Mối Quan Hệ Giữa Du Lịch Mạo Hiểm Và Các Loại Hình Du Lịch Khác

cầu lưu trú ở các khách sạn cao cấp rất hạn chế. Do đó, điều kiện về cơ sở vật chất kỹ thuật thường không được đặt ra như một yêu cầu cấp thiết để phát triển loại hình du lịch mạo hiểm. Tùy thuộc vào điều kiện của từng điểm, loại hình khai thác và thời gian của chuyến du lịch mạo hiểm mà các cơ sở lưu trú sẽ được bố trí trên tuyến.

Tác giả Phạm Trung Lương cho rằng “Ngoài các dịch vụ cơ bản có trong bất cứ sản phẩm du lịch nào như dịch vụ lưu trú, đi lại, ăn uống, v.v. Một số dịch vụ đặc thù chủ yếu cần có và luôn được đưa vào như một điều kiện cần khi khai thác du lịch mạo hiểm bao gồm:

Dịch vụ huấn luyện: Nhằm trang bị cho du khách những kiến thức, kỹ năng cơ bản để có thể làm chủ kỹ thuật, thiết bị, phương tiện được sử dụng trong quá trình tham gia vào các hoạt động du lịch mạo hiểm.

Dịch vụ hướng dẫn: Dịch vụ này thường sẽ đặc biệt hơn so với dịch vụ hướng dẫn ở những loại hình du lịch truyền thống như du lịch thăm quan, du lịch văn hóa. Trong trường hợp này người hướng dẫn viên không chỉ đơn thuần được trang bị tốt những kiến thức về tự nhiên, văn hóa bản địa ở những khu vực diễn ra hoạt động du lịch mạo hiểm, để đáp ứng yêu cầu tìm hiểu của du khách, họ còn cần đáp ứng nhu cầu trợ giúp kỹ thuật, cứu trợ trong các trường hợp khẩn cấp trong quá trình thực hiện chương trình du lịch mạo hiểm. Đối với hoạt động phát triển du lịch mạo hiểm, người hướng dẫn viên (trong nhiều trường hợp thực hiện cả vai trò huấn luyện viên) được xem là yếu tố quan trọng có ý nghĩa đặc biệt đảm bảo sự thành công của các hoạt động du lịch đó.

Dịch vụ ứng cứu: Du lịch mạo hiểm luôn chứa đựng những tình huống bất ngờ, khó đoán trong quá trình thực hiện các hoạt động khám phá và thám hiểm. Trong nhiều trường hợp, du khách có thể cần sự hỗ trợ ứng cứu kịp thời để đảm bảo sự an toàn cho bản thân và các thành viên khác trong đoàn. Chính vì thế, dịch vụ ứng cứu luôn được xác định là quan trọng cùng với đó là các phương tiện tìm kiếm, cấp cứu phù hợp.

Dịch vụ bảo hiểm: Do tính đặc thù của du lịch mạo hiểm là luôn phải đối mặt với những tình huống có thể nảy sinh ngoài ý muốn. Kết quả của tình trạng này có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ, thậm chí tính mạng của khách du lịch, chính vì vậy dịch vụ bảo hiểm là một dịch vụ rất quan trọng không thể thiếu trong việc phát triển loại hình du lịch mạo hiểm [9, tr.31]”.

Một số hoạt động du lịch mạo hiểm đã được khai thác ở Ba Bể trong đó tập trung vào việc khai thác các đặc điểm nổi trội như chèo thuyền vượt thác Đầu Đẳng, đi bộ qua các dạng địa hình phức tạp trong vườn quốc gia. Tuy nhiên, các điều kiện hỗ trợ phát triển du lịch như hệ thống cơ sở hạ tầng và trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động du lịch này vẫn còn thiếu và tương đối đơn điệu. Hơn nữa, phần lớn các nguyên tắc và yêu cầu cơ bản trên chưa có kế hoạch phát triển. Có thể hoạt động du lịch mạo hiểm ở Ba Bể chưa thực sự được quan tâm phát triển như một hoạt động mũi nhọn hoặc có thể du khách chưa thực sự quan tâm tới các loại hình này. Do đó, việc đầu tư, khai thác mới ở quy mô đó.

1.5.4. Các điều kiện khác Đối tượng khách du lịch

Khách du lịch tham gia vào loại hình du lịch mạo hiểm không giống như những loại hình khác. Để có thể tham gia vào loại hình du lịch mạo hiểm, đòi hỏi họ phải có một số yếu tố nhất định, có sức khỏe, và mang trong mình sự yêu thích khám phá tìm tòi. Khả năng tài chính cũng là yếu tố thúc đẩy du khách tham gia vào các chương trình du lịch mạo hiểm vì các hoạt động du lịch mạo hiểm cần có sự đầu tư chuyên biệt về trang thiết bị và phương tiện. Do đó giá thành thường cao hơn so với các loại hình du lịch khác và đối tượng khách cũng không phải đại trà nên chu kì thu hồi vốn cũng lâu hơn.

Tính thời vụ

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tính thời vụ du lịch như: khí hậu, thời gian rỗi, phong tục tập quán. Điều đó cho thấy tính thời vụ là vấn đề tồn tại khách quan đối

với hoạt động du lịch. Đối với du lịch mạo hiểm thì yếu tố thời vụ cũng gây ra những khó khăn nhất định cho các hoạt động mạo hiểm. Khí hậu mưa hay nắng sẽ ảnh hưởng đến việc vượt ghềnh thác, hoặc đi xe đạp băng qua các cánh rừng, trượt vách núi.

Tại Ba Bể, khí hậu có sự phân hóa theo mùa nên hoạt động du lịch vì thế mà cũng mang tính thời vụ. Tuy nhiên, với thế mạnh về sự đa dạng của tài nguyên, đa dạng về văn hóa, Ba Bể đã dần tạo cảm hứng khám phá cho du khách, đặc biệt là đối tượng khách du lịch mạo hiểm giàu tiềm năng.

Thời gian rỗi

Một trong các tiêu chí được xác định trong định nghĩa du lịch là chuyến đi thực hiện trong thời gian rỗi của con người. Trong điều kiện thư thái, du lịch sẽ đạt được hiệu quả cao hơn, với nhiều cảm nhận và trải nghiệm thú vị hơn. Cũng giống như các loại hình du lịch khác, khách du lịch mạo hiểm cũng cần có nhiều thời gian để có thể tham gia vào các hoạt động. Thời gian ngắn, dài phụ thuộc vào các hoạt động cụ thể trong các chuyến đi và loại hình tham gia. Do vậy thời gian là yếu tố và là điều kiện cần thiết.

Bối cảnh quốc tế

Du lịch là chiếc cầu nối hòa bình giữa các dân tộc cũng như giúp cho các dân tộc gần nhau hơn, hiểu hơn về giá trị văn hóa. Thế giới sẽ có những biến động về kinh tế, chính trị, an ninh và an toàn dù lớn hay nhỏ đều ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động du lịch. Ổn định và an toàn là yếu tố có ý nghĩa rất lớn đối với du khách và cơ quan cung ứng du lịch nói chung và du lịch mạo hiểm nói riêng.

Đối với Việt Nam, các yếu tố ổn định đang là động lực quan trọng lôi cuốn du khách quốc tế. Đối với Ba Bể, tính đặc biệt của địa hình, cảnh quan sự đa dạng và nguyên bản về văn hóa đang là những nét đặc sắc nổi bật nhất thu hút khách du lịch tới đây.

1.6. Mối quan hệ giữa du lịch mạo hiểm và các loại hình du lịch khác

1.6.1. Du lịch thể thao và du lịch mạo hiểm

Du lịch thể thao thường có mục đích chính là để thực hành hoặc cổ vũ cho các hoạt động thể thao như thế vận hội, các giải thể thao. Thông thường, những người tham gia du lịch thể thao vừa là vận động viên vừa là khách du lịch. Họ có thể xem, cổ vũ hoặc thi đấu các môn thể thao và phải sử dụng thành thạo các kỹ năng của từng môn thể thao có trong chương trình như đi bộ, đua xe đạp, trượt dây cáp, chèo thuyền, leo núi, nhảy dù, đua ngựa. Tùy thuộc vào cách thức tham gia mà ta phân loại du lịch thể thao thành hai loại là du lịch thể thao chủ động (du khách tham gia trực tiếp vào các hoạt động thể thao như leo núi, bơi thuyền, lướt ván, săn bắn, câu cá) hay du lịch thể thao bị động (bao gồm các cuộc hành trình du lịch để xem các cuộc thi đấu thể thao, các cuộc biểu diễn, các thế vận hội). Du lịch thể thao không nhất thiết đòi hỏi một khung cảnh thiên nhiên hay yếu tố mạo hiểm chính vì thế có thể coi du lịch thể thao là một loại hình khác với du lịch mạo hiểm. Tuy nhiên, du lịch thể thao lại có những yếu tố rất tương đồng với du lịch mạo hiểm về những yếu tố nỗ lực cao về mặt thể chất, tinh thần.

Như vậy, có thể thấy rằng có một mối quan hệ khá chặt chẽ giữa du lịch thể thao và du lịch mạo hiểm. Khi kết hợp giữa du lịch thể thao và du lịch mạo hiểm, sẽ có những đặc trưng sau:

- Về phương thức tổ chức: Các chuyến du lịch thể thao thường đựơc tổ chức thành một giải đua, thi đấu của các môn thể thao ngoài trời dựa vào tài nguyên thiên nhiên như nhảy dù, tàu lượn, đi bộ, leo núi, khám phá hang động, đua ngựa, đua xe đạp địa hình, leo vách đá, v.v.

- Về không gian tổ chức: Thường diễn ra trong môi trường tự nhiên hoang sơ, đa dạng để có thể phát huy tối đa năng lực và kỹ năng cũng như kinh nghiệm của du khách.

- Về mục đích của người tham gia: Đó là sự kết hợp giữa thể thao và khám phá. Người tham gia có cơ hội khám phá không chỉ khả năng của bản thân mà còn khám phá thiên nhiên kỳ bí cũng như những yếu tố văn hóa mới.

Ba Bể đã tổ chức một số giải đấu thể thao (như giải đua thuyền độc mộc tổ chức vào tháng 3 hàng năm) nhưng đây chỉ là các hoạt động đơn lẻ chưa kết hợp với phát triển du lịch nói chung và du lịch mạo hiểm nói riêng. Trong tương lai, nếu kết hợp được việc tổ chức các chuyến du lịch thể thao kết hợp yếu tố mạo hiểm nhằm tăng tính trải nghiệm cũng như mang lại cho du khách những kinh nghiệm và cảm nhận phong phú hơn, đây sẽ là một hướng phát triển mới cho du lịch Ba Bể.

1.6.2. Du lịch dựa vào tự nhiên, du lịch sinh thái và du lịch mạo hiểm

“Du lịch dựa vào thiên nhiên là một thuật ngữ rất rộng bao hàm bên trong nó rất nhiều loại hình du lịch khác nhau thường diễn ra trong khung cảnh tự nhiên hoang sơ, chưa bị làm biến đổi. Du lịch sinh thái chính là một trong những hình thức được biết đến nhiều nhất. Du lịch sinh thái được coi như là loại hình du lịch có tính bền vững nhất vì nó có tính giáo dục và bảo tồn cao. Càng ngày du lịch sinh thái và du lịch mạo hiểm càng có những điểm tương đồng, nhất là khi khoa học kỹ thuật phát triển và đưa vào ứng dụng những công nghệ mới gây tác động tối thiểu đến môi trường” [22, tr.34].

Tuy nhiên, khác với du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm không phải lúc nào cũng tôn trọng môi trường của khu vực tham quan. Du lịch mạo hiểm hướng vào sử dụng khoảng không nhưng không phải lúc nào cũng bảo vệ chúng. Du lịch mạo hiểm hướng đến việc trải nghiệm, vượt qua các thách thức, vượt qua giới hạn của bản thân chứ ít chú ý đến tìm hiểu môi trường xung quanh.

Nghiên cứu của tác giả Trương Thị Lan Hương (2007) ở Lâm Đồng cũng cho thấy sự khác biệt này:

Bảng 1.1. So sánh giữa du lịch sinh thái và du lịch mạo hiểm

Du lịch sinh thái

Du lịch mạo hiểm

• Kinh nghiệm hướng vào thiên nhiên

• Tác động tối thiểu

• Thiên về giáo dục

• Hướng vào các giá trị nội tại của thiên nhiên

• Kinh nghiệm vận động

• Có tác động lên môi trường

• Thiên về kỹ năng, kỹ thuật

• Kết hợp giữa công nghệ và thiên nhiên (trang thiết bị)

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 117 trang tài liệu này.

(Nguồn: Trương Thị Lan Hương, 2007)

Mối liên hệ giữa du lịch sinh thái và du lịch mạo hiểm tại Ba Bể đôi khi khó phân biệt, có nhiều hoạt động của du lịch mạo hiểm được thực hiện theo cách tiếp cận của du lịch sinh thái (như đi bộ băng rừng). Cho tới nay, chưa có những đánh giá đầy đủ về tiềm năng du lịch, cũng như quy hoạch phát triển du lịch sinh thái kết hợp mạo hiểm cho VQG Ba Bể, dẫn tới sự phối hợp về các hoạt động dịch vụ du lịch giữa VQG với các cơ sở du lịch trong khu vực còn thiếu, các hoạt động còn đơn điệu. Để có cơ sở xây dựng các chương trình phát triển du lịch sinh thái kết hợp du lịch mạo hiểm, nhất thiết phải đánh giá được đầy đủ hiện trạng, tiềm năng du lịch về các mặt tài nguyên và xây dựng các chương trình du lịch cho phù hợp.

1.6.3. Du lịch văn hóa, du lịch dựa vào cộng đồng và du lịch mạo hiểm

Du lịch văn hóa là một trong những loại hình có tính hấp dẫn cao vì nó sử dụng những giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của địa phương thông qua các vật dẫn hoặc phương thức biểu đạt, mang lại cho du khách cơ hội chiêm ngưỡng, thử nghiệm và cảm thụ. Việc hình thành văn hóa của từng dân tộc đều bắt nguồn từ các điều kiện tự nhiên, xã hội của dân tộc đó nên có bản sắc rất riêng biệt. Chính vì thế,

khi đến một vùng đất nào đó, du khách thường chú ý khám phá những điều mới mẻ,

khác biệt về văn hóa, và du lịch văn hóa cũng mang trong mình yếu tố khám phá. Còn du lịch dựa vào cộng đồng là một xu hướng mới xuất hiện, khuyến khích sự tham gia của người dân vào khai thác hoạt động du lịch một cách bền vững vì họ chính là một phần của sản phẩm du lịch của điểm đến. Du lịch dựa vào cộng đồng còn có ý nghĩa bảo tồn và chia sẻ lợi ích là những điều mấu chốt của phát triển bền vững. Không có cộng đồng thì sẽ không có văn hoá. Do đó du lịch dựa vào cộng đồng gắn liền với du lịch văn hóa. Du lịch mạo hiểm, ngoài ý nghĩa khám phá về môi trường thì còn có ý nghĩa khám phá về con người, về vùng đất nơi mình đến thăm. Khi khám phá về văn hóa cũng nảy sinh rất nhiều yếu tố mạo hiểm. Có thể kể đến sốc văn hóa của người vùng này khi sang một vùng khác. Đó cũng là một thách thức có thật cần chinh phục.

Vài năm trở lại đây người dân ở Ba Bể (tại một số bản như Cốc Tộc, Pắc Ngòi, Bó Lù) đã tham gia nhiều hơn vào hoạt động du lịch. Họ không chỉ cung cấp dịch vụ lưu trú, ăn uống mà còn là những hướng dẫn viên địa phương được du khách nước ngoài tìm đến trong các hoạt động tìm hiểu, khám phá tại Ba Bể. Như vậy, du lịch mạo hiểm không tách biệt mà nó nằm trong một mối quan hệ mật thiết với du lịch văn hóa, du lịch dựa vào cộng đồng, mang lại cho du khách những cảm nhận của sự chinh phục các thách thức và những kỹ năng cũng như kinh nghiệm phong phú.

1.7. Thị trường và đối tượng khách tham gia vào du lịch mạo hiểm

1.7.1. Thị trường khách du lịch mạo hiểm

Báo cáo “Nghiên cứu về thị trường du lịch mạo hiểm” của Hiệp hội Thương mại Du lịch Mạo hiểm (2013) đã nhận định thị trường du lịch mạo hiểm là một thị trường có tốc độ phát triển gần như nhanh nhất trong những năm gần đây. Cũng theo báo cáo này thì thị trường dành cho du lịch mạo hiểm đã tăng lên đến 65% kể từ năm 2009. Bản báo cáo dựa trên cách thức so sánh trực tiếp giữa các nghiên cứu và các bảng phân tích xu hướng tăng trưởng của thị trường du lịch mạo hiểm. Ba khu vực được chú trọng là Châu Âu, Nam Mỹ và Bắc Mỹ chiếm

gần 70% các chuyến đi của toàn thế giới. Theo đó, khách du lịch mạo hiểm đã chi hơn 345 tỉ đô la Mỹ cho các chi phí liên quan đến các chuyến du lịch mạo hiểm của mình trong năm 2012.

Chương trình Phát triển Năng lực Du lịch có Trách nhiệm với Môi trường và Xã hội (Dự án EU) do Liên minh Châu Âu tài trợ đã đề xuất “Chiến lược Marketing Du lịch Việt Nam đến năm 2020 & kế hoạch hành động 2013 – 2015” trong đó xác định một số thị trường khách du lịch mạo hiểm chính ở Việt Nam là các thị trường Châu Âu bao gồm Đức, Ý, Tây Ban Nha và Bắc Mĩ bao gồm Mỹ, Canada. Tuy nhiên, khách du lịch Châu Á như Nhật Bản và Hàn Quốc chưa có những quan tâm đến loại hình du lịch tiềm năng này.

Theo báo cáo “Phát triển du lịch sinh thái cho Ba Bể/ Na Hang” (Dự án PARC, 2000) thì du lịch bắt đầu phát triển ở Ba Bể năm 1993 và tăng trưởng đột biến vào năm 1997. Ba Bể là điểm du lịch hấp dẫn nhất của tỉnh Bắc Kạn. Tại thời điểm điều tra năm 1999, 100% khách du lịch quốc tế và 59% khách nội địa tới Bắc Kạn để thăm Ba Bể, trong đó khách Pháp chiếm 50%, sau đó là các nước Tây Âu (Bỉ, Thụy Sĩ, Anh, Đức, Hà Lan, Ý, Tây Ban Nha) và một số khách tới từ Úc.

Đối với đối tượng khách trên, có thể nói Ba Bể là một thị trường đầy tiềm năng. Sở dĩ du lịch mạo hiểm Ba Bể có sức hấp dẫn với du khách Tây Âu, Bắc Mỹ bởi mục đích đi du lịch của họ là khám phá và mở mang tri thức cho bản thân. Họ thích khám phá những vùng đất hoang sơ, những trải nghiệm mới, nét văn hóa độc đáo của các dân tộc. Vì vậy, họ thường chọn những điểm đến có sự kết hợp giữa yếu tố thiên nhiên và yếu tố con người.

1.7.2. Khách du lịch mạo hiểm

Khách du lịch là một thành phần không thể thiếu trong kinh doanh du lịch, và đối với du lịch mạo hiểm thì khách du lịch càng đóng vai trò quan trọng. Hiện nay con người đi du lịch theo xu hướng cá nhân nhỏ lẻ nhưng chi tiêu cao. Con