Dự Báo Kim Ngạch Xuất Khẩu Dựa Trên Phương Pháp Giá Trị Cuối Cùng Theo Mùa

trường gần Việt Nam, có thời gian trung chuyển tương đối ngắn, thu hồi vốn nhanh và có sự đa dạng về mặt hàng cho từng nước tại thị trường này.

Chính vì những điều này, tác giả sử dụng phương pháp dự báo để có thể hiểu rõ hơn về thị trường, thị trường mục tiêu để xây dựng kế hoạch phát triển trong giai đoạn sắp tới.

b. Cơ sở xây dựng dự báo

Trong đề tài này, tác giả sử dụng ba phương pháp dự báo cụ thể, phục vụ cho việc xây dựng kế hoạch kinh doanh của công ty. Đó là phương pháp giá trị cuối cùng theo mùa vụ, phương pháp trung bình theo mùa vụ và phương pháp trung bình trượt theo mùa vụ.

Do đặc tính của mặt hàng cá tra, cá basa, kim ngạch xuất khẩu theo thị trường phụ thuộc khá nhiều vào yếu tố mùa vụ, lễ hội và tập quán sử dụng của từng thị trường. Chính vì điều này, để có thể dự báo chính xác kim ngạch xuất khẩu của mặt hàng cá tra, cá basa tại thị trường thế giới và thị trường mục tiêu, ta phải tiến hành dự báo theo các phương pháp theo yếu tố mùa vụ.

Yếu tố mùa vụ cho các kỳ trong một năm (một quý, một tháng,…) đo lường so sánh với trung bình tổng thể của toàn năm. Yếu tố mùa vụ được tính như sau:

Yếu tố mùa vụ = Trung bình theo kì / Trung bình toàn kì (Seasonal factor = Average for the period / Overall average)

- Dự báo theo phương pháp giá trị cuối cùng theo mùa vụ

Phương pháp dự báo giá trị cuối cùng bỏ qua tất cả các điểm dữ liệu trong chuỗi thời gian trừ dữ liệu cuối cùng. Sau đó nó sẽ sử dụng giá trị cuối cùng này làm dự báo về cái mà điểm dữ liệu kế tiếp sẽ trở thành, công thức như sau:

Giá trị dự báo = Giá trị gần nhất liền kề (Forecast = Last Value)

- Dự báo theo phương pháp trung bình theo mùa vụ

Phương pháp dự báo trung bình theo mùa vụ sử dụng tất cả các điểm dữ liệu trong chuỗi thời gian và đơn giản là trung bình tất cả những điểm này.

Giá trị dự báo = Trung bình của tất cả giá trị đến giá trị gần nhất (Forecast = Average of all date to date)

- Dự báo theo phương pháp trung bình trượt theo mùa vụ

Thay vì sử dụng dữ liệu cũ mà có thể chúng không còn liên quan thì phương pháp dự báo trung bình trượt sẽ trung bình dữ liệu chỉ những khoảng thời gian gần nhất. Ở phương pháp này, gọi “n” là số lượng của các khoảng thời gian gần nhất đặc biệt có liên quan đến khoảng thời gian dự báo kế tiếp, theo đó, dự báo cho khoảng thời gian kế tiếp là:

(Forecast = Average of last n values)

Các phương pháp dự báo dựa trên số liệu về kim ngạch xuất khẩu theo thị trường của ngành cá tra, cá basa Việt Nam giai đoạn 2014-2018 và của công ty TNHH MTV Trần Hân giai đoạn tháng 7 năm 2016 đến hết năm 2018 do VASEP công bố.

c. Dự báo kim ngạch xuất khẩu

Ngành cá tra, cá basa là ngành có tốc độ phát triển khá nhanh do nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Trong những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu cá tra, cá basa của Việt Nam tăng vượt bậc do các sản phẩm thay thế có không ổn định, giá cả tăng nhiều hơn so với mặt hàng này. Bên cạnh đó, các chương trình, chính sách nhằm đẩy mạnh phát triển của ngành cá tra, cá basa Việt Nam ngày càng tạo điều kiện cho hoạt động sản xuất, chế biến cá tra, cá basa hoạt động sôi nổi hơn.

Tuy nhiên, để có thể có được sự đầu tư, bước đi vững chắc khi đầu tư, phát triển ngành, nhà nước, các doanh nghiệp cần phải dự báo xu hướng của thị trường thế giới nói

chung, từng nhóm thị trường nói riêng, từ đó xây dựng kế hoạch chiến lược trung và dài hạn cho phù hợp với những đặc trưng của từng thị trường, nhu cầu sản phẩm cá tra, cá basa là khác nhau tại mỗi thời điểm.

Mùa vụ là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng mạnh mẽ đến kế hoạch tài chính, sản xuất kinh doanh và đưa ra cá quyết định. Mùa vụ là một yếu tố đặc biệt, bởi lẽ, doanh nghiệp sẽ cần thông tin này cho tồn kho và quản lý tồn kho. Có thể nói, ngành cá tra, cá basa, hàng tồn kho là một yếu tố không thể tránh khỏi, vì thế, quản lý tồn kho dựa trên yếu tố mùa vụ, thời điểm nào nên tồn kho nhiều cho mùa bán hàng sắp tới hoặc thời gian nào nên có kế hoạch giảm tồn kho bởi đã hết mùa cho từng thị trường. Đây là một vấn đề mà ngành, doanh nghiệp cần chú ý để có kế hoạch điều chỉnh hoạt động cho phù hợp.

Chẳng hạn, thị trường Trung Quốc sẽ có nhu cầu cá tra, cá basa lớn vào thời gian Tết Cổ Truyền hay Tết Đoan Ngọ, chính vì thế, giai đoạn trước những dịp lễ này khoảng 1- 2 tháng, nhu cầu nhập hàng của thị trường này là rất nhiều. Bên cạnh đó, thị trường Châu Âu và các nước Mỹ Latinh sẽ có nhu cầu lớn về mặt hàng này vào dịp Lễ Giáng Sinh và Tết Dương Lịch và nhu cầu sẽ thấp hơn nhiều vào giai đoạn đầu năm mới. Đây chính là những đặc trưng của ngành tại từng thị trường mà mỗi doanh nghiệp phải quan tâm và xây dựng kế hoạch cho phù hợp.

Vì mặt hàng cá tra, cá basa có thể nuôi trồng và sản xuất chế biến quanh năm, nên nắm bắt nhu cầu thị trường với kích cỡ cá, chuẩn bị nguồn hàng phù hợp là yếu tố để doanh nghiệp có thể khai thác tối đa thị trường. Chính vì những điều này, phương pháp dự báo theo mùa sẽ là phương pháp phù hợp để đánh giá xu hướng thị trường.

Tại công ty, ngoài các yếu tố về thị trường, công ty còn khá quan tâm đến yếu tố sản phẩm tại từng thị trường. Cụ thể là, công ty có xu hướng đẩy mạnh phát triển sản phẩm có nhu cầu về sản phẩm có kích cỡ trung bình lớn, khối lượng trung bình mỗi miếng fillet từ 220g trở lên. Chính vì thế, thị trường, và thời gian xuất tại từng thị trường cũng

bị ảnh hưởng lớn bởi yếu tố này. Đây là một yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến yếu tố mùa vụ tại công ty TNHH MTV Trần Hân.

Thị trường ASEAN là một thị trường mục tiêu lớn mà công ty TNHH MTV Trần Hân đang có xu hướng hướng tới trong giai đoạn tiếp theo. Bởi lẽ, ASEAN là thị trường khá gần với Việt Nam, thời giant rung chuyển tương đối ngắn, từ 2-10 ngày tùy cảng và hãng tàu sử dụng, chính vì thế, thời gian thu hồi và xoay vòng vốn cho hoạt động sản xuất và kinh doanh của công ty sẽ nhanh hơn, tận dụng được nhiều cơ hội để phát triển. Bên cạnh đó, thị trường ASEAN lại là một thị trường tương đối dễ tính về chất lượng sản phẩm cũng như đây là thị trường có nhu cầu khá đa dạng về chủng loại cũng như kích cỡ thành phẩm (mặt hàng cá fillet), phù hợp với hoạt động sản xuất của công ty.

 Thị trường thế giới

Với tổng kim ngạch xuất khẩu tại công ty TNHH MTV Trần Hân, yếu tố mùa vụ tại công ty cũng tương đối giống với xu hướng chung của toàn ngành.

Chỉ số chỉ yếu tố mùa vụ tại công ty trên thị trường thế giới là khá thấp, chỉ đạt 0.538 trong khi chỉ số của ngành là 0.635. Tuy nhiên, ở tháng 12, chỉ số mùa vụ của công ty đạt 1.367, tương đối phù hợp với xu hướng chung của toàn ngành.

Với phương pháp dự báo giá trị cuối cùng dựa trên yếu tố mùa vụ, ta có thể xác định được giá trị dự báo khi loại bỏ yếu tố mùa vụ như biểu đồ.

Biểu đồ 3.1: Dự báo kim ngạch xuất khẩu dựa trên phương pháp giá trị cuối cùng theo mùa vụ ngành cá tra, cá basa tại công ty TNHH MTV Trần Hân

Dự báo kim ngạch xuất khẩu theo phương pháp giá trị cuối

3000000

2500000

2000000

1500000

1000000

500000

Năm 1 1 1 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3

Đơn vị tính: USD

Giá trị thực

Giá trị dự báo

Theo phương pháp giá trị cuối cùng, dự báo kim ngạch xuất khẩu thị trường thế giới của công ty TNHH MTV Trần Hân sẽ giảm khá mạnh ở tháng 2 hàng năm, từ tháng 3 dến tháng 7, xu hướng kim ngạch xuất khẩu tăng khá cao với tốc độ tăng tương đối lớn. Tháng 8, tháng 9, kim ngạch xuất khẩu có xu hướng chững lại tương đối so với giai đoạn trước để chuẩn bị cho sự tăng nhanh chóng trong kim ngạch xuất khẩu quý cuối cùng của năm. Kết quả dự báo kim ngạch xuất khẩu của công ty TNHH MTV Trần Hân đạt 1,584,833.23 USD vào tháng 1 năm 2019 (dự báo kim ngạch xuất khẩu phụ lục 7).

Bên cạnh đó, với phương pháp giá trị trung bình dựa trên yếu tố mùa vụ, dựa trên kim ngạch xuất khẩu của công ty, ta có thể dự báo được giá trị kim ngạch xuất khẩu khi loại bỏ yếu tố thời vụ.

Biểu đồ 3.2: Dự báo kim ngạch xuất khẩu dựa trên phương pháp trung bình theo mùa vụ ngành cá tra, cá basa tại công ty TNHH MTV Trần Hân

Đơn vị tính: USD

Giá trị thực

Giá trị dự báo

3000000

Dự báo kim ngạch xuất khẩu theo phương pháp trung bình

2500000

2000000

1500000

1000000

500000

Năm 1 1 1 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3

Cũng như phương pháp giá trị cuối cùng, phương pháp trung bình theo mùa vụ cho ra kết quả dự báo tương tự với xu hướng kim ngạch xuất khẩu ra thị trường thế giới giảm ở tháng 2 với mức giảm khá sâu so với mức trung bình chung của cả năm. Đến tháng 3, sau giai đoạn nghỉ lễ dài tại Việt Nam, xu hướng kim ngạch xuất khẩu tăng khá nhiều, nhưng với phương pháp giá trị trung bình, tháng 4, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường thế giới có xu hướng chững lại, giảm nhẹ so với tháng 3. Tháng 5 đến tháng 7 hàng năm là giai đoạn kim ngạch tăng đều, với xu hướng ổn định. Bước sang tháng 8, kim ngạch xuất khẩu có xu hướng giảm nhẹ nhưng lại chuyển sang giai đoạn tăng nhanh ở giai đoạn cuối năm từ tháng 9 đến tháng 12. Dự báo kim ngạch xuất khẩu vào tháng 1 năm 2019 đạt 919,359.60 USD (dự báo kim ngạch xuất khẩu phụ lục 7).

Biểu đồ 3.3: Dự báo kim ngạch xuất khẩu dựa trên phương pháp trung bình trượt theo mùa vụ ngành cá tra, cá basa tại công ty TNHH MTV Trần Hân

Đơn vị tính: USD

Dự báo kim ngạch xuất khẩu theo phương pháp trung bình

3,000,000

2,500,000
																	Giá trị
																	thực
2,000,000
																	Giá trị
1,500,000																	dự báo
1,000,000
500,000
0
	Năm	1	1	1	2	2	2	2	2	2	3	3	3	3	3	3

MAD	249,607.1
MSE	94,563,631,137
Phương pháp dự báo trung bình	MAD	288,013.93
Phương pháp dự báo trung bình	MSE	139,877,924,038.09
Phương pháp dự báo trung bình trượt	MAD	106,252.9
Phương pháp dự báo trung bình trượt	MSE	21,638,540,225.4