Đánh giá chọn lọc bò đực giống Holstein Friesian ở Việt Nam - Phạm Văn Tiềm

Chữ viết tắt Ý nghĩa của chữ viết tắt

KHKT Khoa học kỹ thuật

Mean Giá trị trung bình

NN & PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nxb Nhà xuất bản

SE Sai số chuẩn

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 169 trang tài liệu này.

SH Số hiệu

SLS Sản lượng sữa

TC Tiêu chuẩn

TLMS Tỷ lệ mỡ sữa

TLPS Tỷ lệ protein sữa

TNS Tiềm năng sữa

V Lượng xuất tinh

VAC Tổng số tinh trùng sống và hoạt động tiến thẳng

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bản

Tên bảng

Trang

Bảng 3.1. Danh sách 15 bê đực được tuyển chọn qua đời trước 70

Bảng 3.2. Khả năng sản xuất sữa của bố mẹ các bê đực giống 73

Bảng 3.3. Tiềm năng sữa của bê đực giống Holstein Friesian

đánh giá qua hệ phả 75

Bảng 3.4. Khối lượng của bê đực Holstein Friesian qua các tháng tuổi 77

Bảng 3.5. Kích thước một số chiều đo cơ bản của bò đực giống Holstein Friesian lúc 12, 18 và 24 tháng (cm) 79

Bảng 3.6. Lượng xuất tinh của bò đực giống Holstein Friesian (ml/lần) 83

Bảng 3.7. Hoạt lực tinh trùng trong tinh dịch của bò đực

giống Holstein Friesian (%) 85

Bảng 3.8. Nồng độ tinh trùng trong tinh dịch bò đực giống

Holstein Friesian (tỷ/ml) 86

Bảng 3.9. Tỷ lệ tinh trùng sống trong tinh dịch

của bò đực giống Holstein Friesian (%) 89

Bảng 3.10. Tổng số tinh trùng sống tiến thẳng trong một lần khai thác tinh của bò đực giống Holstein Friesian (tỷ/lần khai thác) 91

Bảng 3.11. Hoạt lực tinh trùng bò Holstein Friesian sau giải đông (%) 94

Bảng 3.12. Số lượng tinh cọng rạ sản xuất được trong một lần

lấy tinh đạt tiêu chuẩn của từng bò đực giống 96

Bảng 3.13. Tiềm năng sữa của bò đực giống Holstein Friesian

đánh giá qua bản thân 97

Bảng 3.14. Sản lượng sữa 305 ngày và sản lượng sữa tiêu chuẩn lứa đầu đàn bò chị em gái của các bò đực giống Holstein Friesian 99

Bảng 3.15. Tỷ lệ mỡ sữa và protein sữa chu kỳ đầu đàn chị em gái

của từng bò đực giống Holstein Friesian (%) 104

Bảng 3.16. Giá trị giống ước tính về tiềm năng sữa của bò đực Holstein Friesian thông qua sản lượng sữa đàn chị em gái 106

Bảng 3.17. Tiềm năng sữa của bò đực giống Holstein Friesian

đánh giá qua chị em gái 111

Bảng 3.18. Sản lượng sữa 305 ngày và sữa tiêu chuẩn/chu kỳ đầu

đàn con gái của từng bò đực giống Holstein Friesian 114

Bảng 3.19. Chất lượng sữa chu kỳ đầu đàn con gái của từng bò đực giống Holstein Friesian 120

Bảng 3.20. Giá trị giống ước tính về tiềm năng sữa của bò đực giống Holstein Friesian thông qua sản lượng sữa con gái 123

Bảng 3.21. Tiềm năng sữa của bò đực giống Holstein Friesian qua 4 bước kiểm tra chọn lọc và hiệu quả

qua từng bước 130

viii

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển kinh tế, nhu cầu thực phẩm thịt, trứng, sữa ngày càng tăng không chỉ về số lượng mà cả về

chất lượng. Theo Tổng cục thống kê năm 2013, đàn bò sữa cả nước là

186.388 con, sản lượng sữa nguyên liệu sản xuất đạt 456.392 tấn, tăng 19,56% so với năm 2012. Song, sữa cũng chỉ mới đáp ứng được 28% nhu cầu, 72% còn lại là phải nhập khẩu (Tổng cục thống kê, 2013). Vì vậy, cần thiết phải đẩy nhanh, mạnh ngành chăn nuôi bò sữa cả về số lượng và chất lượng để từng bước đáp ứng nhu cầu sữa của cộng đồng.

Muốn ngành chăn nuôi bò sữa phát triển nhanh, chất lượng tốt,

giống phải được đặt lên hàng đầu và muốn có đàn bò sữa tốt, bố mẹ

phải tốt. Theo di truyền học, mỗi cá thể

bò bố

và bò mẹ

sẽ truyền

nguồn gen cho thế hệ sau là 50% từ bố và 50% từ mẹ. Để đàn bò sữa có

năng suất cao, cần chọn được bố mẹ

tốt, đặc biệt là bố

phải có tiềm

năng di truyền về sữa cao để truyền lại cho đời sau (Lê Văn Thông và cs., 2013). Một bò đực giống tốt, sản xuất tinh đông lạnh để phối giống bằng thụ tinh nhân tạo thì một năm có thể đóng góp nguồn gen cho ra đời hàng ngàn bê, đặc biệt có thể sử dụng hàng chục năm vẫn đạt tỷ lệ thụ thai cao khi được bảo quản tốt (Lê Văn Thông và cs., 2012). Như vậy, vai trò của đực giống vô cùng quan trọng trong chăn nuôi.

Việc chọn lọc bò đực giống chuyên sữa là rất khó khăn vì tính trạng sữa không biểu thị ở bò đực. Do đó, chọn lọc bò đực giống chuyên sữa phải dựa trên những phương pháp gián tiếp khác nhau. Một trong những phương pháp mang lại tính chính xác cao và hiệu quả nhất là kiểm tra qua

đời sau. Phương pháp kiểm tra qua đời sau được dựa vào đời trước, bản thân, sản lượng sữa của đàn bò chị em gái cùng cha khác mẹ và con gái.

Trên thế giới, nhiều nước chăn nuôi bò sữa tiên tiến như Canada (Canwest, 2006; Brian Van Doormaal, 2007), Nhật (Takeo Abe, 1992)..., việc áp dụng phương pháp kiểm tra đực giống chuyên sữa qua đời sau đã mang lại thành công rất to lớn vì phương pháp đó đã chọn được chính xác những bò đực giống có chất lượng tốt nhất góp phần cải tiến, tăng nhanh về số lượng và chất lượng đàn bò sữa.

Ở Việt Nam, sản xuất tinh bò đông lạnh đã được bắt đầu từ

những năm 1970. Tuy đã gần 45 năm, song những bò đực giống sử dụng cho sản xuất tinh đông lạnh hầu hết đều được nhập từ nước ngoài và

chủ

yếu được chọn theo đời trước (ông bà, bố

mẹ) và bản thân thông

qua ngoại hình. Thực tiễn, nước ta đã có một số công trình nghiên cứu chọn bò đực giống chuyên sữa Holstein Friesian thông qua bản thân, đời sau (Võ Văn Sự và cs., 1996; Phạm Văn Giới, 2008; Nguyễn Văn Đức và cs., 2011; Lê Bá Quế, 2013; Lê Văn Thông và cs., 2013; Lê Văn Thông và cs., 2014), nhưng do thời gian nghiên cứu ngắn, chưa công trình nghiên cứu nào thực hiện hoàn chỉnh đầy đủ 4 bước của qui trình kiểm tra qua

đời sau: Đời trước, bản thân, chị

em gái và con gái. Trước thực tế

đó,

nhằm chọn được những bò đực giống Holstein Friesian tốt nhất đưa vào sản xuất tinh đông lạnh, phục vụ công tác phát triển giống bò sữa Việt Nam nhanh, hiệu quả, bền vững, sản lượng sữa cao, mang tính khoa học, thời sự, thực tiễn, chúng tôi nghiên cứu đề tài “Đánh giá chọn lọc bò đực giống Holstein Friesian ở Việt Nam”.

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Qua 4 bước của quy trình kiểm tra qua đời sau, chọn được những bò

đực giống Holstein Friesian tốt nhất phục vụ công tác giống bò sữa Việt Nam.

Khẳng định được độ chính xác của phương pháp chọn lọc bò đực giống Holstein Friesian qua 4 bước.

3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

3.1. Ý nghĩa khoa học

Kết quả nghiên cứu của đề tài là tư liệu khoa học về phương pháp kiểm tra đánh giá chọn lọc bò đực giống chuyên sữa Holstein Friesian đạt

hiệu quả

và độ

chính xác cao nhất khi thực hiện đầy đủ

4 bước: Đời

trước, bản thân, chị em gái và con gái của từng bò đực giống.

Khẳng định được phương pháp kiểm tra qua đời sau đối với bò đực giống chuyên sữa Holstein Friesian thực hiện đầy đủ 4 bước là chính xác nhất và đã thành công tại Việt Nam.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Kết quả

của của công trình nghiên cứu là tư

liệu khoa học quý

phục vụ cho công tác giảng dạy, nghiên cứu trong các trường Đại học, các Viện nghiên cứu cũng như các cơ quan quản lý, điều hành công tác giống bò sữa.

Kết quả của đề tài là căn cứ khoa học cho các nhà sản xuất giống bò sữa, các cơ sở chăn nuôi bò sữa chọn được những bò đực giống tốt nhất để xây dựng chương trình phối giống thích hợp bằng thụ tinh nhân tạo nhằm nâng cao sản lượng sữa đàn bò sữa.

Kết quả

của đề

tài nghiên cứu là tư

liệu thực tiễn cho các nhà

quản lý trong việc xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với bò đực giống chuyên sữa Holstein Friesian ở Việt Nam.

4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

Luận án là công trình khoa học đầu tiên thành công tại Việt Nam

về đánh giá, chọn lọc bò đực giống Hosltein Frisian thông qua đời sau

được thực hiện đầy đủ theo 4 bước: Đời trước, bản thân, chị em gái và con gái.

Chọn lọc được bò đực giống

Holstein Frisian bằng giá trị

giống

ước tính về tiềm năng sữa thông qua sản lượng sữa đàn chị em gái và

con gái đạt độ

chính xác cao, giúp cơ

sở chăn nuôi bò đực giống chủ

động nguồn đực giống có chất lượng tốt thông qua con đường chọn lọc này.

Xác định được hiệu quả qua từng bước đánh giá chọn lọc bò đực

giống Holstein Frisian

và khẳng định khi thực hiện đầy đủ

4 bước của

phương pháp kiểm tra đực giống qua đời sau sẽ chọn được những cá thể bò đực giống HF tốt nhất, làm tăng 11,66% về tiềm năng sữa so với đánh giá tuyển chọn thông qua đời trước; tăng 10,92% về tiềm năng sữa so với đánh giá tuyển chọn thông qua bản thân và tăng 6,59% về tiềm năng sữa so với chọn lọc qua chị em gái.

Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU

Trong ngành chăn nuôi bò sữa, việc chọn lọc bò đực giống chuyên sữa đã được thực hiện với nhiều phương pháp khác nhau trên thế giới. Song, để chọn được bò đực giống chuyên sữa hiệu quả và chính xác, cần thực hiện kiểm tra, đánh giá tổng hợp qua 4 bước:

1.1. CHỌN BÊ ĐỰC GIỐNG CHUYÊN SỮA THÔNG QUA ĐỜI TRƯỚC

Theo di truyền học, mỗi cá thể bò bố và bò mẹ sẽ truyền nguồn gen cho thế hệ sau là 50% từ bố và 50% từ mẹ. Như vậy, để có bê sữa tốt chọn làm giống, đầu tiên phải dựa vào hệ phả đời trước để chọn ra những cá thể có nguồn gen tốt về tiềm năng sản xuất sữa cao.

Tuyển chọn bò đực giống chuyên sữa thông qua đời trước là căn

cứ vào tiềm năng sữa (TNS) của bố, ông nội, ông ngoại và sản lượng

sữa (SLS) của mẹ, bà nội, bà ngoại dựa trên hệ phả để chọn ra những bê đực tốt nhất, có đầy đủ tiêu chuẩn đưa vào kiểm tra, đánh giá chọn lọc làm giống. Tuyển chọn bò đực giống thông qua đời trước là bước quan trọng của phương pháp kiểm tra chọn lọc bò đực giống chuyên sữa qua đời sau.

Nhiều nước trên thế giới do kĩ thuật chăn nuôi bò sữa còn hạn chế

và nền kinh tế chưa phát triển, phương pháp này đã được áp dụng để

chọn lọc bò đực giống hướng sữa: chọn những bê đực có ngoại hình, sức khỏe tốt được sinh ra từ những cặp bò bố mẹ tốt, tiềm năng sữa của bố cao và sản lượng sữa của mẹ lớn. Song, đối với bò sữa, chọn bò đực giống chuyên sữa thông qua đời trước chỉ là bước khởi đầu nhằm đảm