Nghiên cứu so sánh chiến lược an ninh quốc gia của các chính quyền Mỹ giai đoạn 1993

Thứ ba, về kinh tế, chiến lược an ninh quốc gia Mỹ tiếp tục nhấn mạnh đến việc củng cố, phát triển nền kinh tế Mỹ với tư thế siêu cường kinh tế số một, có vai trò là đầu tàu dẫn dắt nền kinh tế thế giới. Theo đó, Mỹ sẽ chú trọng phát huy, củng cố các định chế, tổ chức hợp tác kinh tế đa phương ở các khu vực như Hiệp định mậu dịch Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), Hiệp định Tăng trưởng và Cơ hội Châu Phi (AGOA); thúc đẩy các hiệp định tự do thương mại với các nước, nhất là đồng minh của Mỹ; thúc đẩy các sáng kiến hợp tác kinh tế đa phương mới như Hiệp định Đầu tư và Thương mại xuyên Đại Tây Dương (T-TIP), TPP.

Thứ tư, về an ninh - quân sự, chiến lược an ninh quốc gia Mỹ sẽ chú trọng đến mục tiêu chống chủ nghĩa khủng bố, với đối tượng tác chiến là tổ chức Al-Qaida, Taliban và “Nhà nước Hồi giáo” tự xưng (IS), thậm chí cả các quốc gia bảo trợ khủng bố, sẵn sàng sử dụng sức mạnh quân sự khi cần thiết. Cuộc chiến chống IS nhiều khả năng sẽ được Mỹ đưa vào trong chiến lược an ninh quốc gia tới. Mỹ sẽ tiếp tục duy trì sự hiện diện quân sự ở các khu vực trên thế giới, nhưng chú trọng ưu tiên hơn vào khu vực Trung Đông, Bắc Phi và chuyển đổi cơ cấu lực lượng theo hướng ưu tiên cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Sức mạnh quân sự của Mỹ tuy vẫn được coi là hàng đầu thế giới, nhưng Mỹ sẽ tiếp tục chú trọng đến việc phát huy vai trò của các nước đồng minh, nhất là NATO trong xử lý các mối đe dọa an ninh, các điểm nóng trên thế giới. Mỹ sẽ ngày càng phát huy vai trò của “chiến tranh ủy nhiệm”. Đó là cuộc chiến tranh mà kẻ xâm lược (có thể là một quốc gia hoặc liên minh quân sự) thực hiện can thiệp, hỗ trợ, chi viện cho lực lượng khác (có thể là một nước khác hoặc lực lượng đối lập của quốc gia bị xâm lược) tiến hành chiến tranh lật đổ chính quyền đương nhiệm của quốc gia bị can thiệp, dựng lên chính quyền mới theo ý định của kẻ xâm lược. Chính sách quân sự đơn

phương sẽ chỉ được sử dụng khi lợi ích của Mỹ bị đe dọa trực tiếp (nước Mỹ, căn cứ Mỹ ở trên thế giới bị tấn công).

Thứ năm, về chính sách ngoại giao, chiến lược an ninh quốc gia Mỹ sẽ tiếp tục căn cứ vào vai trò địa chiến lược của từng khu vực trên thế giới để tập trung thúc đẩy chính sách đối ngoại phục vụ mục tiêu chiến lược của Mỹ. Mỹ sẽ thúc đẩy một khu vực Tây Bán Cầu ổn định, liên kết, xây dựng các chính quyền thân Mỹ để biến khu vực này trở thành vùng đệm an ninh cho nước Mỹ. Với châu Âu, Mỹ tiếp tục củng cố vai trò của các đồng minh trong EU trong thúc đẩy các mục tiêu chiến lược của Mỹ; phát huy vai trò của NATO theo hướng mở rộng NATO về phía Đông để dần thu hẹp không gian chiến lược của Nga; sử dụng NATO như một lực lượng tiên phong trong các cuộc chiến do Mỹ phát động. Với châu Phi, Mỹ chú trọng thúc đẩy các nền dân chủ ở khu vực theo định hướng của Mỹ, ưu tiên thúc đẩy xây dựng một chính quyền thân Mỹ ở Syria, chú trọng mục tiêu chống các tổ chức khủng bố, phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt và đảm bảo nguồn an ninh năng lượng, lợi ích kinh tế của Mỹ ở khu vực. Với Trung Đông, Nam Á và Trung Á, Mỹ, tiếp tục chính sách nuôi dưỡng, bảo trợ Israel như một đồng minh thân cận để khống chế các quốc gia Hồi giáo có tư tưởng bài xích Mỹ ở khu vực; cùng với châu Phi, Trung Đông sẽ là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng, ưu tiên cho nền kinh tế Mỹ. Tuy tiếp tục triển khai kế hoạch rút quân ở Afghanistan, nhưng Mỹ vẫn duy trì một lực lượng đủ để kiềm chế, ngăn chặn các hoạt động khủng bố của Taliban. Với châu Á - Thái Bình Dương, Mỹ sẽ tiếp tục triển khai chiến lược “tái cân bằng” tại khu vực, hiện thực hóa các kế hoạch tái bố trí lực lượng theo hướng tập trung 60% sức mạnh quân sự ở châu Á - Thái Bình Dương; đẩy mạnh các sáng kiến liên kết về an ninh, quân sự, kinh tế, chính trị với các nước đồng minh, đối tác trong khu vực với mục tiêu ngăn chặn Nga, kiềm chế Trung Quốc. Mỹ sẽ đẩy mạnh tập hợp lực lượng thông

qua hình thành các liên minh, liên kết về quân sự, lấy các đồng minh làm trung tâm với sự tham gia của các nước đối tác khác, như liên minh Mỹ - Australia - Nhật Bản - Ấn Độ. Đông Nam Á sẽ tiếp tục là một trọng điểm trong chiến lược của Mỹ ở khu vực, theo đó, Mỹ sẽ có những bước đi nhằm tập hợp sức mạnh đoàn kết của các nước ASEAN để lôi kéo vào mặt trận kiềm chế Trung Quốc, tiếp tục sử dụng vấn đề tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông để lôi kéo các đồng minh Mỹ gia tăng hiện diện, vai trò, ảnh hưởng tại khu vực để thúc đẩy chiến lược của Mỹ.

Trong quan hệ với các nước lớn, sự cạnh tranh chiến lược là xu thế tất yếu, nhưng Mỹ sẽ thúc đẩy chính sách vừa cạnh tranh, vừa hợp tác với các nước lớn, nhất là với Nga và Trung Quốc để phát huy vai trò, trách nhiệm của các cường quốc này trong giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu, khu vực mà bản thân nước Mỹ sẽ khó một mình đảm đương, kể cả huy động sức mạnh của các đồng minh. Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ sẽ tiếp tục dè chừng Nga bởi các yếu tố sức mạnh tiềm tàng Nga kế thừa từ thời Liên Xô, do đó, bao vây, kiềm chế Nga về kinh tế sẽ là một trong những biện pháp chính để Mỹ làm giảm sức mạnh của nước này. Với Trung Quốc, do sự ràng buộc về lợi ích kinh tế, nên Mỹ sẽ ưu tiên sử dụng biện pháp tập hợp lực lượng, gia tăng hiện diện quân sự ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, hạn chế tối đa khả năng Trung Quốc có thể mở thông cánh cửa Biển Đông, thực hiện thành công chiến lược kết nối hai đại dương (Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương) đe dọa vị thế của Mỹ. Với Ấn Độ, Mỹ sẽ thúc đẩy vai trò của Ấn Độ như một trong những đối trọng với Trung Quốc. Mục tiêu của Mỹ là lôi kéo Ấn Độ trở thành đồng minh hoặc hợp tác với Mỹ trong các khuôn khổ liên minh, liên kết do Mỹ chi phối.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 125 trang tài liệu này.

KẾT LUẬN

Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ là chiến lược toàn cầu, được Tổng thống Mỹ thay mặt chính quyền ban hành theo Đạo luật Goldwater-Nichols năm 1986 và được đọc trước Quốc hội. Đây là một văn kiện mang tính định hướng chiến lược tổng thể của chính quyền Mỹ trong triển khai chính sách đối nội và đối ngoại. Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ tuy được trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng cơ bản đều vạch ra những mục tiêu, ưu tiên chiến lược của nước Mỹ trong một khoảng thời gian nhất định, đưa ra những biện pháp về chính trị, kinh tế, quân sự, an ninh, đối ngoại… trong hoạch định chính sách để thúc đẩy các mục tiêu chiến lược đã được xác định. Căn cứ vào các điều kiện khách quan và chủ quan (bối cảnh chiến lược) mà từng chính quyền của các đời tổng thống có những cách tiếp cận khác nhau, ưu tiên chiến lược khác nhau và biện pháp triển khai cũng khác nhau, ghi đậm những dấu ấn, đặc trưng của mỗi đời tổng thống.

Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ giai đoạn 1993 - 2012 đã cho thấy những điều chỉnh quan trọng của các đời Tổng thống Mỹ. Tuy những ưu tiên chiến lược và biện pháp triển khai chiến lược có sự “vạn biến” ở từng giai đoạn, từng chính quyền, nhưng mục tiêu chiến lược của Mỹ là sự “bất biến”. Nước Mỹ sẽ không bao giờ từ bỏ mục tiêu lãnh đạo thế giới trong một trật tự thế giới do Mỹ chi phối. Vì thế, trong thời gian tới, chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ sẽ tiếp tục được xây dựng theo định hướng này.

Với vị thế của một siêu cường thế giới, mặc dù sức mạnh Mỹ có phần suy giảm trong tương quan với các trung tâm quyền lực đang nổi lên, nhưng các chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ trong một vài thập kỷ tới sẽ vẫn theo đuổi mục tiêu thiết lập trật tự thế giới do Mỹ lãnh đạo; thúc đẩy các mục tiêu an ninh quốc gia với ưu tiên là chống khủng bố, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt; thúc đẩy các mục tiêu kinh tế với các sáng kiến hợp tác kinh tế

đa phương xuyên khu vực; thúc đẩy giá trị Mỹ ra bên ngoài thông qua mở rộng dân chủ, nhân quyền kiểu phương Tây ở các nước, các khu vực mà Mỹ quan tâm. Trong chính sách đối ngoại, chiến lược an ninh quốc gia Mỹ giai đoạn sau này sẽ tập trung vào biện pháp tập hợp lực lượng thông qua củng cố, mở rộng đồng minh, thúc đẩy các quan hệ đối tác chiến lược, kiềm chế sự trỗi dậy của các cường quốc có thể đe dọa đến vị thế nước Mỹ, nhất là Nga và Trung Quốc.

Việc theo dõi, nắm chắc sự điều chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ qua các chiến lược an ninh quốc gia là rất cần thiết để từ đó làm rõ bản chất của một cường quốc luôn theo đuổi tham vọng “bá chủ thế giới” và có đối sách phù hợp trong quan hệ với Mỹ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Ban Đối ngoại Trung Ương (1995), Dự báo về chiến lược an ninh của Mỹ đối với Đông Á theo hai quan điểm: Hiện thực và Tự do;

2. Chính sách Đối Ngoại của Hoa Kỳ sau Chiến tranh Lạnh, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội - 2000;

3. Chủ nghĩa Đế quốc Mỹ, NXB Than Niên, Hà Nội-2007;

4. Chính sách đối ngoại sau sự kiện 11/9 của Mỹ có thay đổi?, tại địa chỉ: nhandan.com.vn/cmlink/nhandandientu/thoisu/quocte/tulieuquocte/chinh- sach-i-ngo-i-m-sau-s-ki-n11-9-co-thay-i-.311371;

5. Chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ - có gì mới?, tại địa chỉ:qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/tap-chi-quoc-phong-toan-dan/chien-luoc- an-ninh-quoc-gia-moi-cua-my-co-gi-moi/120709.html;

6. Lý Tư Cốc, Mỹ thay đổi lớn chiến lược toàn cầu, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 1996;

7. Fareed Zakaria, Thế giới hậu Mỹ, NXB Tri thức, Hà Nội - 2009;

8. G.Bush, Chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ, Trung tâm Khoa học Kỹ thuật Quân sự, Cục Khoa học Quân sự, Bộ Tổng Tham mưu, Hà Nội 4/1992;

9. Nguyễn Thái Yên Hương, Mỹ và các vấn đề toàn cầu thời kỳ sau Chiến tranh Lạnh; Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, tập 72 (số 1), Học Viện Ngoại Giao, tháng 3-2008;

10. Vũ Lê Thái Hoàng (2012), “Sức mạnh thông minh, thế kỷ Thái Bình Dương và học thuyết đối ngoại Obama”, Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, tập 88 (số 1), trang 207-247;

11. Harry Harding, Phương pháp tiếp cận châu Á của chính quyền Bush: Trước và sau sự kiện 11 tháng 9, Đại sứ quán Hoa Kỳ, Phòng Thông tin - Văn hóa;

12. Học viên Quan hệ Quốc tế, Quan hệ của Mỹ với các nước lớn ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội- 2003;

13. Ivo H. Daaeder &James M.Lindsay (2003), “ Chính sách ngoại giao của Mỹ trong một thế kỷ mới”, Tạp chí Châu Mỹ Ngày Nay, số 6, tr.46-50;

14. Jamie Glozov (2003), “Học thuyết Bush” Tạp chí Châu Mỹ Ngày Nay, số 02, tr.15;

15. Lê Linh Lan (2002), Về Chiến lược an ninh của Mỹ hiện nay, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội;

16. Lê Linh Lan, "Châu Âu trong Chiến lược toàn cầu của Mỹ thập kỷ đầu thế kỷ XXI", Luận án Tiến sĩ, Học viện Ngoại giao, 2015, tr. 18.

17. Lê Linh Lan (2003), “Chiến lược an ninh Đông Á - Thái Bình Dương của Mỹ từ Clinton đến Bush” Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, Số 2,tr.53,8-2003;

18. Nguyễn Văn Lan - Chúc Bá Tuyên (2012), “ Đông Nam Á trong chính sách; đối ngoại của Mỹ hiện nay: Sự triển khai và dự báo triển vọng”, Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, tập 88 (số 1), trang 139-151;

19. Lê Bá Thuyên, Hoa Kỳ: Can dự và mở rộng, NXB Khoa học xã hội, 1997;

20. Muôn mặt nước Mỹ, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1993;

21. Mỹ - EU trong trật tự thế giới mới, NXB thông tấn, Hà Nội - 2004;

22. Nước Mỹ những năm đầu thế kỷ, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội - 2002;

23. Nguyễn Thị Thanh Thủy (2012), “ Tác động của sự kiện 11/9/2001 đến chính sách an ninh nội địa của Mỹ”, Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế, tập 88 (số 1), trang 119-139;

24. Phùng Quang Thắng (1998), “Một số điều chỉnh chính sách của Mỹ ở Đông Nam Á sau chiến tranh Lạnh”, Khóa luận cử nhân chuyên ngành Quan hệ Quốc tế, Khoa Quốc tế học, Trường Đại học KHXH&NV, Hà Nội;

25. Quan hệ Mỹ Trung Quốc thập niên đầu Thế kỷ 21, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội - 2012;

26. Randall B.Ripley và James M.Lindsay (chủ biên) (2002), “Chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ sau Chiến tranh lạnh” NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội;

27. Ron Huisken, Chuyển trọng tâm sang TBD: Màn kịch chiến lược của Mỹ, Diễn đàn Đông Á, 01/5/2012;

28. Tác động của Chiến lược quân sự mới của Mỹ đối khu vực và toàn cầu, tại địa chỉ: nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu-my/2377-2377;

29. Thông Điệp Liên Bang của các Tổng thống Mỹ, (State of the Union Address, từ năm 2002 đến nay), Phòng Thông tin- Văn hóa, Đại sứ quán Hợp chủng quốc Hoa Kỳ tại Hà Nội, tại địa chỉ: vietnam.usembassy.gov;

30. Thông tấn xã Việt Nam (2011), Tương lai của sức mạnh Mỹ, Tài liệu tham khảo đặc biệt biệt, số 029, tr. 01-16;

31. Thông tấn xã Việt Nam (2011), Cục diện mới của chính trường Mỹ,

Tài liệu tham khảo đặc biệt biệt, số 017, tr. 09-17;