Cơ Sở Và Phương Hướng Hoàn Thiện Pháp Luật Về Hợp Đồng Bot Tại Việt Nam

quan đến thủ tục, thời hạn thanh lý hợp đồng, thanh toán các khoản nợ26. Bên cạnh đó, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phải tổ chức giám định chất lượng, giá trị, tình trạng công trình theo thỏa thuận tại hợp đồng dự án, lập danh mục tài sản chuyển giao, xác định các hư hại và yêu cầu của doanh nghiệp dự án thực hiện việc sửa chữa, bảo trì công trình. Doanh nghiệp dự án phải có trách nhiệm chuyển giao công nghệ, đào tạo, và thực hiện việc bảo dưỡng định kỳ, đại tu để bảo đảm điều kiện kỹ thuật vận hành công trình bình thường phù hợp với các yêu cầu của hợp đồng dự án.

So với Nghị định 78/2007/NĐ-CP năm 2007, Nghị định 108/2009/NĐ- CP năm 2009 đã có tiến bộ trong quy định về việc chuyển giao công trình cho Nhà nước. Cụ thể, trước đây Nghị định 78/2007/NĐ-CP không quy định rằng tài sản được chuyển giao liệu có thể là tài sản đang được dùng để đảm bảo thực hiện các nghĩa vụ tài chính và các nghĩa vụ khác của doanh nghiệp BOT hay không. Điều này rất dễ trở thành vướng mắc cho nhà đầu tư khi thực hiện bàn giao dự án BOT cho Nhà nước. Chính vì vậy, Nghị định 108/2009/NĐ- CP đã quy định cụ thể rằng tài sản được chuyển giao phải được đảm bảo rằng không bị dùng làm tài sản để bảo lãnh thực hiện nghĩa vụ tài chính hoặc bị cầm cố, thế chấp bảo đảm cho các nghịa vụ khác của Nhà đầu tư hoặc doanh nghiệp dự án phát sinh trước thời điểm chuyển giao.

Sau khi tiếp nhận công trình dự án, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền sẽ tổ chức chấm dứt, thanh lý hợp đồng BOT, đồng thời cơ quan Nhà nước sẽ giữ vai trò quản lý, vận hành công trình theo chức năng, thẩm quyền của mình.

26 Điều 36, Nghị định 108/2009/NĐ-CP.

CHƯƠNG 3‌‌‌

MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG BOT‌

3.1 Cơ sở và phương hướng hoàn thiện pháp luật về hợp đồng BOT tại Việt Nam

3.1.1 Đánh giá thực trạng pháp luật về hợp đồng BOT tại Việt Nam

3.1.1.1 Những thành công

Những thành công của pháp luật hợp đồng BOT hiện hành tại Việt Nam được thể hiện như sau:

- Các quy định pháp luật Việt Nam cơ bản tuân theo những nguyên tắc, thông lệ quốc tế về hợp đồng BOT, tiếp thu được những quy định pháp luật tiến bộ trên thế giới về vấn đề này.

- Các quy định pháp luật Việt Nam về hợp đồng BOT đã được quan tâm và liên tục và phát triển theo xu hướng ngày càng hoàn thiện trong sự vận động và phát triển chung của các quy định pháp luật về đầu tư để cùng hướng tới một mặt bằng pháp lý chung, thể hiện những đòi hỏi khách quan từ những biến thiên của các quan hệ kinh tế, xã hội.

- Pháp luật Việt Nam về hợp đồng BOT đã có những quy định tương đối đầy đủ và hoàn chỉnh liên quan đến hầu hết các vấn đề chủ yếu trong đàm phán, ký kết và thực hiện hợp đồng BOT.

- Pháp luật Việt Nam về hợp đồng BOT đã có những quy định khá thông thoáng, các ưu đãi đầu tư đối với hợp đồng BOT phần nào đã tạo ra sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư.

3.1.1.2 Những hạn chế còn tồn tại

Bên cạnh những thành công kể trên, pháp luật hiện hành về hợp đồng BOT vẫn còn tồn tại những hạn chế như sau:

- Pháp luật về hợp đồng BOT chưa đáp ứng được đầy đủ và kịp thời các nhu cầu của đời sống kinh tế, xã hội. Như trình bày ở chương 2, pháp luật về hợp đồng BOT còn thiếu nhiều nội dung quan trọng, một số quy định cụ thể còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với thực tế khách quan. Những vấn đề cơ bản của hợp đồng BOT như đối tượng, chủ thể, nội dung hợp đồng còn bộc lộ hạn chế, sơ sài. Đồng thời cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đứng ra ký kết hợp đồng BOT không quy định rõ ràng.

- Các quy định về pháp luật về hợp đồng BOT còn chồng chéo như xác định thời gian ưu đãi thuế, đối tượng điều chỉnh của Luật đấu thầu và các văn bản pháp luật về hợp đồng BOT. Điều này khiến các nhà đầu tư khó hiểu hoặc hiểu sai các quy chế pháp luật về hợp đồng BOT. Các quy định về tài chính trong hợp đồng BOT vẫn chưa đưa ra mức ưu đãi tài chính, hạn mức quy đổi ngoại tệ cho các dự án BOT một cách cụ thể.

- Đồng thời các quy định về tài chính còn rườm rà, thiếu khoa học, chưa đáp ứng được tính “nóng” của các dự án BOT. Điều này làm ảnh hưởng trực tiếp đến việc đàm phán, ký kết hợp đồng BOT.

3.1.2 Đánh giá thực trạng về việc giao kết và thực hiện hợp đồng BOT tại Việt Nam

3.1.2.1 Những thành tựu đạt được trong việc giao kết và thực hiện hợp đồng BOT tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, việc giao kết và thực hiện hợp đồng BOT tại Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc cả về số lượng và chất lượng các dự án. Có được điều này, một phần do cơ chế pháp luật về hợp đồng BOT ngày càng hoàn thiện, đạt được những thành tựu cơ bản, tiếp thu những nguyên tắc, thông lệ quốc tế về hợp đồng BOT, đồng thời hòa cùng sự vận động và phát triển chung của các quy định pháp luật về đầu tư để cùng hướng tới một mặt bằng pháp lý chung, đáp ứng những đòi hỏi khách quan từ những thay đổi của các quan hệ kinh tế, xã hội. Các quy định về hợp đồng BOT cũng khá thông thoáng, ưu đãi, hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, thể hiện vị thế cạnh tranh trong việc thu hút vốn từ nhà đầu tư trong nước và nước ngoài của Việt Nam.

Với những quy định pháp lý tiến bộ, Việt Nam đã có bước tiến dài trong việc cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng. Từ năm 1997 đến nay, việc phát triển cơ sở hạ tầng ở Việt Nam đã vượt mức tăng trưởng GDP và đạt 10.5 %

và là một trong những nước cao nhất trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương27. Theo như báo cáo tình hình 7 năm thực hiện Nghị định 77/CP của Chính Phủ về Quy chế đầu tư theo hợp đồng BOT áp dụng cho đầu tư trong nước tháng 12 năm 2004 thì đã có 60 hợp đồng BOT được ký kết với tổng mức vốn đầu tư khoảng 44.610.106 tỷ đồng. Các dự án chuẩn bị khởi công có mức vốn đầu tư cao hơn hẳn các dự án đang thi công, chứng tỏ tiềm lực to lớn của nhà đầu tư tư nhân vào cơ sở hạ tầng theo hợp đồng BOT. Cụ thể những thành tựu trong việc giao kết và thực hiện hợp đồng BOT trong thời gian qua

được kể ra như:

(*) Số lượng hợp đồng được giao kết và thực hiện theo hình thức BOT trên các lĩnh vực: điện, nước, giao thông… phát triển không ngừng

Cho đến nay, nước ta đã có nhiều hợp đồng được giao kết theo hình thức hợp đồng BOT trên mọi lĩnh vực, nhưng tập trung chủ yếu vẫn là các lĩnh vực về điện, giao thông, đường sá. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến cuối năm 2010 đã có 5 tỷ đô la được đầu tư dưới hình thức hợp BOT, BT và BTO. Sự thành công của các dự án BOT đã góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của đất nước, đưa nước ta trở thành nước công nghiệp trước năm 2020.

Trong lĩnh vực điện, sự thành công của các dự án BOT như Hiệp Phước, Phú Mỹ 2-2, Phú Mỹ 3, đã cung cấp 25% lượng điện tiêu thụ cho toàn quốc, làm giảm tình trạng khan hiếm năng lượng đang trở thành vấn đề nhức nhối của Chính Phủ hiện nay. Trong đó phải kể đến dự án điện Phú Mỹ 328, một dự án thủy điện rất lớn với tổng công suất 716,8 megawats, được xây dựng theo hợp đồng BOT giữa Bộ Công nghiệp và Công ty Điện lực BOT

27 Nguồn: Bùi Tức Thắng, Hoài Ngân(2010), Đầu tư vào khu kinh tế khu công nghiệp Việt Nam, Nhà xuất bản Hà Nội, tr 23

28 http://vietbao.vn/Kinh-te/Phu-My-3-se-bo-sung-10-tong-san-luong-dien-quoc-gia/20054552/47

Phú Mỹ 3, với thời hạn kinh doanh, vận hành 20 năm (đối tác mua điện là EVN). Sự ra đời của nhà máy điện Phú Mỹ sẽ bổ sung cho lưới điện quốc gia gần 10% tổng sản lượng điện hiện nay của Việt Nam. Trong kế hoạch từ năm 2006 đến 2015, Chính phủ sẽ kêu gọi 16 dự án xây dựng các nhà máy thủy điện, nhiệt điện để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nước ta hiện nay. Bên cạnh đó, phải kể đến các cơ sở hạ tầng giao thông thường đòi hỏi nguồn vốn rất lớn, trong khi số lượng xe cơ giới tại nước ta lại phát triển theo tốc độ chóng mặt. Chính vì vậy, việc phát triển cơ sở hạ tầng giao thông phải đáp ứng được những nhu cầu cấp thiết này. Thực tế cho thấy các cơ sở giao thông chiếm 70% các dự án thực hiện theo hình thức BOT. Các dự án BOT lớn trong lĩnh vực giao thông phải kể như: dự án cầu Phú Mỹ, dự án đường cao tốc Ninh Bình-Thanh Hóa, dự án đường cao tốc Hải Phòng-Hà Nội, dự án xây dựng cảng Cái Mép... Dự án BOT xây dựng cầu Phú Mỹ29 là một ví dụ cho sự thành công của dự án BOT giao thông trong đời sống kinh tế xã hội , đây là cây cầu có quy mô lớn nhất và đẹp nhất TPHCM tính đến thời điểm hiện nay. Thời gian thu phí khi đưa dự án vào hoạt động là 26 năm và với

tổng vốn đầu tư cho toàn bộ công trình là hơn 1.806 tỷ đồng, được xây dựng bằng sự chung sức của Cty cổ phần BOT cầu Phú Mỹ (BOT PM) là liên doanh đầu tư của 5 thành viên, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 1998. Sự thành công của dự án cầu Phú Mỹ sẽ được coi là động lực thúc đẩy các dự án đầu tư nói chung và các dự án BOT nói riêng.

Dưới đây là số dự án cơ sở hạ tầng giao thông được kêu gọi theo hình thức BOT trong năm 2006-2010

Bảng 3.1: Danh sách các dự án cơ sở hạ tầng giao thông kêu gọi dự án BOT giai đoạn 2006-2010 (Nguồn: Bộ giao thông vận tải www.mot.gov.vn)

29 http://vietbao.vn/Xa-hoi/Ngay-99-khoi-cong-cau-Phu-My/10925018/157/

STT

Dự án	Hình thức	Chi phí dự tính (triệu USD)
1	Tuyến đường ray xe lửa số 3 Nội Bài-Mai Dịch	BOT	540
2	Tuyến đường cao tốc Ninh Bình-Thanh Hóa- Vinh	BOT	960
3	Tuyến đường cao tốc Hồ Chí Minh-Thủ Dầu Một	BOT	125
4	Tuyến đường cao tốc Trung Lương- Mỹ Thuận - Cần Thơ	BOT	745
5	Tuyến đường cao tốc Dầu Giây- Đà Lạt	BOT	500
6	Tuyến đường cao tốc Nội Bài -Hạ Long -Móng Cái	BOT	1,000
7	Tuyến đường cao tốc Biên Hòa -Vũng Tàu	BOT	256
8	Tuyến đường cao tốc Quảng Trị- Huế -Đà Nẵng	BOT	750
9	Tuyến đường cao tôc Hà Nội - Lạng Sơn	BOT	555
10	Tuyến đường cao tốc Đà Nẵng- Quảng Ngãi	BOT	755
11	Tuyến đường cao tốc Dầu Giây- Bình Thuận - Nha Trang	BOT	200
12	Tuyến đường cao tốc Bến Lục - Long Thành	BOT	1,200
13	Tuyến đường bộ số 18 Mộng Dương-Móng Cái	BOT	200
14	Tuyến đường bộ Đan Phượng-Phúc Thọ-Sơn Tây	BOT,BT,BTO	70
15	Tuyến đường bộ Đỗ Xá- Quán Sơn	BOT,BT,BTO	100
16	Nhà ga xe lửa Hồ Chí Minh số 3	BOT	1,550
17	Đường quốc lộ số 6 Ba La- Xuân Mai	BOT	45
18	Đường quốc lộ số 20 Dầu Giây-Liên Khượng	BOT	26
19	Đường quốc lộ số 51	BOT	38
20	Đường quốc lộ số 14: Đồng Xoài-Chơn Thành	BOT	32
21	Đường quốc lộ số 21: Phủ Lý- Nam Định	BOT	38
22	Đường quốc lộ sô 14: Gia Lai - Kon Tum	BOT	58
23	Đường quốc lộ số 14: Đồng Xoài-Chơn Thành	BOT	19
24	Đường quốc lộ số 1: Đông Hà- Quảng Trị	BOT	29
25	Đường quốc lộ số 1: Đường tránh xã La Ha và Đức Phổ	BOT	300

Tuyến đường ven biển tỉnh Thanh Hóa	BOT	530
27	Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng	BOT	320
28	Tuyến đường sắt Đà Lạt- Tháp Chàm	BOT	500
29	Tuyến đường sắt Bảo Lam- Phan Thiết	BOT	1,618
30	Tuyến đường sắt Yên Viễn- Ngọc Hồi	BOT	400
31	Tuyến đường sắt Biên Hòa- Vũ Tàu	BOT	550
32	Tuyến đường sắt Trang Bơm- Hoa Hưng	BOT	300
33	Tuyến đường sắt Sài Gòn- Lộc Ninh	BOT	370
34	Tuyến đường sắt nội thành Hà Nội -Hà Đông	BOT	370
35	Tuyến đường sắt Hà Nội- Sân bay Nội Bài	BOT	938
36	Tuyến đường sắt Hà Nội-Láng Hòa Lạc	BOT	100
37	Tuyến đường sắt Tây Nguyên	BOT	447
38	Tuyến đường sắt Sài Gòn- Mỹ Tho	BOT	200
39	Tuyến đường sắt qua đường hầm Hải Vân	BOT	1000
40	Sân bay quốc tế Long Thành	BOT, JV	5000
41	Cảng Liên Chiều	BOT	300
42	Cảng Sơn Trà	BOT,JV
43	Cảng Đà Nẵng	BOT	110
44	Cảng Lạch Huyện	BOT	2,000
45	Cảng Vân Phong	BOT	2,000
46	Tuyến đường dẫn tàu sông Hậu	BOT	200
47	Tuyến đường sông nội địa Hà Nội	BOT	346
48	Cầu Đình Vũ	BOT	97
49	Cầu Văn Tiến	BOT,BT,BTO
50	Cầu Vĩnh Thịnh	BOT	59