Nguyên Nhân Dẫn Đến Những Tồn Tại Trong Kế Toán Công Cụ Tài Chính Trong Các

 Đo lường công cụ tài chính theo giá gốc

 Trình bày các chính sách kế toán

 Trình bày khoản thu nhập, chi phí, lãi hoặc lỗ

3.3.4.2 Trình bày và công bố thông tin về công cụ tài chính phái sinh

Các doanh nghiệp không ghi nhận nghiệp vụ công cụ tài chính phái sinh tại thời điểm hợp đồng có hiệu lực mà chỉ ghi nhận khi thực thu hoặc thực chi tiền. Do vậy Rất ít doanh nghiệp trình bày và công bố thông tin về công cụ tài chính phái sinh, chỉ có 4/82 doanh nghiệp có đề cập đến công cụ tài chính phái sinh trong Thuyết minh Báo cáo tài chính( FPT,Petrolimex, BMC, VNM)

3.4 Nguyên nhân dẫn đến những tồn tại trong kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam

3.4.1 Do sự bất cập về khung pháp lý về kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam

Các nguyên tắc kế toán ghi nhận, đo lường, trình bày và công bố công cụ tài chính trong các DN phi tài chính Việt Nam được quy định tại các văn bản pháp lý: Luật Kế toán, Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam, chế độ quản lý tài chính, chế độ kế toán, chế độ kế toán cho các ngành đặc thù. Năm 2004, Luật Kế toán chính thức có hiệu lực, trở thành văn bản pháp lý cao nhất của toàn bộ hệ thống kế toán Việt Nam. Đồng thời Bộ Tài chính đã xây dựng hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam gồm 26 chuẩn mực áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp nhưng chưa có chuẩn mực kế toán công cụ tài chính. Kế toán công cụ tài chính cơ sở có rải rác ở các chuẩn mực cụ thể khác, và không phù hợp với thông lệ quốc tế. Kế toán công cụ tài chính phái sinh là một khoảng trống chưa được cơ quan ban hành chính sách xử lý.

Phụ lục 3.2 thể hiện các văn bản pháp lý về kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam.

Bảng 3.8 so sánh khung pháp lý kế toán công cụ tài chính tại Việt Nam với thông lệ quốc tế.

Bảng 3.8: So sánh chế độ kế toán công cụ tài chính tại Việt Nam với thông lệ quốc tế

CHỈ TIÊU

THÔNG LỆ QUỐC TẾ	CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN VIỆT NAM
	DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH					DOANH NGHIỆP TÀI CHÍNH
Văn	bản	IAS 32	VAS 01, VAS 10				VAS 01, VAS 10, VAS 22
pháp lý	IAS 39	Quyết	định	15/2006	của	Bộ	Quyết	định	16/2007/QĐ-
	IFRS 7	trưởng Bộ Tài chính					NHNN
	IFRS 9	Thông tư 210/2009/TT-BTC					Công văn 7459/NHNN-KTTC
		TT 228/2009/TT-BTC hướng dẫn					Công văn 2601/NHNN-KTTC
		chế độ trích lập và sử dụng các
		khoản dự phòng giảm giá HTK,
		tổn thất đầu tư tài chính.
		TT 201/2009/TT-BTC ngày
		15/10/2009 từ năm 2010
		TT 179/2012/TT-BTC ngày
		24/10/2012 về ghi nhận, đánh
		giá, xử lý các khoản chênh lệch
		tỷ giá hối đoái trong doanh
		nghiệp thay thế TT 201/2009/TT-
		BTC từ năm 2012
Phạm	vi	Các loại hình	Doanh nghiệp phi tài chính/ Chỉ				Doanh nghiệp tài chính/ Các
áp dụng	doanh nghiệp/ Các	áp dụng cho công cụ tài chính cơ					loại công cụ tài chính
	loại công cụ tài	sở
	chính
Ghi nhận	Tất cả tài sản tài	Chỉ công cụ tài chính cơ sở phải					Chỉ công cụ tài chính cơ sở phải
	chính, nợ phải trả	được ghi nhận vào sổ sách kế					ghi nhận trên hệ thống chứng từ,
	tài chính, công cụ	toán và trình bày trên Bảng cân					sỏ sách kế toán và trình bày trên
	vốn chủ sở hữu	đối kế toán.					Bảng cân đối kế toán.
	phải được ghi						Chỉ tiêu ngoài bảng cân đối kế
	nhận trên Bảng						toán được sử dụng để báo cáo
	cân đối kế toán, kể						công cụ tài chính phái sinh
	cả công cụ tài
	chính phái sinh
Dừng ghi	Hết quyền kiểm	Chưa có					Cho phép dừng ghi nhận công cụ
nhận	soát theo hợp đồng						tài chính khi phần lớn rủi ro và lợi
	đối với tài sản tài						ích đã được chuyển giao. Đồng
	chính (như hết						thời có thể đo lường được rủi ro
	hạn, đã thanh						và lợi ích từ việc chuyển giao
	toán...)

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 299 trang tài liệu này.

Hiện nay quy định hiện hành về kế toán công cụ tài chính là Thông tư 210/2009/TT-BTC ban hành ngày 6/11/2009, thông tin này có nội dung chủ yếu thể hiện trong Phụ lục 3.10.

Bảng 3.9 thể hiện sự khác biệt về cơ sở đo lường công cụ tài chính tại Việt Nam với thông lệ quốc tế.

Bảng 3.9: So sánh cơ sở đo lường Công cụ tài chính giữa thông lệ quốc tế và Việt Nam

Chỉ tiêu

Chuẩn mực kế toán quốc tế IAS32, IAS39 Chuẩn mực BCTC quốc tế IFRS7	Việt Nam
Đo lường ban đầu	Tùy theo từng loại công cụ	Giá gốc( Điều 7 Luật Kế
	tài chính mà sử dụng: Giá trị hợp lý (Fair value) Giá trị phân bổ (Amortsed	toán): bao gồm chi phí mua và các chi phí liên quan trực tiếp khác đến khi đưa tài sản vào trạng
	cost)	thái sẵn sàng sử dụng
	Giá gốc (Cost model)	Giá gốc(VAS01): được tính theo số tiền hoặc
		khoản tương đương tiền
		đã trả, phải trả hoặc tính
		theo giá trị hợp lý của tài
		sản đó vào thời điểm tài
		sản được ghi nhận
Đo lường sau ghi nhận ban	Tùy theo từng loại công cụ	Giá gốc
đầu	tài chính mà sử dụng:
	Giá trị hợp lý (Fair value)
	Giá trị phân bổ (Amortsed cost)
	Giá gốc (Cost model)
Trình bày trên báo cáo tài	Tùy theo từng loại công cụ	Giá gốc- dự phòng giảm
chính	tài chính mà sử dụng:	giá
	Giá trị hợp lý (Fair value)
	Giá trị phân bổ (Amortsed cost)
	Giá gốc (Cost model)

Trong giai đoạn 2010-2012 luận án nghiên cứu, tác giả thấy đối với tiền và các khoản phải thu, phải trả có gốc ngoại tệ có 3 văn bản pháp lý khác nhau, dẫn đến doanh nghiệp lúng túng không biết vận dụng theo cơ sở pháp lý nào. Đó là Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS 10)- Ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái có sự khác biệt với Thông tư 201/2009/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 15 tháng 10 năm 2009 hướng dẫn xử lý các khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái liên quan đến các nghiệp vụ bằng ngoại tệ và đã áp dụng nhất quán từ năm 2009 và Thông tư 179/2012/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 24/10/2012

Bảng 3.10: So sánh VAS10; TT201/2009/TT-BTC; TT179/2012/TT-BTC

Văn bản

Sử dụng tỷ giá	Đ/ giá khoản mục tài sản, công nợ ngắn hạn có gốc ngoại tệ ngày cuối năm	Đ/ giá khoản mục tài sản, công nợ dài hạn có gốc ngoại tệ ngày cuối năm
VAS 10		Tỷ giá bình quân liên ngân hàng do NHNN công bố	Chênh lệch do thay đổi tỷ giá hối đoái cuối năm kế toán vào thu chi tài chính để đưa vào báo cáo kết quả kinh doanh	Chênh lệch do thay đổi tỷ giá hối đoái cuối năm kế toán vào thu chi tài chính để đưa vào báo cáo kết quả kinh doanh.
TT	201/2009/TT-	Tỷ giá bình quân liên	Chênh lệch do thay đổi tỷ	Tất cả lãi do chênh lệch
BTC		ngân hàng do NHNN	giá hối đoái cuối năm hạch	tỷ giá cuối năm được
		công bố	toán vàoTK Chênh lệch tỷ	hạch toán vào thu chi tài
			giá hối đoái trong khoản mục	chính để đưa vào báo
			vốn CSH trên Bảng cân đối	cáo kết quả kinh doanh
			kế toán	Tất cả lỗ do chênh lệch
			Sẽ được ghi ngược trong	tỷ giá có thể: Hạch toán
			năm tiếp theo	toàn bộ vào thu chi
				trong năm hoặc phân bổ
				trong vòng 5 năm tiếp
				theo nếu khoản chênh
				lệch này làm công ty bị
				lỗ. Tuy nhiên Số chênh
				lệch ghi nhận vào chi
				phí trong năm ít nhất

Văn bản

Sử dụng tỷ giá	Đ/ giá khoản mục tài sản, công nợ ngắn hạn có gốc ngoại tệ ngày cuối năm	Đ/ giá khoản mục tài sản, công nợ dài hạn có gốc ngoại tệ ngày cuối năm
			phải bằng khoản lỗ do chênh lệch tỷ giá phát sinh từ công nợ dài hạn đến hạn trả.
TT179/2012/TT-	Tỷ giá sử dụng để quy đổi	Chênh lệch tỷ giá do đánh	Chênh lệch tỷ giá do
BTC	các giao dịch phát sinh	giá lại khoản mục có gốc	đánh giá lại khoản mục
	bằng ngoại tệ là tỷ giá thực	ngoại tệ sau khi bù trừ chênh	có gốc ngoại tệ sau khi
	tế tại thời điểm phát sinh	lệch tăng giảm được ghi vào	bù trừ chênh lệch tăng
	giao dịch của ngân hàng	thu chi tài chính trong năm	giảm được ghi vào thu
	thương mại nơi có giao	Chỉ có khoản lỗ do chênh	chi tài chính trong năm
	dịch phát sinh.	lệch tỷ giá khoản vay đến
	Tỷ giá đánh giá khoản	hạn được coi là chi phí hợp
	mục tiền tệ ngày cuối	lệ khi tính thu chi chịu thuế
	năm là tỷ giá mua của	TNDN
	ngân hàng thương mại,
	hoặc tỷ giá mua vào bình
	quân của các ngân hàng
	thương mại nơi mở TK

Tính đến thời điểm hiện nay, Tháng 3/2014 chưa có văn bản pháp lý về quy định hoặc hướng dẫn Kế toán công cụ tài chính phái sinh trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam. Do vậy cần nghiên cứu và sớm ban hành các văn bản pháp lý để thống nhất kế toán công cụ tài chính trong các doanh nghiệp phi tài chính tại Việt Nam.

3.4.2 Nguyên nhân từ phía doanh nghiệp

Một trong những nguyên nhân gây nên những bất cập trong kế toán công cụ tài chính là độ phức tạp của các nghiệp vụ này đã gây khó khăn cho người làm công tác kế toán.

Qua khảo sát doanh nghiệp cho thấy, độ phức tạp của nghiệp vụ kế toán công cụ tài chính cơ sở như sau: ( Biểu đồ 3.22)

Rất phức tạp

40 Bình thường

30 Khá phức tạp

Khá giản đơn

20 Rất giản đơn

10 Không trả lời

Xác định mục đích

Ghi nhận ban đầu

Đo lường sau ban đầu

Ghi sỏ KT

Công bố thông tin

Biểu đồ 3.22 Độ phức tạp của nghiệp vụ kế toán công cụ tài chính cơ sở

Khi được khảo sát, các doanh nghiệp đánh giá độ phức tạp của nghiệp vụ kế toán công cụ tài chính phái sinh như sau: ( Biểu đồ 3.23)

Rất phức tạp

30 Bình thường

Khá phức tạp

20 Khá giản đơn

Rất giản đơn

Xác định mục đích

Ghi nhận ban đầu

Đo lường sau ban đầu

Ghi sỏ KT

Công bố thông tin

Biểu đồ 3.23 Độ phức tạp của nghiệp vụ kế toán công cụ tài chính phái sinh

Theo Biểu đồ trên thì việc xác định mục đích sử dụng công cụ tài chính phái sinh và đo lường sau ghi nhận ban đầu là phức tạp nhất trong số các nghiệp vụ liên quan đến công cụ tài chính phái sinh. Nghiệp vụ dừng ghi nhận công cụ tài chính phái sinh là đơn giản nhất, ít phức tạp nhất.

Các công việc khá phức tạp hơn đối với người thực hành công tác kế toán đó là: trình bày thông tin trên báo cáo tài chính, xác định mục đích sử dụng công cụ tài chính thông qua các bằng chứng.

Số đông người được điều tra cho rằng, công việc đơn giản nhất là xóa bỏ ghi nhận công cụ tài chính phái sinh.

- Khi được hỏi nguyên nhân gây nên những hạn chế trong kế toán công cụ tài chính , 47/82 doanh nghiệp, chiếm 57% lựa chọn hệ thông văn bản pháp luật hướng dẫn còn khó hiểu, chưa cụ thể, chưa đồng bộ là nguyên nhân gây ra khó khăn trong kế toán công cụ tài chính; 21/82 doanh nghiệp, chiếm 25% lựa chọn nguyên nhân: do công cụ tài chính là vấn đề mới, cần có thời gian tìm hiểu và nghiên cứu, đã gây ra khó khăn trong kế toán công cụ tài chính; 12/82 người, chiếm 15% lựa chọn: do chưa tham gia vào các lớp đào tạo về kế toán công cụ tài chính là nguyên nhân gây ra khó khăn trong kế toán công cụ tài chính; 2/82 người, chiếm 3% lựa chọn : quy mô của công ty lớn, nghiệp vụ quá phức tạp, là nguyên nhân gây ra khó khăn trong kế toán công cụ tài chính ( Biểu đồ 3.24)

Do quy mô của công ty quá lớn, nghiệp vụ phức tạp: 3%

Do chưa tham gia các lớp đào tạo: 15% Do CCTC là vấn đề mới, cần thời gian nghiên cứu: 25%

Tỷ lệ %

Hệ thống VB PL còn khó hiểu, chưa cụ thể, chưa đồng bộ: 57%

0 10 20 30 40 50 60

Biểu đồ 3.24 Nguyên nhân gây nên những hạn chế trong kế toán công cụ tài chính

Như vậy nguyên nhân chủ đạo làm kế toán công cụ tài chính trở nên khó khăn là do hệ thống văn bản pháp luật, hướng dẫn kế toán chưa đồng bộ, chưa cụ thể.

Qua khảo sát doanh nghiệp, khi được hỏi mức độ hài lòng về kế toán công cụ tài chính kết quả cho thấy như sau: 50/82 người, chiếm 61% lựa chọn: Không hài lòng ; 21/82 người, chiếm 26% lựa chọn Hài lòng

10/82 người, chiếm 12% lựa chọn: Khá hài lòng 1/82 người, chiếm 1% lựa chọn: Rất hài lòng

Rất hài lòng

Khá hài lòng

Hài lòng

Column 3

Không hài lòng

0 10 20 30 40 50 60 70

Biểu đồ 3.25 Mức độ hài lòng với kế toán công cụ tài chính

Như vậy có một tỷ lệ khá lớn 61% người được hỏi không hài lòng với kế toán công cụ tài chính.