Thu Nhập Bình Quân Đầu Người Của Quảng Bình Và Các Tỉnh Miền Trung Năm 2019

là tài nguyên du lịch tự nhiên), từ đó có kế hoạch thực hiện hiện các hoạt động kết nối vùng trong phát triển và đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Điều cần thiết nhất đối với ngành du lịch Quảng Bình là xác định các đối tác (địa phương, trung tâm du lịch) để tham gia các chương trình liên kết, tránh dàn trải nhằm tập trung nguồn lực cho các hoạt động kết nối mang tính thiết thực hơn. Mặt khác, dựa vào hệ thống giao thông hiện có, đặc biệt là Cảng hàng không Đồng Hới để xúc tiến mở rộng các chương trình kết nối vùng với những đối tác chiến lược, đặc biệt là hướng đến các trung tâm du lịch trong khu vực Đông Nam Á.

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên

Quảng Bình là một trong 6 tỉnh nằm ở vùng Bắc Trung Bộ của Việt Nam, có tọa độ địa lý ở phần đất liền từ 17005’02” đến 18005’12” vĩ độ Bắc và 105036’55” đến 106059’37” kinh độ Đông; phía Bắc giáp tỉnh Hà Tĩnh, phía Nam giáp tỉnh Quảng Trị, phía Đông giáp biển Đông và phía Tây giáp với nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào (Phụ lục 5).

Quảng Bình có vị trí rất thuận tiện cho việc hợp tác, trao đổi thương mại với các tỉnh và các nước trong khu vực như Lào, Thái Lan, Campuchia. Tỉnh có đường bờ biển dài 116,04 km ở phía Đông và có chung biên giới với Lào 201,87 km ở phía Tây, có cảng Hòn La, cảng Hàng không Đồng Hới, Quốc lộ 1A và đường Hồ Chí Minh, đường sắt Bắc Nam, quốc lộ 12 và tỉnh lộ 20, 16 chạy từ Đông sang Tây qua cửa khẩu Quốc tế Cha Lo và một số cửa khẩu phụ khác nối liền với Nước CHDCND Lào.

Tính đến cuối năm 2019, Quảng Bình có tổng diện tích đất tự nhiên là 800.003ha (Niên giám thống kê 2019), trong đó tỷ trọng đất nông nghiệp chiếm đến 90,05% và diện tích đất phi nông nghiệp chỉ chiếm 6,98% trong tổng diện tích đất tự nhiên, tương ứng khoảng 55,87 nghìn ha (Phụ lục 6).

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 168 trang tài liệu này.

Quảng Bình nằm trong khu vực có khí hậu nhiệt đới gió mùa, hàng năm thường xuyên chịu ảnh hưởng trực tiếp của bão nhiệt đới và áp thấp nhiệt đới từ Tây Bắc Thái Bình Dương và Biển Đông vào các tháng 8 và tháng 9. Có thể cho rằng, điều kiện khí hậu của Quảng Bình gây khó khăn nhiều đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương nói chung và hoạt động du lịch nói riêng. Thời gian hè thường rất ngắn khiến cho du lịch của Quảng Bình tương đối kém hấp dẫn so với những các tỉnh duyên hải ở vùng Nam Trung Bộ. Trong khi đó, mùa mưa thường kéo dài và xuất hiện các đợt rét, các trận bão và lũ lụt đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến ngành du lịch, đặc biệt đối với các điểm du lịch gắn với biển.

2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội

Theo số liệu niên giám thống kê của tỉnh Quảng Bình năm 2019, dân số trung bình của tỉnh là 896,60 nghìn người. Mật độ dân số tập trung cao nhất tại thành phố Đồng Hới với 859 người/km2 và thấp nhất là huyện Minh Hóa với 37 người/km2. Tỷ lệ dân số khu

vực nông thôn chiếm phần lớn trong cơ cấu dân số của tỉnh, đồng thời có xu hướng giảm dần qua các năm, nhưng vẫn còn ở mức cao (Phụ lục 7). Lực lượng lao động của Quảng Bình trong năm 2019 có 516.097 người, chiếm khoảng 58% tổng dân số của tỉnh. Lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc trong các ngành kinh tế năm 2019 của tỉnh Quảng Bình là 510.643 người, trong đó khu vực kinh tế nhà nước chiếm 11,49%, khu vực kinh tế ngoài nhà nước chiếm 88,25%, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chiếm khoảng 0,26%. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ từ sơ cấp nghề trở lên của tỉnh Quảng Bình đạt 24,9%.

Tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) năm 2019 tính theo giá hiện hành đạt 39.155,4 tỷ đồng, tăng 7,34% so với năm 2018 (theo giá so sánh 2010); GRDP bình quân đầu người đạt 43,67 triệu đồng. Xét về cơ cấu GRDP cho thấy, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 19,41%; khu vực công nghiệp – xây dựng chiếm 24,51%; dịch vụ chiếm 54,46%; thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm chiếm 3,56%. Trong 3 khu vực kinh tế, chỉ có khu vực dịch vụ đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn năm trước; còn lại khu vực công nghiệp – xây dựng và nông, lâm nghiệp và thủy sản đạt tốc độ tăng trưởng thấp hơn so với năm trước.

(Nguồn: Tổng Cục thống kê Việt Nam)

Hình 2.1. Thu nhập bình quân đầu người của Quảng Bình và các tỉnh miền trung năm 2019

Xét trên bình diện tổng thể, Quảng Bình vẫn là một tỉnh nghèo, nền kinh tế đang trong giai đoạn phát triển, sức sản xuất và năng lực cạnh tranh thấp, do đó thu nhập của người dân vẫn còn thấp hơn nhiều so với các địa phương trong cả nước. Theo số liệu của

Tổng Cục thống kê năm 2019, thu nhập bình quân đầu người/tháng của tỉnh Quảng Bình mới chỉ ở mức 2,9 triệu đồng, đứng ở vị trí số 11 trong số 14 tỉnh, thành ở khu vực miền Trung xếp theo mức thu nhập từ cao xuống thấp.

2.2. Quan điểm tiếp cận nghiên cứu và khung phân tích

2.2.1. Quan điểm tiếp cận nghiên cứu

Thứ nhất, nghiên cứu kết nối vùng trong phát triển du lịch được tiếp cận theo quan điểm hệ thống. Điều này có nghĩa rằng, cần đặt sự phát triển ngành du lịch trong mối liên hệ với hệ thống các ngành kinh tế khác của địa phương, toàn vùng và của cả nước; coi đó như là một hệ quả tất yếu của quá trình hợp tác, kết nối vùng từ sự nỗ lực của chính quyền địa phương và sự đồng hành của các doanh nghiệp du lịch. Mặt khác, khi phân tích, đánh giá kết nối vùng trong phát triển du lịch cần phải xem xét trong mối quan hệ tương tác với các chính sách quy hoạch phát triển vùng, quy hoạch phát triển hệ thống giao thông- là điều kiện cần (tiền đề) của kết nối vùng trong phát triển du lịch; đồng thời làm rõ các yếu tố (bên trong và bên ngoài) ảnh hưởng đến hoạt động kết nối vùng trong phát triển du lịch.

Thứ hai, nghiên cứu kết nối vùng trong phát triển du lịch được tiếp cận theo quan điểm toàn diện. Kết nối vùng trong phát triển du lịch cần được nhìn nhận theo các góc độ, từ tổng thể nền kinh tế đến ngành du lịch; từ vai trò của chính quyền địa phương cũng như khu vực tư nhân (các doanh nghiệp); từ kết nối nội vùng đến ngoại vùng. Cách tiếp cận phân tích này vừa phản ánh rõ về bức tranh chung vừa thấy được vai trò, xu hướng của từng bộ phận cấu thành, từ đó có thể tìm thấy các gợi ý chính sách (giải pháp) phát triển phù hợp.

Thứ ba, kết nối vùng trong phát triển du lịch theo hướng bền vững được xem xét trong mối quan hệ biện chứng giữa lượng và chất, giữa trước mắt và lâu dài. Như đã trình bày ở chương 1, kết nối vùng trong phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững là mục tiêu có tính chiến lược lâu dài cần phải đạt được, do đó nghiên cứu cần xem xét giữa việc hợp tác kết nối vùng nhằm mở rộng quy mô của ngành du lịch (thay đổi về lượng) và nâng cao hiệu quả kinh doanh dịch vụ du lịch gắn liền với việc gìn giữ, bảo tồn các giá trị di sản văn hóa, mang lại phúc lợi cho cộng đồng xã hội và đặc biệt là bảo vệ được môi trường sinh thái (tức thay đổi về chất).

Thứ tư, kết nối vùng trong phát triển du lịch được nghiên cứu trong mối quan hệ biện chứng giữa lý luận với thực tiễn về kết nối vùng trong phát triển du lịch. Lý luận là

cơ sở định hướng để giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra. Ngược lại, thực tiễn là mạch nguồn của lý luận. Vì thế, khi nghiên cứu kết nối vùng trong phát triển du lịch cần kết hợp chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn; giữa yêu cầu đặt ra với điều kiện lịch sử cụ thể của từng vùng, địa phương; thực hiện kết nối vùng với quan điểm phát triển du lịch theo hướng bền vững.

2.2.2. Khung phân tích

Dựa vào cơ sở lý thuyết đã được đề cập ở chương 1 và quan điểm tiếp cận nghiên cứu, tác giả đề xuất khung phân tích (nghiên cứu) kết nối vùng trong phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững. Khung nghiên cứu này mô tả và giải thích một cách logic về các mối quan hệ phụ thuộc, tương tác và quy định lẫn nhau giữa các thành phần (khái niệm, biến số) của nội dung nghiên cứu.

(Nguồn: đề xuất của tác giả)

Hình 2.2. Khung phân tích kết nối vùng trong phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững

Khung phân tích có 3 thành phần chính, gồm: 1) Nội dung kết nối vùng; 2) Các yếu tố ảnh hưởng đến kết nối vùng; 3) Mục tiêu, kết quả kết nối vùng được thể hiện qua

sự phát triển của ngành du lịch tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững. Theo khung phân tích này, kết nối vùng được nghiên cứu ở 2 cấp độ (phạm vi), gồm kết nối nội vùng và kết nối ngoại vùng, trong đó luận án sẽ tập trung phân tích các hoạt động hợp tác, kết nối phát triển du lịch giữa tỉnh Quảng Bình với các địa phương trong vùng du lịch Bắc Trung Bộ (nội vùng); và giữa tỉnh Quảng Bình với các địa phương khác ngoài vùng Bắc Trung Bộ (ngoại vùng). Luận án đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng kết nối vùng ở cả 2 phạm vi (nội vùng và ngoại vùng) trên bình diện vĩ mô (quản lý nhà nước) với 4 nội dung chủ yếu như đã trình bày ở chương 1, gồm: kết nối trong phát triển và đa dạng hóa sản phẩm; xúc tiến du lịch; kết nối giao thông phục vụ du lịch; và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ du lịch; Phân tích mạng lưới liên kết du lịch giữa các doanh nghiệp du lịch, các bên liên quan trong nội bộ tỉnh Quảng Bình và ngoài tỉnh Quảng Bình nhằm làm rõ thêm bức tranh kết nối vùng trong phát triển du lịch ở cấp độ vi mô (doanh nghiệp).

Vận dụng những phương pháp phù hợp, luận án sẽ đánh giá những kết quả đạt được từ hoạt động hợp tác kết nối vùng, tác động đến kết quả và hiệu quả hoạt động du lịch và đóng góp vào sự tăng trưởng và phát triển của ngành du lịch tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững trên 3 khía cạnh: kinh tế - văn hóa, xã hội – môi trường sinh thái, đồng thời phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến kết nối vùng. Dựa vào kết quả nghiên cứu, luận án sẽ đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy kết nối vùng trong phát triển du lịch ở tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững.

Từ khung phân tích này, có 04 giả thuyết nghiên cứu được đặt ra, cụ thể:

Giả thuyết 1: Trên giác độ quản lý nhà nước, đã có các thiết chế cần thiết để thực hiện hoạt động kết nối vùng trong phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình.

Giả thuyết 2: Có sự hợp tác liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp và các bên liên quan trong phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình.

Giả thuyết 3: Hoạt động kết nối vùng trong phát triển du lịch tạo ra những tác động tích cực đến kết quả và hiệu quả hoạt động du lịch tỉnh Quảng Bình theo hướng bền vững.

Giả thuyết 4: Kết nối vùng trong phát triển du lịch tỉnh Quảng Bình chịu sự ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, gồm các yếu tố tích cực (tạo ra những cơ hội để thúc đẩy liên kết hợp tác vùng) và yếu tố tiêu cực (rào cản đối với kết nối vùng).

2.3. Quy trình nghiên cứu

Trên cơ sở khung phân tích và dựa vào mục tiêu nghiên cứu đặt ra, tác giả xây dựng quy trình nghiên cứu đề tài luận án tiến sĩ, với 6 bước: 1) Xác định vấn đề nghiên cứu; 2) Nghiên cứu tổng quan tài liệu; 3) Tổng hợp các lý thuyết liên quan và xây dựng khung phân tích nghiên cứu; 4) Thu thập số liệu phục vụ cho việc phân tích nghiên cứu;

5) Tổng hợp và xử lý số liệu; 6) Viết báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài luận án. Chi tiết được thể hiện ở Phụ lục 8.

2.4. Phương pháp nghiên cứu

2.4.1. Nghiên cứu định tính

Mục đích của nghiên cứu định tính là nhằm xác định vấn đề nghiên cứu, đề xuất mục tiêu nghiên cứu. Bên cạnh đó, nghiên cứu định tính sẽ giúp kiểm chứng cơ sở lý luận và hoàn thiện khung phân tích nghiên cứu đề tài luận án; tổng hợp và cấu trúc các ý kiến nổi trội từ kết quả tham vấn chuyên gia và phỏng vấn sâu nhằm tìm ra các giải đáp cho những vấn đề về nguyên nhân và giải pháp. Theo đó, nghiên cứu định tính được thực hiện với 02 các phương pháp: 1) Phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu định tính; 2) Phương pháp phỏng vấn chuyên sâu. Chi tiết được thể hiện ở Phụ lục 9.

2.4.2. Nghiên cứu định lượng

Cùng với nghiên cứu định tính, trong phạm vi đề tài luận án, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng nhằm lượng hóa các dữ liệu được thu thập thành những chỉ tiêu thống kê, chỉ số đo lường các hiện tượng phù hợp với mục đích nghiên cứu, từ đó giúp luận giải vấn đề nghiên cứu một cách thuyết phục. Bên cạnh đó, nghiên cứu định lượng có ý nghĩa quan trọng trong việc kiểm chứng các giả thuyết nghiên cứu, trả lời được các câu hỏi nghiên cứu bằng những con số thống kê. Nghiên cứu định lượng được sử dụng trong nghiên cứu này gồm có các phương pháp sau đây:

2.4.2.1. Phương pháp thu thập số liệu

a) Số liệu thứ cấp: được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm:

- Các thông tin thứ cấp từ Tổng cục Thống kê, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du Lịch; Tổng Cục Du lịch, UBND tỉnh Quảng Bình, Cục thống kê, Sở Du lịch và các Sở, ban ngành khác có liên quan,...

- Thông tin từ các Hội nghị, Hội thảo về liên kết phát triển du lịch giúp tác giả nắm rõ hơn những thuận lợi, khó khăn trong thời gian qua và những định hướng, giải pháp đẩy mạnh liên kết phát triển du lịch trong thời gian tới.

- Các luận án, luận văn, sách, tạp chí, bài báo khoa học... trong và ngoài nước liên quan nội dung kết nối vùng phát triển du lịch tại các trường đại học, Thư viện Quốc gia, các trang web chuyên ngành trong và ngoài nước.

Những thông tin này được sử dụng chủ yếu để nghiên cứu những vấn đề mang tính hệ thống và tổng quan về thực trạng kết nối vùng trong phát triển du lịch ở các cấp độ khác nhau (quốc gia, vùng, miền), ở các nội dung hợp tác kết nối vùng (phát triển và đa dạng hóa sản phẩm; kết nối hệ thống giao thông; xúc tiến du lịch, ...), các mô hình kết nối. Số liệu thứ cấp bao gồm số lượng khách du lịch, doanh thu du lịch, số lượng cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch, hệ thống hạ tầng phục vụ du lịch, ....

b) Số liệu sơ cấp: Nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả tiến hành thu thập số liệu sơ cấp thông qua điều tra các doanh nghiệp, các đơn vị và tổ chức liên quan đến du lịch. Để thu thập được số liệu sơ cấp, nghiên cứu này tiến hành xác định đối tượng điều tra; kích thước mẫu và chọn mẫu điều tra; và thiết kế bảng hỏi, cụ thể như sau:

- Đối tượng điều tra:

+ Nhóm đối tượng thứ nhất: Lựa chọn 05 đối tượng để điều tra phỏng vấn, gồm:

1) các doanh nghiệp lữ hành; 2) cơ sở dịch vụ lưu trú; 3) doanh nghiệp vận chuyển; 4) nhà hàng và 5) cơ sở đào tạo. Mục đích điều tra khảo sát 05 đối tượng này là nhằm thu thập số liệu, thông tin và các ý kiến đánh giá liên quan đến liên kết du lịch, phục vụ cho việc phân tích mạng lưới liên kết du lịch giữa các doanh nghiệp du lịch, các đơn vị, tổ chức (các bên liên quan) trong lĩnh vực du lịch bên trong tỉnh Quảng Bình và ngoài tỉnh Quảng Bình; đánh giá tác động của kết nối vùng đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch.

+ Nhóm đối tượng thứ hai: Tác giả tiến hành điều tra phỏng vấn khách du lịch đến thăm quan tại Quảng Bình nhằm mục đích thu thập các ý kiến đánh giá về chất lượng sản phẩm du lịch và các dịch vụ đi kèm; nhu cầu liên kết phát triển các sản phẩm và tour du lịch. Những ý kiến đánh giá của khách du lịch được sử dụng để phân tích thực trạng liên kết sản phẩm du lịch; tiềm năng phát triển sản phẩm du lịch; cơ hội để thúc đẩy kết nối vùng trong phát triển du lịch.