/r /ѭX 2DQK 3KҥP ĈăQJ 'ѭ
/Ë /8Ұ1 9Ă1 +Ӑ&
5Sˍ̚OH å˼J I̒D Tˍ QI˼N )Ë /̘J
Giáo trình
Lí luận Văn học
dành cho ngành cử nhân giáo dục tiểu học hệ chính quy, tại chức từ xa
Có thể bạn quan tâm!
-
Lí luận văn học Phần 1 - 2 -
Hình Tượng Chứa Đựng Tình Cảm Xã Hội Và Lí Tưởng Thẩm Mĩ -
Những Đặc Điểm Của Văn Học Với Tư Cách Là Nghệ Thuật Ngôn Từ
Xem toàn bộ 110 trang tài liệu này.
Trường Đại học sư phạm Hà Nội
Lê Lưu Oanh (chủ biên), Phạm Đăng Dư
Sách điện tử (bản in một mặt v2011.8.3), dựa trên bản in của Nhà xuất bản Đại học sư phạm Hà Nội - 2008.
Công tác đào tạo đội ngũ giáo viên bậc tiểu học có trình độ cử nhân Đại học sư phạm ngày càng có vị trí quan trọng trong hệ thống đào tạo của Trường Đại học sư phạm Hà Nội. Việc biên soạn cuốn giáo trình Lí luận Văn họccủa nhóm biên soạn chúng tôi nhằm giúp các bạn sinh viên hệ đào tạo chính quy tại khoa Giáo dục Tiểu học và các bạn học viên là giáo viên tiểu học theo học hệ đào tạo tại chức, từ xa, chuyên tu có thêm hiểu biết và nắm vững những kiến thức cơ bản về bộ môn Lí luận Văn học để từ đó có thể giảng dạy tốt môn Văn học ở bậc tiểu học.
Nội dung cơ bản của cuốn giáo trình này dựa trên cơ sở những giáo trình Lí luận Văn học do GS. Phương Lựu và GS. Trần Đình Sử làm chủ biên, hiện đang được sử dụng giảng dạy cho sinh viên hệ chính quy của khoa Ngữ văn - Trường ĐHSP Hà Nội. Chúng tôi đã biên soạn lại cho phù hợp với chương trình đào tạo cử nhân ngành Giáo dục Tiểu học. Do đó, giáo trình được kết cấu gồm 4 phần chính sau đây:
1. Bản chất thẩm mĩ của văn học
2. Bản chất xã hội của văn học
3. Tác phẩm văn học
4. Loại thể văn học
Mỗi phần gồm có nhiều chương. Trong từng chương, ngoài việc trình bày nội dung còn có phần Hướng dẫn học tập để các bạn sinh viên và học viên nắm vững những kiến thức cơ bản; phần Hệ thống câu hỏi và Bài tập thực hành để các bạn có thể vận dụng những kiến thức đó. Chúng tôi hy vọng nếu người học thực hiện nghiêm túc quy trình này việc học sẽ đạt kết quả tốt.
Nhóm biên soạn chúng tôi đã cố gắng rất nhiều trong việc cập nhật kiến thức và hướng dẫn người học. Song vì trình độ có hạn nên giáo trình này không thể tránh khỏi những sai sót. Chúng tôi rất mong các thầy cô giáo, các bạn sinh viên sư phạm cả nước cũng như bạn đọc gần xa nhiệt tình chỉ giáo. Xin được trân trọng cảm ơn!
Nhóm biên soạn
Phạm Đăng Dư và Lê Lưu Oanh
I Bản chất thẩm mĩ của văn học 7
1 Văn học - hình thái ý thức thẩm mĩ 8
1.1 Đặc trưng đối tượng và nội dung của văn học . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2 Hình tượng văn học 14
1.3 Hướng dẫn học tập 20
2 Văn học - nghệ thuật ngôn từ 23
2.1 Ngôn từ - chất liệu của văn học 23
2.2 Những đặc điểm của văn học với tư cách là nghệ thuật ngôn từ 25
2.3 Hướng dẫn học tập 29
3 Tính đa chức năng của văn học 32
3.1 Chức năng thẩm mĩ 32
3.2 Chức năng nhận thức 35
3.3 Chức năng khêu gợi tư tưởng, tình cảm (chức năng giáo dục) 37
3.4 Chức năng giao tiếp và giải trí 38
3.5 Vị trí của văn học trong cuộc sống hiện đại 39
3.6 Hướng dẫn học tập 40
4 Các phạm trù thẩm mĩ cơ bản 43
4.1 Cái đẹp 43
4.2 Cái bi 48
4.3 Cái hài 51
4.4 Hướng dẫn học tập 53
5 Nhà văn - chủ thể thẩm mĩ 55
5.1 Tài năng 55
5.2 Quá trình sáng tạo 62
5.3 Hướng dẫn học tập 67
II Bản chất xã hội của văn học 70
6 Nguồn gốc và bản chất xã hội của văn học 71
6.1 Nguồn gốc của văn học 71
6.2 Bản chất xã hội của văn học 74
6.3 Hướng dẫn học tập 78
7 Hiện thực trong văn học 80
7.1 Hiện thực và vấn đề tính chân thật của văn học 80
7.2 Vai trò nghệ sĩ trong nhận thức hiện thực 82
7.3 Hiện thực trong văn học - hiện thực thứ hai được sáng tạo lại 84
7.4 Hướng dẫn học tập 85
8 Tính khuynh hướng của văn học 89
8.1 Tính giai cấp trong văn học 89
8.2 Tính nhân dân trong văn học 93
8.3 Tính dân tộc và tính nhân loại trong văn học 96
8.4 Hướng dẫn học tập 100
III Tác phẩm văn học 103
9 Tác phẩm văn học là chỉnh thể trung tâm của văn học 104
9.1 Tác phẩm văn học là một chỉnh thể 104
9.2 Nội dung và hình thức của tác phẩm văn học 107
9.3 Hướng dẫn học tập 112
10 Đề tài, chủ đề, tư tưởng và cảm hứng của tác phẩm văn học 116
10.1 Đề tài và chủ đề – những phương diện khách quan của nội dung tác phẩm . 116
10.2 Tư tưởng và cảm hứng – những phương diện chủ quan của nội dung tác phẩm119 10.3 Ý nghĩa của tác phẩm văn học 122
10.4 Hướng dẫn học tập 122
11 Nhân vật trong tác phẩm văn học 126
11.1 Nhân vật văn học và vai trò của nhân vật trong tác phẩm 126
11.2 Các loại hình nhân vật văn học 127
11.3 Các phương thức và thủ pháp nghệ thuật thể hiện nhân vật 131
11.4 Hướng dẫn học tập 132
12 Kết cấu của tác phẩm văn học 134
12.1 Khái niệm 134
12.2 Các cấp độ kết cấu 138
12.3 Hướng dẫn học tập 146
13 Lời văn trong tác phẩm văn học 149
13.1 Lời văn trong tác phẩm văn học là một hiện tượng nghệ thuật 149
13.2 Các phương tiện tổ chức nên lời văn nghệ thuật 151
13.3 Các thành phần của lời văn trong tác phẩm văn học 155
13.4 Hướng dẫn học tập 156
IV Loại thể văn học 159
14 Tác phẩm tự sự 160
14.1 Đặc điểm chung của tác phẩm tự sự 160
14.2 Các thể loại tự sự cơ bản 164
14.3 Hướng dẫn học tập 174
15 Tác phẩm trữ tình 176
15.1 Đặc điểm chung của tác phẩm trữ tình 176
15.2 Một số đặc điểm về nghệ thuật thơ trữ tình 179
15.3 Hướng dẫn học tập 184
16 Kịch bản văn học 187
16.1 Đặc điểm của kịch bản văn học 187
16.2 Phân loại kịch 193
16.3 Vài nét về sự phát triển của kịch ở Việt Nam 195
16.4 Hướng dẫn học tập 196
17 Kí văn học 197
17.1 Đặc trưng của kí văn học 197
17.2 Phân loại kí 202
17.3 Hướng dẫn học tập 208
Phần I
Bản chất thẩm mĩ của văn học
Chương
1
Văn học - hình thái ý thức thẩm mĩ
Văn học là một hình thái ý thức xã hội, bắt nguồn từ đời sống, phản ánh đời sống, bày tỏ một quan điểm, một cách nhìn, một tình cảm đối với đời sống. Nhưng văn học nói riêng cũng như nghệ thuật nói chung, không giống các hình thái ý thức xã hội khác bởi có những đặc thù riêng mang tính thẩm mĩ về đối tượng, nội dung và phương thức thể hiện.
1.1 Đặc trưng đối tượng và nội dung của văn học
1.1.1 Đối tượng của văn học
Nội dung là yếu tố đầu tiên quy định sự khác nhau của văn học so với các hình thái ý thức xã hội khác như chính trị, đạo đức, tôn giáo, lịch sử, địa lí, sinh học... Nội dung, trước hết là cái được nhận thức, chiếm lĩnh từ đối tượng.
Vậy đối tượng của văn học là gì?
Mĩ học duy tâm khách quan từ thời Platông đến Hêghen đều cho rằng đối tượng của nghệ thuật chính là biểu hiện của thế giới thần linh, của những linh cảm thần thánh, của ý niệm tuyệt đối - một thế giới sản sinh trước loài người. Nghĩa là, mọi đối tượng của nghệ thuật cũng như của văn học đều là thế giới của thần linh, của những điều huyền bí, cao cả. Văn học nghệ thuật suy cho cùng là sự hồi tưởng và miêu tả thế giới ấy, một thế giới không thuộc phạm vi đời sống hiện thực.
Quan điểm này đã đề cao và thần thánh hóa đối tượng của văn học nghệ thuật. Cho nên không lạ gì khi chúng ta bắt gặp hầu hết đối tượng phản ánh của văn học, nghệ thuật thời cổ chính là các câu chuyện về các vị thần linh: từ người khổng lồ Khoa Phụ đuổi bắt mặt trời, Nữ Oa vá trời trong thần thoại Trung Quốc, đến các vị thần trên đỉnh Olempơ và con cháu của của các vị thần đó như Hécquyn, Asin trong văn học Hi Lạp cổ đại, rồi Thánh
Gióng, Sơn Tinh, Thủy Tinh, Lạc Long Quân và Âu Cơ của người Việt.