh hơn và giảm thiểu chi phí giao dịch cho ngân hàng, chính phủ cần hoàn thiện quy trình xử lý TSĐB từ khâu đấu giá đến khâu thi hành án, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ cũng như khuyến khích giao dịch thoả thuận đúng luật nhằm giúp các ngân hàng nhanh chóng thu hồi được nợ từ các TSĐB.

3.3.1.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước

- Thành lập chi nhánh của Trung tâm thông tin tín dụng tại các thành phố lớn. Nâng cao chất lượng thông tin trên cơ sở thu thập thông tin trong và ngoài Ngành. Sửa đổi bổ sung quy chế hoạt động và trao đổi thông tin tín dụng trong ngành ngân hàng. Nâng cao hơn nữa chất lượng thông tin tín dụng tại Trung tâm thông tin tín dụng của NHNN nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin cập nhật và chính xác về khách hàng. Cần có những biện pháp tuyên truyền thích hợp để các NHTM nhận thấy rõ quyền lợi và nghĩa vụ và quyền lợi trong việc cung cấp và sử dụng thông tin tín dụng. Phối hợp với các đơn vị liên quan thường xuyên tổ chức các khoá đào tạo và bồi dưỡng kiến thức cập nhật để nâng cao năng lực đánh giá, đo lường, phân tích, kiểm soát rủi ro tín dụng.

- NHNN tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chặt chẽ hoạt động tín dụng. Đồng thời cần nghiên cứu đưa ra các cảnh bảo sớm về các rủi ro tiềm ẩn mà các NHTM đang và sẽ đối mặt: rủi ro tập trung danh mục, rủi ro về môi trường kinh tế, rủi ro chính trị.... đây là những cảnh báo sớm rất hữu ích cho các NHTM trong điều kiện thông tin thu thập còn nhiều hạn chế.

- Với vai trò là cơ quan đầu mối quản lý vĩ mô của nhà nước trong lĩnh vực tín dụng NHNN cần có những phân tích và dự báo về diễn biến thị trường tín dụng trong từng thời kỳ căn cứ trên cơ sở các biến số kinh tế, tiền tệ vĩ mô thông qua các mô hình định tính và định lượng phù hợp. Thông qua đó cung cấp các đánh giá và

dự báo vĩ mô về diễn biến tiền tệ, tín dụng với chất lượng cao để các NHTM có cơ sở tham khảo một cách tin cậy khi hoạch định chiến lược phòng ngừa và hạn chế RRTD của mình.

- Hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy thanh tra ngân hàng theo ngành dọc từ Trung ương xuống cơ sở và có sự độc lập tương đối về điều hành và hoạt động nghiệp vụ trong tổ chức bộ máy của NHNN, ứng dụng những nguyên tắc cơ bản về giám sát hiệu quả hoạt động Ngân hàng của uỷ ban Basel, tuân thủ nguyên tắc thận trọng trong thanh tra.

3.3.2 Đối với Trụ sở chính Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam

Trụ Sở Chính Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) là cơ quan đầu mối chỉ đạo, điều hành, quyết định về đường lối, chiến lược hoạt động và đưa ra những định hướng chung của toàn hệ thống, làm cơ sở cho các Chi nhánh xây dựng định hướng hoạt động phù hợp. Vì vậy, Vietcombank cần có những chỉ đạo định hướng trực tiếp thúc đẩy hoạt động cũng như hỗ trợ Chi nhánh hoạt động, cụ thể:

- Tăng cường hỗ trợ Chi nhánh trong công tác đào tạo nghiệp vụ và bồi dưỡng cán bộ: Để nâng cao hơn nữa chất lượng đội ngũ cán bộ khách hàng, cán bộ thẩm định, Vietcombank thường xuyên mở các lớp đào tạo khi có sản phẩm mới, hay chính sách mới, hướng dẫn giải đáp các vướng mắc cho cán bộ để cán bộ nắm vững quy trình sản phẩm, giải đáp tư vấn cho khách hàng tốt hơn, bởi vì các chính sách, sản phẩm được chính các phòng ban nghiệp vụ tại Vietcombank ban hành. Bên cạnh đó, tăng cường mở các lớp bồi dưỡng kỹ năng mềm, kỹ năng bánh hàng, kỹ năng tư vấn cho các cán bộ.

- Định hướng ngành hàng, chân hàng phù hợp: Vietcombank cần có định hướng ngành hàng, chân hàng phù hợp với chính vùng miền, địa bàn hoạt động của các Chi nhánh, định hướng một cách chi tiết, không chung cung, bởi vì mỗi Chi nhánh có địa bàn hoạt động riêng, đặc điểm kinh tế xã hội mổi tĩnh trên lãnh thổ Việt Nam sẽ có từng nét, ví dụ tại tỉnh Bắc Ninh các doanh nghiệp FDI đầu tư mạnh mẽ, các hộ kinh doanh tư nhân tại các làng nghề (làng nghề đúc đồng Đại Bái, làng