Phương Pháp, Phương Tiện Tổ Chức Hoạt Động Ngoại Khoá Ở Trường Thcs

thức cơ bản của từng vấn đề có liên quan đến ngoại khoá để khi tổ chức ngoại khoá học sinh có thể đào sâu và mở rộng tầm hiểu biết của mình.

Tuỳ theo nội dung từng môn học mà người tổ chức có những hoạt động ngoại khoá cho phù hợp. Có khi là kết thúc một chương, một thời kỳ, giáo viên có một hoạt động ngoại khoá ở tổ bộ môn. Cũng có khi giáo viên đưa các em đến với các hoạt động thực tế (tham quan, nghe nói chuyện, xem phim...) trước khi học các giờ theo thời khoá biểu, theo phân phối chương trình. Tất cả những hoạt động này đều phải có liên quan đến nội dung kiến thức được biên soạn trong sách giáo khoa.

Các nội dung hoạt động ngoại khóa:

Hoạt động văn nghệ - nghệ thuật gắn với các môn Ngữ Văn, Lịch sử, GDCD. Hoạt động thể dục thể thao gắn với môn hể dục.

Hoạt động khác (Giới tính, môi trường, hoạt động theo năng khiếu, sở thích...) gắn với bộ môn GDCD, Ngữ văn, Sinh học, Địa lý.

1.3.3.3. Phương pháp, phương tiện tổ chức hoạt động ngoại khoá ở trường THCS

Phương pháp: Trong tổ chức hoạt động ngoại khoá môn học cho học sinh, giáo viên có thể sử dụng phối hợp các phương pháp thuyết trình, vấn đáp, dạy học nêu vấn đề, phương pháp sắm vai, phương pháp tổ chức trò chơi, phương pháp xử lý tình huống, phương pháp tham quan, thực hành thực tiễn, phương pháp nghiên cứu khoa học, phương pháp luyện tập, ôn tập và các phương pháp kiểm tra - đánh giá.

Phương tiện: Phương tiện dạy học có ý nghĩa quan trọng để thực hiện hiệu quả các tiết học và hoạt động ngoại khoá môn học. Căn cứ vào mục tiêu dạy học, nội dung, phương pháp dạy học và trình độ của học sinh, năng lực sư phạm của bản thân mà giáo viên có thể tổ chức, hướng dẫn học sinh sử dụng các loại phương tiện dạy học khác nhau như: Sách giáo khoa và đồ dùng trực quan, các thiết bị đa phương tiện như phim tư liệu, máy tính, máy chiếu với các phần mềm dạy học... Quá trình tổ chức có thể khai thác triệt để các địa điểm và không gian sư phạm của nhà trường như: Nhà xưởng, phòng thí nghiệm, sân chơi, bãi tập, nhà đa năng và các thiết chế cơ sở tại đại phương như nhà văn hóa, bảo tàng, khu vui chơi giải trí.

1.3.3.4. Quy trình tổ chức hoạt động ngoại khoá ở trường THCS

Chúng tôi xây dựng quy trình tổ chức hoạt động ngoại khoá môn học cho học sinh với các bước theo thứ tự cụ thể như sau:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 127 trang tài liệu này.

* Chuẩn bị:

- Lựa chọn chủ đề ngoại khóa;

- Lập kế hoạch ngoại khóa;

+ Xác định mục tiêu.

+ Dự kiến hình thức tổ chức.

+ Dự kiến thời gian thực hiện các giai đoạn của hoạt động ngoại khóa.

+ Dự kiến những việc cần sự ủng hộ của các lực lượng giáo dục khác.

* Tổ chức thực hiện:

- Tiến hành hoạt động ngoại khóa môn học theo kế hoạch;

Khi tổ chức ngoại khóa theo kế hoạch môn học, giáo viên lưu ý những nội dung sau:

+ Theo dõi HS để hướng dẫn kịp thời.

+ Đối với hoạt động qui mô lớn thì GV là người điều khiển.

+ Đối hoạt động có qui mô nhỏ, HS tự giác, tích cực thực hiện dưới vai trò của GV.

* Đánh giá:

- Tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả, rút kinh nghiệm, khen thưởng.

Tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học ở trường PTDTBT THCS được thể hiện ở kế hoạch tổ chức hoạt động. Kế hoạch cần đạt các yêu cầu sau:

- Mang tính toàn diện và cân đối các hoạt động giáo dục, hoạt động ngoại khoá trong một thể thống nhất và có kế hoạch cụ thể cho từng hoạt động, từng lứa tuổi, phản ánh toàn diện các nội dung của chương trình giáo dục.

- Cân đối giữa các mục tiêu với các biện pháp thực hiện mục tiêu.

- Đảm bảo chất lượng giảng dạy, giáo dục là trọng tâm của kế hoạch

- Có sự cân đối giữa giáo dục chính khoá và ngoại khoá, giữa hoạt động của nhà trường và các đoàn thể, các tổ chức xã hội.

- Định rõ thời gian và người chịu trách nhiệm thực hiện. Triệt để thực hiện các bước xây dựng kế hoạch:

Bước 1: Thu thập, xử lí thông tin: Điều tra tình hình, đánh giá tình hình giáo dục của năm học trước, phân tích các nhiệm vụ giáo dục thể hiện trong các văn bản chỉ đạo, xem xét các điều kiện tổ chức các hoạt động giáo dục, ngoại khoá…

Bước 2: Xác định mục tiêu.

Bước 3: Xác định các giải pháp thực hiện.

Bước 4: Xác định thời gian, qui trình thực hiện, phân công người chịu trách nhiệm cho từng phần công việc.

Bước 5: Triển khai kế hoạch, hướng dẫn, chỉ đạo giáo viên và học sinh thực hiện kế hoạch, các hoạt động giáo dục.

Bước 6: Kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch và điều chỉnh.

1.3.3.5. Hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá ở trường THCS

Trong nhà trường hoạt động ngoại khoá môn học phải luôn được tổ chức dưới nhiều hình thức phong phú, đa dạng mới có thể thu hút được số đông học sinh, mới có thể tạo ra được sức hấp dẫn với các em - lứa tuổi thích khám phá những gì mới mẻ.

Có những hình thức tổ chức chính sau đây:

- Tổ ngoại khoá bộ môn

Đây là tổ chức thu hút được số đông học sinh nhất định. Nội dung hoạt động của nó không nhất thiết phải giống như nội dung hoạt động có tính chất quần chúng, dẫu rằng về căn bản cũng không có gì khác nhau. Tuy nhiên, hai hình thức đó có khác nhau về số người tham gia, nội dung hoạt động ngoại khoá cũng cao hơn, sâu hơn, yêu cầu của người tham gia cũng có nặng hơn vì các tổ viên là những học sinh có trình độ sở trường khá hơn.

Hình thức tổ ngoại khoá môn học nhằm mục đích bồi dưỡng năng khiếu. Đối với những học sinh giỏi thì hình thức hoạt động quần chúng chưa làm cho các em thoả mãn. Việc tổ chức ngoại khoá là một yêu cầu cần thiết đối với các em ở dạng khá giỏi. Tuy nhiên, trong điều kiện của nhà trường THCS, trong hoàn cảnh thời gian và khả năng của giáo viên, mở rộng tổ chức tổ ngoại khoá môn học phải có giới hạn nhất định. Về nội dung hoạt động, giáo viên cũng cần đề ra từng vấn đề từ đơn giản đến phức tạp, không đòi hỏi ở học sinh quá nhiều công sức. Sự kiên định ở lứa tuổi học sinh còn chưa cao. Một bộ phận không nhỏ các em có thể buông trôi vì chán nản công việc hay làm có tính nửa vời. Giáo viên cần nắm được thực tế hoạt động của các tổ, nắm được diễn biến tư tưởng của các em để kịp thời giúp đỡ động viên. Muốn cho tổ ngoại khoá hoạt động đều đặn, nhất thiết giáo viên phải giúp đỡ các em, vạch ra một kế hoạch dài hơi cho cả năm hoặc từng tháng, từng kỳ.

- Những hình thức hoạt động ngoại khoá có tính chất quần chúng: Câu lạc bộ, thảo luận, hoạt động tổng hợp, tổ chức trò chơi, hội thi, giao lưu... Các cuộc thi có tính tích hợp như: Đường lên đỉnh Ôlympia, Tài trí trẻ, Vượt qua thử thách, Mở cửa tri thức, Nhịp nối trái tim…(kiến thức được huy động tổng hợp ở tất cả các môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, tư duy, nghệ thuật…) Các hoạt động tham quan, nghe kể chuyện lịch sử, nói chuyện thời sự…

Tham gia xem và biểu diễn văn nghệ;

Tổ chức đi thăm các cơ sở sản xuất: Hình thức đi thực tế đến các cơ sở sản xuất là một trong những hình thức học tập cực kỳ bổ ích, qua đó học sinh được đối chiếu những tri thức đã học với thực tế để hiểu bản chất một cách sâu sắc. Mặt khác qua hoạt động này học sinh có thể nhìn nhận các vấn đề ở nhiều góc độ từ đó có cái nhìn toàn diện về một vấn đề trong đó có nhiều điều mà các em không thể hiểu được khi học trên lớp.

Tham gia làm báo tường, tập san, các em sẽ được nâng cao về trình độ viết, kỹ năng diễn đạt. Khi nghe nói chuyện chuyên đề, các em sẽ được mở rộng những hiểu biết về một mảng kiến thức có độ sâu. Xem và nghe thuyết trình về sinh học... các em sẽ được hiểu, được đánh giá về vai trò, tác dụng của các bộ phận, các thực thể trong cơ thể sinh học, trong vũ trụ ...

Đi đến những danh lam thắng cảnh: Giúp phát triển năng lực quan sát, năng lực thẩm mỹ, tình yêu quê hương đất nước. Trong điều kiện hiện nay, việc hướng dẫn các em tham quan có tác dụng rất tốt, phát huy được hứng thú và tính tích cực của học sinh.

1.3.4. Các nguyên tắc tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường THCS

Để đảm bảo hiệu quả GD của HĐNK môn học, cho nên việc tổ chức các hoạt động phải tuân thủ các nguyên tắc sau đây:

* Nguyên tắc về tính mục đích: HĐNK môn học phải góp phần hình thành nhân cách người công dân, người lao động tự chủ, năng động, sáng tạo, giàu lòng yêu nước, có chí tiến thủ và ý chí vươn lên trong cuộc sống.

Nguyên tắc này đòi hỏi các cấp quản lý hoạt động GD, đội ngũ thầy cô giáo trong nhà trường và các lực lượng GD khác phải nhận thức đầy đủ về vị trí, nhiệm vụ,

vai trò của HĐNK môn học, tích cực chỉ đạo và hỗ trợ cho hoạt động này đạt được mục đích GD mong muốn.

* Nguyên tắc tính tự nguyện, tự giác: Đây là nguyên tắc chung, thể hiện đặc điểm của HĐNK môn học. Nếu hoạt động học tập trên lớp là bắt buộc thì HĐNK môn học là tự nguyện, tự giác. HS tự chọn tham gia các hoạt động theo khả năng, hứng thú, điều kiện sức khỏe của mình, chỉ có như vậy mới tạo ra được động cơ hoạt động, phát huy được thiên hướng của từng HS.

* Nguyên tắc tính đến các đặc điểm lứa tuổi và cá biệt của HS: Nguyên tắc này đòi hỏi nội dung và hình thức HĐNK môn học phải được thay đổi, tùy thuộc vào sự chuyển từ giai đoạn lứa tuổi này sang lứa tuổi khác ở HS. Nhà trường, GV phải xác định các loại hình hoạt động và các hình thức công việc sao cho chúng phù hợp với khả năng của lứa tuổi và hứng thú cá nhân HS.

* Nguyên tắc kết hợp sự lãnh đạo sư phạm với tính độc lập, tự quản của HS: Học sinh trung học tính tích cực hoạt động xã hội còn thấp, tính tự quản và chưa có kinh nghiệm sống, vì vậy cần có sự lãnh đạo sư phạm của thầy cô trong việc tổ chức các HĐNK môn học.

Nguyên tắc này đòi hỏi phát triển tính tích cực, độc lập, sáng tạo của HS. HĐNK môn học phải là hoạt động thực sự lôi cuốn học sinh học sinh và phù hợp với từng lứa tuổi học sinh. Vì vậy, vai trò của người thầy là xác định phương hướng hoạt động, giúp đỡ học sinh tổ chức công việc, là người cố vấn cho học sinh trong các hoạt động.

* Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả: Khi tiến hành bất cứ hoạt động nào cũng phải tính đến hiệu quả, nhưng hiệu quả GD luôn được coi là vị trí hàng đầu, chủ yếu của HĐNK môn học. Nếu tổ chức HĐNK môn học có sự kết hợp hiệu quả GD với các hiệu quả khác như: Kinh tế, chính trị, xã hội,... thì phải lấy hiệu quả GD để điều chỉnh hiệu quả khác.

1.4. Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường Trung học cơ sở

1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động ngoại khoá môn học ở trường THCS

Mục tiêu quản lý hoạt động ngoại khóa môn học là việc xây dựng và tổ chức thực hiện mục tiêu của các hoạt động này một cách đầy đủ, toàn diện, cân đối với cả 3 yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ trên cơ sở quán triệt nguyên lý giáo dục,

đổi mới phương pháp, hình thức giáo dục, bảo đảm các yêu cầu giáo dục toàn diện nhưng thiết thực và có trọng tâm, nâng cao chất lượng giáo dục.

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường trung học cơ sở

Quản lý các hoạt động ngoại khóa môn học trong trường THCS về thực chất là quản lý mục tiêu, nội dung chương trình, quản lý phương pháp và các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học, tạo điều kiện về nguồn lực (con người, kinh phí, thời gian, các điều kiện cơ sở vật chất...) để thực hiện các hoạt động này. Trọng tâm của quản lý các hoạt động ngoại khóa môn học là quản lý chất lượng các hoạt động này.

1.4.2.1. Quản lý nội dung chương trình hoạt động ngoại khoá môn học

Để quản lý nội dung và chương trình hoạt động ngoại khoá môn học, hiệu trưởng cần nắm bắt yêu cầu của các môn học và yêu cầu giáo dục của từng độ tuổi học sinh cụ thể trong chương trình giáo dục, chỉ đạo đảm bảo để chương trình được thực hiện đầy đủ, toàn diện, không cắt xén, đặc biệt là các hoạt động ngoài giờ lên lớp và ngoại khoá môn học. Việc chỉ đạo chương trình và nội dung giáo dục phải đảm bảo tính nguyên tắc, tính hệ thống nhưng cũng phải linh hoạt, sáng tạo, tránh máy móc, cứng nhắc. Các hoạt động ngoại khoá môn học được tổ chức và thực hiện trong thể thống nhất của chương trình giáo dục. Công tác ngoại khoá của học sinh không thể là một công việc phụ, một việc tuỳ tiện làm hay không cũng được. Bổ trợ cho kiến thức nội khoá, mở rộng, khắc sâu đồng thời giáo dục tư tưởng tình cảm cho học sinh là nội dung chủ đạo trong bất kỳ hoạt động ngoại khoá môn học nào. Có thể nội dung không là vấn đề có học ở trên lớp, nhưng nó phải có liên quan đến kiến thức đã được học.

Các tổ nhóm chuyên môn dựa vào kế hoạch chung của nhà trường trong năm mà có sự sắp xếp nội dung của hoạt động ngoại khoá môn học cho phù hợp theo chủ điểm, theo những mốc thời gian.

Người giáo viên phụ trách ngoại khoá môn học phải có sự chuẩn bị kỹ càng về mặt nội dung. Kiến thức mà giáo viên sẽ chuyển tải trong hoạt động ngoại khoá môn học phải đảm bảo một số yêu cầu sau:

- Có tính chính xác: Tri thức truyền đạt phải có độ tin cậy cao, nếu là trích dẫn phải nắm rõ nguồn gốc, xuất xứ, gọi tên đúng bản chất sự vật, hiện tượng.

- Có tính khoa học: Tất cả những tri thức nêu ra phải làm sáng tỏ cho chủ điểm ngoại khoá, có nhiệm vụ khắc sâu, mở rộng chứ không thể tuỳ tiện. Ngay việc sắp xếp cũng phải có trật tự lôgíc chặt chẽ.

- Có tính ứng dụng: Học sinh tham gia ngoại khoá môn học là dựa trên sự hứng thú và tính tự nguyện, do đó giáo viên tổ chức cần chú ý để các em được thực hành, tránh nặng tính “hàn lâm”. Cần chọn những vấn đề ngoại khoá kích thích sự phát triển tư duy ứng dụng, óc sáng tạo của học sinh, giúp các em vận dụng kiến thức vào cuộc sống nhanh và hợp lý.

Bên cạnh truyền thụ tri thức, nội dung của hoạt động ngoại khoá môn học còn phải gắn chặt với việc giáo dục tư tưởng tình cảm. Công tác giáo dục tư tưởng cho học sinh phải luôn gắn bó mật thiết với cuộc sống. Nó phải cụ thể, tinh tế, linh hoạt có lý, có tình, không trừu tượng, giản đơn, rập khuôn, cứng nhắc. Đối với lứa tuổi học sinh THCS - tuổi thanh thiếu niên, việc giáo dục tư tưởng tình cảm lại càng phải được tiến hành nhẹ nhàng, tinh tế. Giáo viên phải biết đi sâu vào tâm hồn, tình cảm của các em để uốn nắn và xây dựng. Chính trong hoạt động ngoại khoá môn học giáo viên có điều kiện để gần gũi học sinh, nắm vững những biểu hiện tư tưởng tình cảm của các em ngay trong sinh hoạt tập thể. Phạm vi giờ lên lớp không cho phép giáo viên hiểu sâu sắc đối tượng giáo dục vì tư tưởng tình cảm đạo đức của học sinh không phải là những khái niệm, những công thức, những câu lý luận trong sách vở mà là cái thực trong mối quan hệ với thầy cô, bè bạn.

1.4.2.2. Quản lý hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá môn học.

Người hiệu trưởng cần nắm bắt và hiểu rõ các phương pháp và các hình thức tổ chức giáo dục, hoạt động ngoại khoá để tổ chức các hoạt động này một cách phù hợp, linh hoạt và sáng tạo. Hình thức tổ chức ngoại khoá môn học trong nhà trường THCS phải được quản lý chặt chẽ. Các hình thức tổ chức ngoại khoá môn học đều phải nhằm mục đích mở rộng khả năng thu hút các em vào các hoạt động tập thể, cho các em có nhiều cơ hội bày tỏ những suy nghĩ, những hiểu biết của mình. Sự hướng dẫn của các thầy cô có tác dụng không nhỏ đối với việc bồi dưỡng khả năng nổi trội của các em với lĩnh vực mà mình ưa thích.

Với các tổ ngoại khoá: Đây là hình thức tổ chức có tính chuyên sâu, thu hút nhiều học sinh có năng khiếu tham gia. Do đó các nhà quản lý phải rất lưu tâm tới việc bố trí, sắp xếp giáo viên có năng lực chuyên môn vững vàng tham gia. Ngay với học sinh khi tham gia hình thức tổ ngoại khoá này cũng phải có những yêu cầu nhất định:

- Phải có sở thích và có ít nhiều sở trường về môn học ngoại khoá, không có sở thích thì không say mê làm việc, có sở trường thì mới hiểu và vận dụng được.

- Phải có trình độ học lực trung bình khá về môn học ngoại khoá. Hoạt động này dựa trên hứng thú của các em với bộ môn mà mình yêu thích do đó nét tâm lý chung là những học sinh thường có khả năng nhận thức tốt mới tham gia hoạt động này. Giáo viên phụ trách cũng theo nguyện vọng của các em mà đặt ra nội dung và phương pháp cho phù hợp để các em có điều kiện phát triển kiến thức, tư duy hợp lý. Hoạt động này không phải là hình thức phụ đạo học sinh yếu kém nên nếu những học sinh có trình độ yếu kém tham gia sẽ không những không theo kịp mà còn khiến các em khá giỏi bị phân tán, mất hứng thú. Hiệu quả của tổ ngoại khoá môn học khó có thể nói là tốt.

- Phải có sức khoẻ: Tổ ngoại khoá đòi hỏi tổ viên làm việc một số thời gian nhiều hơn học sinh bình thường.

- Phải có đạo đức: Phẩm chất ngay thẳng, thật thà, ham học hỏi sẽ giúp cho các em dễ tranh thủ được sự quý mến từ phía thầy cô và bè bạn.

Trong khi tổ chức, giáo viên cũng như nhà quản lý phải có những hình thức hoạt động từ đơn giản đến phức tạp, tránh bắt các em tốn quá nhiều công sức, quá nhiều thời gian để ảnh hưởng tới chất lượng các môn học khác.

Với các hoạt động ngoại khoá môn học có tính chất quần chúng: Đây là hoạt động giúp cho học sinh có điều kiện để giao lưu với tập thể. Nhà quản lý cũng như người tổ chức phải nghiên cứu sao cho có những hình thức hợp lý, phù hợp với lứa tuổi, đặc điểm tâm, sinh lý của học sinh giúp cho các em phát triển tốt các kỹ năng ứng xử và có tác dụng giáo dục tư tưởng tình cảm. Muốn vậy cần lưu ý:

+ Tránh lặp lại những hình thức tổ chức quá quen thuộc, dễ gây nhàm chán. Việc này, thật ra không dễ dàng bởi nó đòi hỏi người giáo viên phải tốn nhiều công sức đầu tư, sáng tạo, chịu khó sưu tầm các hình thức tổ chức của các đơn vị bạn, rồi