Giáo dục học - Mai Ngọc Liên

MAI NGỌC LIÊN

GIÁO TRÌNH

Giáo Dục Học

Ebook.moet.gov.vn, 2008

Chịu trách nhiệm xuất bản :

Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc NGÔ TRẦN ÁI

Phó Tổng Giám đốc kiêm Tổng biên tập NGUYỄN QUÝ THAO

Biên tập nội dung :

MAI NGỌC LIÊN

Thiết kế sách và biên tập mĩ thuật :

BÙI XUÂN DƯƠNG

Trình bày bìa :

HOÀNG PHƯƠNG LIÊN

Sửa bản in :

Phòng sửa bản in - NXBGD TẠI TP. HỒ CHÍ MINH

Chế bản tại :

Phòng sắp chữ điện tử – NXB Giáo dục tại TP. HỒ CHÍ MINH

Mục lục

Trang

Lời nói đầu 5

Tiểu Môđun 1 : Những vấn đề chung của giáo dục học tiểu học 7

Chủ đề 1. Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt 9

Chủ đề 2. Giáo dục học là một khoa học 21

Chủ đề 3. Giáo dục và sự phát triển nhân cách 38

Chủ đề 4. Mục đích giáo dục và hệ thống giáo dục quốc dân 48

Chủ đề 5. Giáo dục tiểu học và phổ cập giáo dục tiểu học 67

Chủ đề 6. Người giáo viên tiểu học 84

Tiểu Môđun 2 : Lí luận dạy học ở tiểu học 100

Chủ đề 1. Quá trình dạy học ở tiểu học 102

Chủ đề 2. Nguyên tắc dạy học ở tiểu học 109

Chủ đề 3. Nội dung dạy học ở tiểu học 114

Chủ đề 4. Phương pháp dạy học ở tiểu học 123

Chủ đề 5. Hình thức tổ chức dạy học ở trường tiểu học 161

Tiểu Môđun 3 : Lí luận giáo dục tiểu học 197

Chủ đề 1. Quá trình giáo dục ở tiểu học 199

Chủ đề 2. Hệ thống nguyên tắc giáo dục tiểu học 216

Chủ đề 3. Nội dung giáo dục ở tiểu học 236

Chủ đề 4. Phương pháp giáo dục ở tiểu học 258

Chủ đề 5. Xây dựng tập thể học sinh tiểu học 275

Chủ đề 6. Phối hợp giáo dục giữa gia đình và nhà trường 291

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

 CBQL : Cán bộ quản lí

 CH : Câu hỏi

 DT  TH : Dạy thêm  học thêm

 ĐHSP : Đại học sư phạm

 GD : Giáo dục

 GDTC : Giáo dục thể chất

 GDLĐ : Giáo dục lao động

 HS : Học sinh

 KT  XH : Kinh tế  xã hội

 KH  CN : Khoa học công nghệ

 LĐ : Lao động

 M : Mục đích

 MT : Mục tiêu

 ND : Nội dung

 NT : Nguyên tắc

 NTGD : Nguyên tắc giáo dục

 PHHS : Phụ huynh học sinh

 PP : Phương pháp

 PT : Phương tiện

 PPGD : Phương pháp giáo dục

 QTGD : Quá trình giáo dục

 QTDH : Quá trình dạy học

 SV : Sinh viên

 TNTP : Thiếu niên tiền phong

 TTHS : Tập thể học sinh

 THCS : Trung học cơ sở

 THPT : Trung học phổ thông

 TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh

 TTSP : Tập thể sư phạm

 SGK : Sách giáo khoa

 XHCN : Xã hội chủ nghĩa

 XHH : Xã hội hoá

LỜI NÓI ĐẦU

Để góp phần đổi mới công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên tiểu học, Dự án phát triển giáo viên tiểu học đã tổ chức biên soạn các môđun đào tạo theo chương trình Cao đẳng sư phạm và chương trình liên thông từ Trung học sư phạm lên Cao đẳng sư phạm; biên soạn các môđun bồi dưỡng giáo viên nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, cập nhật những đổi mới về nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục tiểu học theo chương trình, sách giáo khoa tiểu học mới.

Điểm mới của các tài liệu viết theo môđun là thiết kế các hoạt động, nhằm tích cực hoá hoạt động học tập của người học, kích thích óc sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề, tự giám sát và đánh giá kết quả học tập của người học; chú trọng sử dụng tích hợp nhiều phương tiện truyền đạt khác nhau (tài liệu in, băng hình/ băng tiếng v.v.) giúp cho người học dễ học, dễ hiểu và gây được hứng thú học tập.

Môđun Giáo dục học tiểu học bao gồm 3 tiểu môđun :

Tiểu môđun 1. Những vấn đề chung của giáo dục học tiểu học. Tiểu môđun 2. Lí luận dạy học tiểu học.

Tiểu môđun 3. Lí luận giáo dục tiểu học.

Ba tiểu môđun được trình bày thống nhất với nhau ; giúp cho người học có thể tự học để thu nhận những thông tin và rèn luyện những kĩ năng cần thiết làm cơ sở cho việc nghiên cứu phương pháp dạy học các môn học và rèn luyện hệ thống các kĩ năng dạy học và giáo dục ở trường tiểu học của Việt Nam hiện nay

Lần đầu tiên, tài liệu được biên soạn theo chương trình và phương pháp mới, chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Ban điều phối Dự án rất mong nhận được những ý kiến đóng góp chân thành của bạn đọc, đặc biệt là đội ngũ giảng viên, sinh viên các trường Sư phạm, giáo viên tiểu học trong cả nước.

Trân trọng cảm ơn.

Dự án Phát triển GVTH

Tiểu môđun 1 Những vấn đề chung của

giáo dục học tiểu học

I. Mục tiêu chung của tiểu môđun

1. Kiến thức

- Trình bày khái niệm giáo dục, tính chất và chức năng cơ bản của giáo dục.

- Mô tả đối tượng nghiên cứu của Giáo dục học và các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục.

- Nêu các mối quan hệ và sự khác biệt giữa các khái niệm cơ bản của Giáo dục học (giáo dục hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp, dạy học, giáo dưỡng, tự giáo dục, tự học).

- Giải thích các khái niệm nhân cách, phát triển nhân cách và các yếu tố phát triển nhân cách. Phê phán các quan điểm phản khoa học về các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách.

- Phân tích mục đích, mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục.

- Tóm tắt những đặc thù của giáo dục bậc tiểu học, vấn đề phổ cập giáo dục tiểu học.

- Nêu tác dụng của các hoạt động giáo dục (dạy học, sinh hoạt đoàn thể, hoạt động xã hội, lao động) ở trường tiểu học.

- Giải thích nhiệm vụ, quyền hạn và các yêu cầu về nhân cách của người giáo viên tiểu học.

- Trình bày được chiến lược phát triển giáo dục tiểu học và mối quan hệ giữa sự phát triển kinh tế  xã hội, khoa học  công nghệ và giáo dục tiểu học.

2. Kĩ năng

- Nhận diện và giải thích các hiện tượng giáo dục trong xã hội.

- Lấy ví dụ minh hoạ cho mối quan hệ giữa giáo dục và sự phát triển xã hội.

- Sử dụng những kiến thức đã học giải thích cơ sở khoa học cho những quyết định phát triển giáo dục chung và phát triển giáo dục tiểu học Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

3. Thái độ

- Nhận ra vai trò của giáo dục đối với sự phát triển của cá nhân và xã hội, tích cực tham gia các hoạt động giáo dục trong điều kiện cụ thể.

- Có thái độ tích cực, độc lập, sáng tạo thực hiện các nhiệm vụ học tập cá nhân và nhóm.

- Có tinh thần hợp tác trong hoạt động học tập, nghiên cứu và vận dụng kiến thức giáo dục học vào cuộc sống và nghề nghiệp tương lai.

- Sinh viên tìm thấy hứng thú trong học tập, rèn luyện.

- Cố gắng khắc phục khó khăn và tìm cách thích nghi với những yêu cầu sư phạm trong học tập và rèn luyện.

II. Giới thiệu tiểu môđun

STT

Tên chủ đề	Số tiết	Số trang
1	Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt	5 (4/ 1)	9
2	Giáo dục học là một khoa học	5 (4/ 1)	21
3	Giáo dục và sự phát triển nhân cách	5 (3/ 2)	38
4	Mục đích giáo dục và hệ thống giáo dục quốc dân	5 (4/ 1)	48
5	Giáo dục tiểu học và phổ cập giáo dục tiểu học	5 (3/ 2)	67
6	NgĐời giáo viên tiểu học	5 (3/ 2)	84