Liên Kết Của Danh Từ Đóng Vai Trò Chủ Ngữ, Bổ Ngữ

Mỗi tiểu loại từ tuân theo những luật cú pháp riêng nên có những công thức liên kết riêng. Tuy nhiên việc chia thành các tiểu loại cũng chưa đủ để xây dựng các công thức liên kết vì chính các từ trong cùng một tiểu loại cũng có thể có cách thức liên kết khác nhau.

Luận án đã xây dựng từ điển dựa theo phân loại trong [16] (mức tiểu tiểu loại).

Chi tiết về các liên kết điển hình được trình bày trong phụ lục.

2.1.2. Xây dựng liên kết cho danh từ

Danh từ là loại từ xuất hiện với tần suất lớn nhất trong các câu. Trong [2] đã nêu một số đặc điểm liên quan đến việc kết nối các từ khi phân chia danh từ thành các tiểu loại:

Danh từ biệt loại và không biệt loại

Danh từ biệt loại là danh từ chỉ người, danh từ chỉ đồ đạc, danh từ chỉ động thực vật, danh từ chỉ một số khái niệm trừu tượng. Danh từ loại này có kết hợp với đơn vị tự nhiên (“cái”,”con”, “bức”…).
Danh từ không biệt loại chỉ chất liệu kết hợp với danh từ chỉ đơn vị quy ước như ”tấn”, “cân”…

Danh từ đếm được và không đếm được

Danh từ trực tiếp đếm được: một số danh từ cụ thể , danh từ chỉ đơn vị tiền tệ, hành chính, tổ chức… (ví dụ: “ba đồng”, “hai cơ quan”).
Danh từ không trực tiếp đếm được: Không có liên hệ trực tiếp với số từ mà qua đơn vị tự nhiên, ví dụ danh từ chỉ động vật, thực vật… (ví dụ: “ba bông hồng”, “bốn con mèo”)

Danh từ chỉ xuất được và danh từ không chỉ xuất được

Danh từ chỉ xuất được kết hợp được với từ “cái”, ví dụ từ “xã”- “cái xã này”
Danh từ không chỉ xuất được kết hợp với từ “cái” phải thông qua đơn vị khác, ví dụ “sinh viên”, phải nói “cái anh sinh viên này”.

Để xây dựng bộ từ điển tiếng Việt, [16] đã có cách phân loại thích hợp với xử lý tự động nên luận án đã theo cách làm của [16]. Theo đó, các tiểu loại danh từ được phân chia thành các nhóm nhỏ hơn, mỗi loại này có thể có những mối liên kết riêng thể hiện những hiện tượng đã được nêu trong [2]. Từ điển của luận án được xây dựng theo phân loại này có thêm những ngoại lệ: một số mục được nhập lại thành một, đồng thời thêm một số mục khác. Chi tiết về liên kết của từng loại từ được trình bày trong phần phụ lục.

2.1.2.1. Liên kết của danh từ đóng vai trò chủ ngữ, bổ ngữ

Vai trò quan trọng nhất của danh từ là làm chủ ngữ. Về vị ngữ, trong tiếng Việt các loại vị ngữ thường gặp nhất là động từ (đặc biệt động từ quan hệ “là”) và tính từ . Như vậy, chắc chắn các kết nối SV+, SA+, DT_LA+ có ở tất cả các loại danh từ, trừ danh chỉ loại và một số nhóm danh từ chỉ đơn vị. Danh từ cũng là đối tượng trực tiếp và gián tiếp của hành động nên nói chung các loại danh từ có kết nối O- (bổ ngữ trực tiếp) và IO- (bổ ngữ gián tiếp) với động từ, LA_DT- với động từ quan hệ “là” Chi tiết về các công thức liên kết xem trong phần phụ lục.

2.1.2.2. Xây dựng liên kết dựa trên cấu trúc danh ngữ

Xem xét cấu trúc của danh ngữ, có thể tìm ra được các mối liên hệ mà trong đó danh từ đóng vai trò trung tâm. Nguyễn Chí Hòa [8] cho rằng chỉ có một danh từ là trung tâm của danh ngữ, tuy nhiên Nguyễn Tài Cẩn [2] lại chọn phương án hai từ trung tâm. Dù sao, điều đó cũng không ảnh hưởng đến số lượng các mối liên hệ. Ở trường hợp đầy đủ nhất, một danh ngữ có thể có cấu trúc như hình 2.1. dưới đây (theo [8]):

-3

-2

-1

Trung tâm