B Ố I C Ả Nh H Ộ I Nh Ậ P Kinh T Ế Qu Ố C T Ế C Ủ A Vi Ệ T Nam Trong Th Ờ I

sinh dựa trên giả thuyết các quỹ đầu tư phân bổ ở các vùng từ sự điều phối của một ngân hàng toàn cầu. Doanh số vận tải biên do cung và cầu trên thị trường vận tải toàn cầu quyết định. Cân bằng đạt được thoả mãn điều kiện đảm bảo cung bằng cầu cho tất cả thị trường hàng hoá và thị trường yếu tố sản xuất; và lợi nhuận kinh tế của các hãng trong mỗi ngành là bằng 0.

Cơ sở dữ liệu.

Dữ liệu tính toán lấy từ cơ sở dữ liệu của GTAP (phiên bản thứ 6) với 66 vùng và 57 ngành. Dựa trên cơ sở dữ liệu này, các ngành được phân chia thành 7 nhóm ngành và 5 vùng.

Chi tiết về cách phân vùng và ngành trong phần tính toán này được cung cấp tại Phụ lục 1 và Phụ lục 2.

Kịch bản nghiên cứu.

Trên cơ sở Chương trình đã ký kết và các cam kết thực tế từ phía Chính phủ các nước tham gia, kịch bản phân tích được cho như trong Bảng 2.9.

Bảng 2.9. Kịch bản phân tích Chương trình thu hoạch sớm

STT Mã

ngành

Cam kết giảm thuế của Việt Nam

Cam kết giảm thuế của Thái Lan, Trung Quốc và ASEAN khác

2007	2008	2007	2008
1	v_f	-70	-100	-100	-100
2	anp	-40	-100	-100	-100
3	fsh	-70	-100	-100	-100
4	meat	-50	-100	-100	-100
5	Food
6	Mnfcs
7	Svces

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 214 trang tài liệu này.

Nguồn: Tác giả (2006)

Ghi chú: Không có cắt giảm thuế đối với các sản phẩm nông nghiệp khác (Food) vì mức thuế hiện tại đã là 0%. Ngành khoáng sản và công nghiệp chế biến (Mnfcs); và ngành dịch vụ (Svces) không nằm trong chương trình EHP.

Theo kịch bản này, kể từ năm 2007, mức thuế trong danh mục EHP tại

các nước Trung Quốc, Thái Lan và ASEAN là 0%. Mức thuế tại Việt Nam sẽ là 0% vào năm 2008. Tuy nhiên, tại thời điểm 2007, mức thuế suất của Việt Nam sẽ giảm tương ứng như sau: giảm 40% thuế suất của gia súc (anp); 50% thuế suất của thịt gia súc; 70% thuế suất của rau củ quả (v_f) và thuỷ hải sản (fsh). Chẳng hạn, mức giảm từ 5% xuống 3% được tính toán là giảm 40% của thuế suất hiện tại.

Kết quả tính toán tại mô hình GTAP được cung cấp tại Phụ lục 16 đến 22. Việt Nam là quốc gia được lợi nhất về tăng trưởng GDP (Phụ lục 16). Việt Nam được lợi nhất về thu nhập hộ gia đình (Phụ lục 17). Giá trị gia tăng cũng thay đổi theo hướng có lợi cho Việt Nam nhất (Phụ lục 18). Giá cả hàng hoá cũng thay đổi lớn nhất ở Việt Nam (Phụ lục 19). Hệ số thương mại, khối lượng xuất nhập khẩu cũng thay đổi theo hướng có lợi cho Việt Nam (Phụ lục 20, 21, 22).

Những kết quả tính toán trên cho thấy việc hoàn thiện công cụ thuế quan ở Việt Nam theo hướng cắt giảm mạnh mẽ hơn, trong trường hợp thực hiện Chương trình EHP giữa ASEAN và Trung Quốc, là một quyết định chính xác. Điều này phù hợp với những nhận định, tính toán về lợi thế so sánh hiện hữu của Việt Nam. Việt Nam nên định hướng mở rộng thương mại tự do ở những ngành mà Việt Nam có lợi thế so sánh hiện hữu. Ngay cả trong quan hệ thương mại với Trung Quốc và ASEAN, nếu vận dụng khéo léo công cụ thuế quan (việc cắt giảm thuế quan) thì Việt Nam sẽ có lợi. Việc vận dụng RCA và GTAP kể trên vào đánh giá việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế ở Việt Nam gợi ý rằng, Việt Nam có thể được lợi hơn nếu tăng tốc lộ trình tự do hoá thương mại ở những ngành mà Việt Nam có lợi thế so sánh hiện hữu so với các nước này.

Sử dụng GTAP để đánh giá tác động của EHP chỉ là một ví dụ về việc

ứng dụng GTAP vào phân tích chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam. Ngay trong việc đánh giá EHP, ngoài việc xem xét sự thay đổi về thuế, người sử dụng hoàn toàn có thể xem xét sự thay đổi của các biến số khác. Tương tự, GTAP có thể sử dụng để phân tích những quyết định liên quan đến chính sách thương mại quốc tế như cam kết quốc tế hay thậm chí cả phản ứng chính sách từ các quốc gia khác trên thế giới.

Tóm lại, sử dụng khung phân tích nêu ra trong chương đầu tiên, chương 2 đã xem xét chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam trên cả ba nội dung (nhận thức về mối quan hệ giữa tự do hoá thương mại và bảo hộ mậu dịch trong quá trình hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam; việc sử dụng các công cụ của chính sách thương mại quốc tế; và phối hợp hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế). Nhận thức về mối quan hệ giữa tự do hoá thương mại và bảo hộ mậu dịch đã chuyển từ thay thế nhập khẩu sang hướng vào xuất khẩu. Chính sách thương mại quốc tế chưa được sử dụng như một hệ thống, thiếu sự kết hợp đồng bộ giữa các ngành liên quan, và thiếu một cơ quan đầu mối phối hợp toàn bộ quá trình hoàn thiện hệ thống này. Các công cụ phi thuế quan chưa được thống kê, theo dõi một cách thường xuyên và do các cơ quan khác nhau quản lý. Việc sử dụng các công cụ thuế quan và phi thuế quan một cách linh hoạt để vừa phù hợp với các cam kết quốc tế, vừa đảm bảo với mục tiêu phát triển các ngành trong nước còn bị tách rời. Việc phối hợp hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế còn chưa khai thác được hết tiềm năng xuất khẩu của khu vực FDI cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh các ngành chế tạo.

CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn ở các chương trước, chương này tập trung đề xuất các quan điểm và giải pháp hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam. Phần 3.1 rà soát bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong thời gian tới. Phần 3.2 đưa ra các quan điểm tiếp tục hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Phần

3.3 trình bày các giải pháp tiếp tục hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế. Các giải pháp được đề xuất theo nội dung của công việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế (đã đưa ra trong chương 1). Các nội dung được trình bày trong mỗi giải pháp gồm có tính cần thiết, nội dung của giải pháp, địa chỉ áp dụng, và điều kiện thực hiện giải pháp.

3.1. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam trong thời gian tới

Việt Nam đặt mục tiêu phát triển kinh tế nhanh, bền vững để về cơ bản trở thành quốc gia công nghiệp hoá vào năm 2020. Thúc đẩy xuất khẩu và tăng cường đầu tư đã được xác định là động lực tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, hội nhập kinh tế quốc tế đã được nhìn nhận là một yếu tố của sự phát triển. Tất cả các yếu tố này tác động tới việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế của Việt Nam.

Các lịch trình cam kết mà Việt Nam đang và sẽ tham gia bao gồm lịch trình thực hiện chương trình AFTA và chương trình ASEAN mở rộng (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản), lịch trình thực hiện APEC, lịch trình thực hiện

Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ, lịch trình thực hiện cam kết trong WTO. Khi tham gia và thực hiện hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam phải đảm bảo tuân thủ các lịch trình như: cắt giảm thuế quan xuống mức 0% vào năm 2015 và chậm nhất là vào năm 2018 trong ASEAN; chuyển đổi các sản phẩm từ danh mục này sang danh mục khác (trong ASEAN); tự do hoá thương mại trong APEC vào năm 2020; tự do hoá thương mại hàng hoá đối với Hoa Kỳ vào năm 2008 (trong khuôn khổ Hiệp định thương mại Việt Nam

– Hoa Kỳ); lịch trình mở cửa thị trường trong khuôn khổ WTO.

Khi trở thành một thành viên chính thức của WTO, các vấn đề hậu WTO sẽ yêu cầu Việt Nam tiếp tục thực hiện hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế một cách nhất quán. WTO rà soát chính sách thương mại quốc tế theo thể chế (cơ quan hoạch định và hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế của một quốc gia), các công cụ tác động trực tiếp tới nhập khẩu và các công cụ tác động trực tiếp tới xuất khẩu. WTO cũng rà soát chính sách thương mại quốc tế của các quốc gia theo ngành hàng. Mặc dù, khung phân tích chính sách thương mại quốc tế (nêu ra trong Chương 1) không thay đổi song mức độ giải quyết (cả về nội dung và cách thức) sẽ thay đổi. Việt Nam sẽ trực tiếp chịu tác động từ kết quả của vòng đàm phán Doha. Việc các nước phát triển sử dụng những biện pháp kỹ thuật và hành chính vẫn là một thực tế. Tuy nhiên, Việt Nam có thể được hưởng lợi từ các yêu cầu thực thi của các nước đang phát triển đối với các nước phát triển về các vấn đề như nông nghiệp, dệt may, chống bán phá giá, biện pháp kiểm dịch và vệ sinh thực vật, đối xử đặc biệt với các nền kinh tế nhỏ. Bên cạnh đó, Việt Nam phải xác định hoàn thiện chính sách mạnh mẽ hơn nữa bởi vì các nước phát triển, đặc biệt là Hoa Kỳ, Canada và EU, đang thúc đẩy các thành viên mau chóng đạt thoả thuận về ba vấn đề Singapore về tạo thuận lợi cho thương mại (đầu tư, cạnh tranh, mua sắm của chính phủ). Một số thành viên của WTO (Nhật Bản, Singapore, Thái

Lan) đang sử dụng các hiệp định thương mại song phương như là biện pháp thâm nhập thị trường khi mà các thoả thuận đa phương có chiều hướng bế tắc23.

Hội nhập kinh tế quốc tế không thể tách rời việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Các mục tiêu này được Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự thảo trong Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2006-2010, trong đó nêu rõ mục tiêu tổng quát của kế hoạch 5 năm 2006-2010 là “Đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, đạt được bước chuyển biến quan trọng theo hướng phát triển nhanh và bền vững. Cải thiện rõ ràng đời sống vật chất, văn hoá và tinh thần của nhân dân. Tạo được nền tảng để đẩy nhanh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và từng bước phát triển kinh tế tri thức. Giữ vững ổn định chính trị và trật tự, an toàn xã hội. Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia. Nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế” [8, tr.63]. Việc định hướng phát triển 19 ngành và lĩnh vực đã được nêu ra trong bản dự thảo. 24 Vấn đề thứ tự ưu tiên sẽ tiếp tục là vấn đề cần giải quyết trong thời gian tới. Hậu WTO sẽ tạo ra những thay đổi về nhận thức và chính sách của các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. Các

doanh nghiệp nước ngoài sẽ tham gia vào thị trường Việt Nam nhiều hơn và các doanh nghiệp Việt Nam sẽ vươn ra thị trường thế giới mạnh mẽ hơn.

23 Ba vấn đề này được biết đến như các vấn đề Singapore vì các nước phát triển đề xuất tại Hội nghị Bộ trưởng WTO tổ chức tại Singapore vào tháng 12 năm 1996.

24 19 lĩnh vực này bao gồm phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và nâng cao đời sống nông dân; phát triển công nghiệp, thực hiện mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá; phát triển các ngành dịch vụ; hoạt

động xuất nhập khẩu và hội nhập kinh tế quốc tế; giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; khoa học và công nghệ; tài nguyên môi trường và phát triển bền vững; dân số và kế hoạch hoá gia đình; lao động, giải quyết việc làm; công tác xoá đói giảm nghèo, khuyến khích làm giàu hợp pháp, chính sách với người có công, phát triển mạng lưới an sinh xã hội; công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân; phát triển văn hoá, thông tin-nền tảng của tinh thần xã hội; phát triển thể dục thể thao; nâng cao đời sống của đồng bào dân tộc ít người; thực hiện chính sách tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng; thực hiện bình đẳng về giới, nâng cao vị thế của phụ nữ và bảo vệ quyền lợi của trẻ em; phát triển thanh niên Việt Nam; phòng chống các tệ nạn xã hội; tăng cường tiềm lực quốc phòng an ninh kết hợp với phát triển kinh tế - xã hội. [8]

3.2. Quan điểm tiếp tục hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế trong

điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

Quan điểm về hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế cần bao gồm những nội dung sau:

Một là, việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế phải chủ động gắn liền với mục tiêu công nghiệp hoá và các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Chính sách thương mại quốc tế là một bộ phận không thể tách rời trong hệ thống chính sách kinh tế xã hội của đất nước. Hoạt động xuất nhập khẩu và hội nhập kinh tế quốc tế chỉ là một trong 19 định hướng về phát triển các lĩnh vực, ngành tại Việt Nam. Việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế do đó phải được gắn kết chặt chẽ với các chính sách kinh tế - xã hội, đặc biệt là chính sách công nghiệp. Việc chủ động hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế liên quan tới các hàng loạt các vấn đề như nhận thức, trách nhiệm của các bên liên quan; và cả việc huy động và sử dụng các nguồn lực cần thiết. Việc chủ động hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế thể hiện ở nhận thức về mối quan hệ giữa tự do hoá thương mại và bảo hộ mậu dịch trong quá trình hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế cho phù hợp với bối cảnh của Việt Nam; hoàn thiện các công cụ thuế quan và phi thuế quan cho từng ngành, từng lĩnh vực, từng hàng hoá cụ thể, và chủ động tổ chức phối hợp hoàn thiện chính sách. Việc chủ động hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế còn thể hiện ở việc chủ động đưa ra các nội dung và đề xuất cách thức giải quyết các vấn đề trong các quan hệ song phương và trong các tổ chức khu vực và quốc tế mà Việt Nam tham gia. Nhận thức của lãnh đạo và các cấp thực thi được thể hiện bằng tầm nhìn và các chương trình hành động. Các chương trình hành động về hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế cũng cần được gắn chặt chẽ với các nguồn lực về trang thiết bị, tài chính, và con người.

Hai là, việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế là một trong các hoạt động góp phần đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Việt Nam. Thông qua việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ gia tăng khả năng tiếp cận thị trường và khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế sẽ tạo điều kiện tăng cường gắn kết sự phối hợp giữa các cấp, các ngành và cộng đồng doanh nghiệp. Việc chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu theo hướng gia tăng xuất khẩu những mặt hàng chế biến, chế tạo và những mặt hàng có giá trị gia tăng cao và việc quản lý nhập khẩu (“kiềm chế nhập siêu”) sẽ góp phần tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Việt Nam.

Ba là, việc hoàn thiện chính sách thương mại quốc tế phải đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc chung, thực hiện quyền lợi và nghĩa vụ thành viên của các tổ chức khu vực và quốc tế mà Việt Nam tham gia nhưng không bó buộc trong một lịch trình nhất định. Việt Nam phải đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc như

(i) không phân biệt đối xử thông qua thực hiện quy chế tối huệ quốc (MFN) và nguyên tắc đãi ngộ quốc gia (NT); (ii) nguyên tắc về thương mại tự do hơn (ngày càng giảm dần các biện pháp can thiệp vào thương mại); (iii) nguyên tắc về tính có thể dự đoán và đảm bảo minh bạch hoá quá trình thiết kế và thực thi chính sách; (iv) đảm bảo cạnh tranh công bằng; (v) khuyến khích phát triển và cải cách kinh tế [1, tr.17-20]. Các quyền lợi về thâm nhập thị trường, tham gia đàm phán và các nghĩa vụ như mở cửa thị trường, báo cáo tình hình thực hiện cắt giảm các biện pháp can thiệp vào thương mại, đầu tư cần phải được thực hiện. Việt Nam phải điều chỉnh chính sách cho phù hợp với luật chơi chung trong các tổ chức đó. Việc quán triệt quan điểm này sẽ đảm bảo đáp ứng yêu cầu của các tổ chức khu vực, quốc tế và chủ động tận dụng được các cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế. Việc đàm phán thay đổi hoàn toàn lịch