Sơ Đồ Dòng Chảy Các Nhánh Sông Và Các Vùng Lấy Mẫu Trầm Tích

Hình 4.6. Sơ đồ dòng chảy các nhánh sông và các vùng lấy mẫu trầm tích

(mũi tên chỉ hướng dòng chảy).

)

4.2.3 Phân tích mẫu

Các mẫu đất được xử lý và gia công theo hình giếng (dạng 3 đồng vị137Cs bằng phương pháp thu nhận phổ gamma.

để phân tích

Các mẫu trầm tích được xử lý và gia công theo hình đĩa để phân tích các đồng vị 137Cs, 238U, 226Ra, 228Ra, 228Th và 232Th bằng phương pháp thu nhận phổ gamma. Đồng thời các mẫu trầm tích này cũng được xử lý hoá học để phân tích 230Th và 232Th bằng phương pháp phổ anpha.

Một số mẫu trầm tích tại các vùng từ A đến K được chọn để phân tích các nguyên tố đa lượng và vi lượng bằng phương pháp huỳnh quang tia X (XRF). Các mẫu được chọn để phân tích nguyên tố như sau: TM8 - TM10 thuộc vùng A, TM27

- TM29 thuộc vùng B, TM45 - TM48 thuộc vùng D, TM51 - TM53 thuộc vùng E, TM66 - TM68 thuộc vùng G, TM70 - TM73 thuộc vùng H, TM79 - TM81 thuộc vùng I, TM87 - TM89 thuộc vùng K. Riêng vùng C và F tất cả các mẫu trầm tích trong một vùng được trộn với nhau để tạo thành một mẫu phân tích.

4.2.4 Kết quả và thảo luận

4.2.4.1 Kết quả phân tích

Kết quả phân tích 137Cs trong 21 mẫu đất bề mặt vùng đất trồng cây công nghiệp và 13 mẫu đất bề mặt trong vùng đất trồng cây ngắn ngày được đưa ra trong Phụ lục H (Bảng H1).

Kết quả phân tích các đồng vị 238U, 226Ra, 228Ra, 228Th và 232Th trong các mẫu trầm tích hồ bằng phương pháp thu nhận phổ gamma được đưa ra trong Phụ lục H (Bảng H2).

Kết quả phân tích 230Th và 232Th trong các mẫu trầm tích hồ bằng phương pháp phổ anpha được đưa ra trong Phụ lục H (Bảng H3).

Kết quả phân tích nguyên tố đa lượng và vi lượng trong một số mẫu trầm tích hồ một số bằng phương pháp huỳnh quang tia X được đưa ra trong Phụ lục I.

4.2.4.2 Sự cân bằng phóng xạ

Hoạt độ phóng xạ của đồng vị mẹ và đồng vị con tương ứng đối với 105 mẫu trầm tích hồ được biểu diễn trên Hình 4.7. Sự mất cân bằng phóng xạ giữa đồng vị

100

60 r = 0,99

0 20 40 60 80 100

Ra-228 (Bq/kg)

Ra-226 (Bq/kg

Ra-228 (Bq/kg

Th-228 (Bq/kg

con 226Ra với đồng vị mẹ 230Th khá rõ, trong đó thể hiện sự vượt trội của 226Ra so với 230Th. Kết quả này tương tự với kết quả thu được trong các nghiên cứu [53,70,93]. Sự vượt trội của 226Ra so với 230Th được giải thích là do độ linh động vượt trội của radi và nó bị hấp phụ bởi đất và trầm tích trong quá trình thấm lọc; sự liên kết của radi với các hạt đất và trầm tích liên quan chủ yếu tới các oxýt thứ sinh như Fe2O3 và Mn3O4 [62,72]. Đồng vị con 228Ra gần như cân bằng phóng xạ với đồng vị mẹ 232Th và hệ số tương quan giữa chúng r = 0,99. Đồng vị con 228Th cân bằng phóng xạ với đồng vị mẹ 228Ra và hệ số tương quan giữa chúng r = 0,99.

r = 0,82

r = 0,99

Th-230 (Bq/kg)

Th-232 (Bq/kg)

100

Hình 4.7 Hoạt độ phóng xạ của các đồng vị mẹ và các đồng vị con tương ứng đối với 105 mẫu trầm tích hồ Thác Mơ

4.2.4.3 Quan hệ giữa 226Ra và 232Th, giữa 230Th và 232Th

Quan hệ giữa 226Ra và 232Th đối với các vùng lấy mẫu từ A đến K được biểu diễn trên Hình 4.8 cùng với hệ số tương quan r. Đường thẳng đi qua các điểm thực nghiệm là đường hồi quy tuyến tính. Kết quả nhận được cho thấy 226Ra tương quan với 232Th theo vị trí mẫu với hệ số tương quan cao ở vùng D (r = 0,98) và vùng G (r = 0,93) - là các vùng tích tụ trầm tích tại lối ra của lưu vực có diện tích nhỏ. Đối với các vùng A, B và I (là các vùng tích tụ trầm tích tại lối ra của lưu vực có diện tích lớn), 226Ra tương quan yếu với 232Th theo vị trí mẫu (hệ số tương quan tương ứng là: 0,59; 0,76 và 0,58). Đối với các vùng là nơi hội lưu của các dòng chảy thì hoặc là 226Ra tương quan yếu với 232Th theo vị trí mẫu (vùng C, H và K) hoặc là chúng gần như không có tương quan với nhau (vùng E và F).

Vùng A

r = 0,59

0 5 10 15 20 25 30 35

Th-232 (Bq/kg)

Vùng B

r = 0,76

0 20

Th-232 (Bq/kg)

Vùng C

r = -0,70

0 3 6 9 12 15 18 21 24

Th-232 (Bq/kg)

Vùng D

r = 0,98

0 20 40 60 80

Th-232 (Bq/kg)

Vùng E

r = -0,31

0 20 40

Th-232 (Bq/kg)

Vùng F

r = -0,05

Th-232 (Bq/kg)

Vùng G

r = 0,93

0 20 40

Th-232 (Bq/kg)

Vùng H

r = 0,69

Th-232 (Bq/kg)

Vùng I

r = 0,58

Th-232 (Bq/kg)

100

Vùng K

r = -0,54

Th-232 (Bq/kg)

Ra-226 (Bq/kg)

Hình 4.8. Quan hệ giữa 226Ra và 232Th theo vị trí mẫu tại các vùng khảo sát (đường thẳng qua các điểm thực nghiệm là đường hồi quy tuyến tính; r là hệ số tương quan)

Vùng A

r = 0,96

0 10

Th-232 (Bq/kg)

Vùng B

r = 0,89

0 20

Th-232 (Bq/kg)

Vùng C

r = 0,99

0 10 20 30

Th-232 (Bq/kg)

Vùng D

r = 0,72

Th-232 (Bq/kg)

100

Vùng E

r = 0,94

0 20 40

Th-232 (Bq/kg)

Vùng F

r = -0,65

0 20 40 60

Th-232 (Bq/kg)

Th-230 (Bq/kg)

Quan hệ giữa 230Th và 232Th đối với các vùng lấy mẫu từ A đến K được biểu diễn trên Hình 4.9 cùng với hệ số tương quan r.

Vùng G

r = 0,94

0 20 40 60

Th-232 (Bq/kg)

Vùng H

r = 0,28

0 20 40

Th-232 (Bq/kg)

r = -0,25

Vùng I

Th-232 (Bq/kg)

100

Vùng K

r = 0,89

0 20 40

Th-232 (Bq/kg)

Th-230 (Bq/kg)

Hình 4.9. Quan hệ giữa 230Th và 232Th theo vị trí mẫu tại các vùng khảo sát (đường thẳng qua các điểm thực nghiệm là đường hồi quy tuyến tính; r là hệ số tương quan)

Kết quả nhận được cho thấy 230Th tương quan với 232Th theo vị trí mẫu với hệ số tương quan khá cao ở 6 vùng lấy mẫu sau: A (r = 0,96); B (r = 0,89); C (r = 0,99); E (r = 0,94); G (r = 0,94 và vùng K (r = 0,89). Đối với 4 vùng còn lại thì hoặc là 230Th tương quan yếu với 232Th theo vị trí mẫu (vùng D và F) hoặc là chúng gần như không có tương quan với nhau (vùng H và I). Hai đồng vị 230Th và 232Th thể hiện có tương quan với nhau theo vị trí mẫu tại nhiều vùng khảo sát hơn so với cặp đồng vị 226Ra và 232Th. Sự mất cân bằng của 226Ra so với đồng vị mẹ trong trầm tích đã đề cập ở trên là nguyên nhân làm cho nó thể hiện tương quan yếu (hoặc không tương quan) với 232Th.

4.2.4.4 Tỷ số 226Ra/232Th và 230Th/232Th đối với các vùng

Đặc trưng thống kê của bộ số liệu tỷ số 226Ra/232Th và 230Th/ 232Th đối với các mẫu trầm tích tại các vùng khảo sát trong lòng hồ được đưa ra trong Bảng 4.6.

Bảng 4.6. Đặc trưng thống kê của tỷ số 226Ra/232Th và 230Th/ 232Th đối với các vùng lấy mẫu (Se - là sai số chuẩn)

Tỷ số

Đại lượng

226Ra/232Th	Se	230Th/232Th	Se
Vùng A
Trung bình	0,578	0,047	0,585	0,045
Giá trị nhỏ nhất	0,372	0,046	0,533	0,039
Giá trị lớn nhất	0,795	0,073	0,651	0,047
Độ lệch chuẩn s	0,106		0,034
Số lượng mẫu n	22		22
Vùng B
Trung bình	0,552	0,027	0,406	0,036
Giá trị nhỏ nhất	0,426	0,022	0,347	0,025
Giá trị lớn nhất	0,768	0,026	0,508	0,036
Độ lệch chuẩn s	0,094		0,046
Số lượng mẫu n	21		21
Vùng C
Trung bình	0,636	0,054	0,527	0,041
Giá trị nhỏ nhất	0,435	0,046	0,509	0,033
Giá trị lớn nhất	0,764	0,057	0,552	0,038
Độ lệch chuẩn s	0,123		0,013
Số lượng mẫu n	8		8
Vùng D
Trung bình	0,595	0,028	0,363	0,040
Giá trị nhỏ nhất	0,541	0,019	0,267	0,036
Giá trị lớn nhất	0,682	0,042	0,476	0,051

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 194 trang tài liệu này.

Tỷ số

Đại lượng

226Ra/232Th	Se	230Th/232Th	Se
Độ lệch chuẩn s	0,050		0,081
Số lượng mẫu n	6		6
Vùng E
Trung bình	0,579	0,032	0,436	0,031
Giá trị nhỏ nhất	0,428	0,023	0,405	0,025
Giá trị lớn nhất	0,830	0,037	0,457	0,034
Độ lệch chuẩn s	0,158		0,019
Số lượng mẫu n	6		6
Vùng F
Trung bình	0,585	0,032	0,459	0,039
Giá trị nhỏ nhất	0,466	0,023	0,366	0,026
Giá trị lớn nhất	0,699	0,032	0,606	0,048
Độ lệch chuẩn s	0,085		0,092
Số lượng mẫu n	6		6
Vùng G
Trung bình	0,649	0,037	0,519	0,041
Giá trị nhỏ nhất	0,500	0,030	0,461	0,030
Giá trị lớn nhất	0,760	0,028	0,570	0,040
Độ lệch chuẩn s	0,098		0,042
Số lượng mẫu n	7		7
Vùng H
Trung bình	0,575	0,036	0,527	0,041
Giá trị nhỏ nhất	0,439	0,032	0,358	0,029
Giá trị lớn nhất	0,684	0,036	0,681	0,045
Độ lệch chuẩn s	0,082		0,106
Số lượng mẫu n	8		8
Vùng I
Trung bình	0,714	0,027	0,494	0,041
Giá trị nhỏ nhất	0,550	0,017	0,265	0,020
Giá trị lớn nhất	0,970	0,031	0,812	0,057
Độ lệch chuẩn s	0,158		0,223
Số lượng mẫu n	6		6
Vùng K
Trung bình	0,646	0,038	0,473	0,039
Giá trị nhỏ nhất	0,480	0,026	0,449	0,028
Giá trị lớn nhất	0,839	0,039	0,496	0,041
Độ lệch chuẩn s	0,147		0,021
Số lượng mẫu n	5		5

Sự thay đổi tỷ số 226Ra/232Th theo vị trí mẫu đối với các vùng khảo sát được biểu diễn trên đồ thị Hình 4.10. Kết quả cho thấy ngoại trừ vùng D và M, các vùng còn lại đều có các điểm có tỷ số 226Ra/232Th nằm ngoài khoảng sai số phân tích của

Thứ tự mẫu

0 10 20 30

Thứ tự mẫu

226Ra/232Th

trung bình mẫu ở mức tin cậy 99,74%. Tỷ số 226Ra/232Th thay đổi ít nhiều theo vị trí không gian đối với hầu hết các vùng khảo sát trong hồ và sự thay đổi này liên quan tới sự mất cân bằng của 226Ra theo xu thế vượt trội hơn so với đồng vị mẹ.

Vùng A

Vùng B

Vùng C

1,0

0,8

0,6

0,4

0,2

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0 10 20

Vùng D

Vùng E

Vùng F

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

Thứ tự mẫu

1,0

226Ra/232Th

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

Vùng G

Thứ tự mẫu

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

226Ra/232Th

Vùng K

0 2 4 6

Thứ tự mẫu

1,5

226Ra/232Th

1,3

1,1

0,9

0,7

0,5

0,3

Vùng H

Thứ tự mẫu

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

226Ra/232Th

Vùng L

0 2 4 6

Thứ tự mẫu

226Ra/232Th

1,1

226Ra/232Th

1,0

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,9

226Ra/232Th

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

Vùng I

226Ra/232Th

0 2 4 6 8

Thứ tự mẫu

Vùng M

0 2 4 6

Thứ tự mẫu

Hình 4.10. Tỷ số 226Ra/232Th tại các vị trí lấy mẫu trầm tích (Đường liền nét là giá trị trung bình và đường nét đứt là khoảng tin cậy 99,74%).

Sự thay đổi tỷ số 230Th/ 232Th theo vị trí mẫu đối với các vùng khảo sát được biểu diễn trên đồ thị Hình 4.11. Các vùng có tỷ số 230Th/232Th nằm trong khoảng sai

Thứ tự mẫu

230Th/232Th

số phân tích của trung bình mẫu ở mức tin cậy 99,74% bao gồm: A, B, C, D, E, G, K và M. Tỷ số 230Th/232Th trong trầm tích tại các vùng này không thay đổi theo vị trí mẫu. Đối với các vùng còn lại là F, H, I và L tỷ số 230Th/232Th thay đổi ít nhiều theo vị trí mẫu.

Vùng A

Vùng B

Vùng C

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

Vùng D

Vùng E

Vùng F

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,6

0,5

0,4

0,3

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

Thứ tự mẫu

0,7

230Th/232Th

0,6

0,5

0,4

0,3

Vùng G

Thứ tự mẫu

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

230Th/232Th

Vùng K

0 2 4 6

Thứ tự mẫu

0,9

230Th/232Th

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

Vùng H

Thứ tự mẫu

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

230Th/232Th

Vùng L

0 2 4 6

Thứ tự mẫu

230Th/232Th

0,9

230Th/232Th

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,8

230Th/232Th

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

Vùng I

230Th/232Th

0 2 4 6 8

Thứ tự mẫu

Vùng M

0 2 4 6

Thứ tự mẫu

Hình 4.11. Tỷ số 230Th/232Th tại các vị trí lấy mẫu trầm tích (Đường liền nét là giá trị trung bình và đường nét đứt là khoảng tin cậy 99,74%).