Đánh giá hiệu quả chi trả dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

PHAN QUẢNG NAM

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CHI TRẢ DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG RỪNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẾ PHONG, TỈNH NGHỆ AN

CHUYÊN NGÀNH: LÂM HỌC MÃ SỐ: 60 62 02 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. PHẠM XUÂN HOÀN

Hà Nội, 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận đánh giá luận văn của hội đồng khoa học

Hà nội, tháng 4 năm 2017

Tác giả luận văn

Phan Quảng Nam

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sỹ khoa học lâm nghiệp khóa học 2015 - 2017, được sự đồng ý của Phòng đào tạo sau đại học - Trường Đại học Lâm nghiệp, tôi thực hiện đề tài tốt nghiệp có tiêu đề:

“Đánh giá hiệu quả chi trả dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An”.

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu, các thầy cô trong phòng đào tạo sau đại học, các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành luận văn này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS. Phạm Xuân Hoàn - người thầy hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn tôi từ khi hình thành phát triển ý tưởng đến xây dựng đề cương và có những chỉ dẫn khoa học quý báu trong suốt quá trình triển khai nghiên cứu và hoàn thành đề tài.

Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình, tạo điều kiện của Ban lãnh đạo các cơ quan: Quỹ bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Nghệ An; Chi cục Kiểm lâm; UBND huyện Quế Phong; Hạt Kiểm lâm Quế Phong; Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt; cán bộ, nhân dân các xã trong khu vực nghiên cứu, bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu ngoại nghiệp và hoàn thiện luận văn.

Mặc dù đã nỗ lực hết mình, nhưng do hạn chế về nhiều mặt, nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp và tôi xin chân thành tiếp thu mọi ý kiến đóng góp đó.

Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, tháng 4 năm 2017

Tác giả

Phan Quảng Nam

MỤC LỤC

Lời cam đoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục các từ viết tắt vi

Danh mục các bảng vii

Danh mục các biểu đồ viii

Danh mục các hình viii

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 3

1.1 Cơ sở khoa học và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu 3

1.1.1 Các khái niệm liên quan đến chi trả dịch vụ môi trường rừng 3

1.1.2. Dịch vụ môi trường rừng và chi trả dịch vụ môi trường rừng 4

1.2. Tổng quan công trình đã công bố về vấn đề nghiên cứu 7

1.2.1. Cơ chế chi trả DVMTR ở một số quốc gia trên thế giới 7

1.2.2. Chi trả dịch vụ môi trường rừng ở iệt am 12

Chương 2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 16

2.1. Mục tiêu nghiên cứu 17

2.2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 17

2.2.1. Đối tượng nghiên cứu 16

2.2.2. Phạm vi nghiên cứu 16

2.3. Nội dung nghiên cứu 18

2.4. Phương pháp nghiên cứu 18

2.4.1. Phương pháp kế thừa 17

2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu 18

2.4.3. Phương pháp chuyên gia 18

2.4.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu 19

Chương 3 . ĐẶC ĐIỂM VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KINH TẾ XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 20

3.1. Đặc điểm tự nhiên 21

3.1.1. Vị trí địa lý 20

3.1.2. Địa hình - địa mạo 21

3.1.3. Địa chất thổ nhưỡng 21

3.1.4. Khí hậu, thủy văn 22

3.2. Điều kiện kinh tế xã hội 25

3.2.1. Tình hình sản xuất nông - lâm ngư nghiệp 24

3.2.2. Sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ 25

3.2.3. Thực trạng cơ sở hạ tầng 26

3.3. Tình hình văn hóa xã hội 29

3.3.1. Dân số, dân tộc và lao động 27

3.3.2. Giáo dục - đào tạo 28

3.3.3. Y tế 29

3.3.4. An ninh quốc phòng 29

3.4. Thực trạng hoạt động lâm nghiệp nói chung và chi trả dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn huyện Quế phong 31

3.4.1. Hiện trạng đất lâm nghiệp và tài nguyên rừng 30

3.4.2. Hiện trạng sản xuất lâm nghiệp huyện Quế Phong 34

Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THẢO LUẬN 37

4.1. Thực trạng chi trả dịch vụ môi trường rừng ở tỉnh Nghệ An 39

4.1.1. Tình hình tổ chức, vận hành Quỹ BVPTR và thực hiện chính sách chi trả DVMTR 37

4.1.3. Khó khăn, tồn tại, vướng mắc trong quá trình triển khai 46

4.1.4. Đánh giá chung và bài học kinh nghiệm 46

4.2. Thực trạng chi trả dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An 48‌

4.2.1. Quy trình thực hiện chi trả dịch vụ môi trường rừng 45

4.2.2. Các điều kiện thực hiện chính sách chi trả DVMTR 46

4.3. Đánh giá hiệu quả chi trả dịch vụ môi trường rừng trên địa bàn huyện Quế Phong 59‌

4.3.1. Tác động của chính sách đến công tác bảo vệ và phát triển rừng 59

4.3.2. Về tạo nguồn tài chính cho công tác bảo vệ và phát triển rừng 61

4.3.3. Tác động của chính sách đến xã hội 63

4.3.4. Tác động của chính sách đến cải thiện sinh kế, thu nhập của người làm nghề rừng và cộng đồng địa phương 65‌

4.3.5. Tác động của chính sách đến môi trường 63

4.4. Thuận lợi, khó khăn trong thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng 69‌

4.4.1. Thuận lợi trong thực hiện chính sách 69

4.4.2. hững khó khăn, tồn tại và thách thức… 71

4.5. Những bài học kinh nghiệm tại Quế Phong 69

4.6. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng tại huyện Quế Phong và vận dụng trên địa bàn tỉnh Nghệ An 71

4.6.1. Giải pháp về nâng cao năng lực hệ thống chi trả 72

4.6.2. Giải pháp về chi trả và xác định đơn giá chi trả 72

4.6.3. Giải pháp về phổ biến, tuyên truyền, nâng cao nhận thức 74

4.6.4. Giải pháp về nguồn nhân lực 75

4.6.5. Giải pháp về tài chính 76

4.6.6. Giải pháp về giám sát, báo cáo, đánh giá 77

KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Viết đầy đủ
BNN&PTNT	Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
BNNPTNT-BTC	Liên bộ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Bộ Tài chính
BTTN	Bảo tồn thiên nhiên
CĐ	Cộng đồng
DVMTR	Dịch vụ môi trường rừng
M&E	Giám sát và đánh giá
HGĐ	Hộ gia đình
NĐ	Nghị định
NĐ-CP	Nghị định - Chính phủ
NH	Nhóm hộ
PES	Chi trả dịch vụ môi trường rừng
PSA-H	Dịch vụ môi trường thủy văn
QBV&PTR	Quỹ bảo vệ và phát triển rừng
QĐ-TTg	Quyết định - Thủ tướng chính phủ
QLBVR	Quản lý bảo vệ rừng
RĐD	Rừng đặc dụng
RPH	Rừng phòng hộ
RSX	Rừng sản xuất
SỞ NN&PTNT	Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
TC	Tổ chức
TT	Thông tư
UBND	Ủy ban nhân dân
VFD	Dự án rừng và Đồng bằng Việt Nam

Tên bảng	Trang
3.1	Hiện trạng rừng và đất lâm nghiệp phân theo 3 loại rừng	30
3.2	Hiện trạng rừng và đất lâm nghiệp phân theo chủ quản lý	33
4.1	Các cơ sở sử dụng DVMTR đã ký hợp đồng ủy thác	39
4.2	Danh sách các nhà máy thủy điện sử dụng DVMTR trên địa bàn huyện Quế Phong	46
4.3	Tổng hợp thu tiền ủy thác từ các cơ sở sử dụng DVMTR	47
4.4	Tổng hợp diện tích các chủ rừng được chi trả tiền DVMTR	48
4.5	Tổng hợp kinh phí bảo vệ rừng của các chủ rừng	51
4.6	Kết quả về công tác quản lý và bảo vệ rừng	56