Cải cách thủ tục hành chính qua thực tiễn của Thủ đô Hà Nội

động lực mạnh mẽ để thúc đẩy tăng trường kinh tế, phát triển dân chủ và các mặt khác của đời sống xã hội. Ở Việt Nam, công cuộc đổi mới toàn diện đất nước tính đến nay đã gần 3 thập kỷ. Trong khoảng thời gian đó, đồng thời với việc đổi mới về kinh tế thì cải cách hành chính cũng được tiến hành. Cuộc cải cách hành chính được thực hiện từng bước thận trọng và đã thu được nhiều kết quả rất đáng khích lệ, càng ngày càng thể hiện rò vai trò quan trọng của mình trong việc đẩy nhanh sự phát triển đất nước. Tuy nhiên, bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay đang đặt ra cho Việt Nam những thách thức và cơ hội mới, đòi hỏi những cố gắng cao độ. Đây cũng là điều hợp lý vì ở Việt Nam đang còn rất nhiều vấn đề kinh tế - xã hội, hoặc tồn tại từ lâu, hoặc mới nảy sinh cần phải được giải quyết tích cực và có hiệu quả. Và muốn giải quyết các vấn đề trên thì bên cạnh việc tự tìm tòi thì học hỏi kinh nghiệm cải cách hành chính ở các nước cũng là một phương pháp hết sức cần thiết, đặc biệt là các nước Châu Á, qua đó thúc đẩy và có kết quả hơn nữa công cuộc cải cách nền hành chính nhà nước.

Cải cách hành chính Hàn Quốc: Từ một quốc gia nông nghiệp, kém phát triển trong thập kỷ 60 của thế kỷ XX, chỉ sau hơn 30 năm, Hàn Quốc đã vươn lên trở thành một “con hổ châu Á” và là một trong mười nền kinh tế phát triển nhất thế giới. Mặc dù đã phát triển vượt bậc, nhưng trong hàng thập kỷ, một số bất cập mang tính hệ thống đã không được giải quyết triệt để nên các bất cập đã trở thành các tác nhân gây ra khủng hoảng tài chính tiền tệ vào năm 1997. Khủng hoảng năm 1997 đã buộc Hàn Quốc đối diện với một nhận thức thực tế là: các phương thức cũ trong điều hành bộ máy nhà nước đã trở nên lạc hậu trong giai đoạn mới và cần có những thay đổi cơ bản để vực lại nền kinh tế của đất nước. Hàn Quốc đã khẩn trương nghiên cứu những bài học kinh nghiệm quốc tế để xây dựng Chương trình cải cách khu vực công, nhằm khắc phục hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ, tập trung trên bốn lĩnh vực chính: hợp tác, tài chính, lao động và khu vực công, trong đó xem việc tăng cường thúc đẩy cơ chế thị trường là nhiệm vụ trọng tâm.

Hàn Quốc đã thành lập Uỷ ban đặc trách trực thuộc Tổng thống, chịu trách nhiệm lập kế hoạch ngân sách, cải cách Chính phủ và đưa vào thử nghiệm nhiều ý

tưởng cải cách mới, một trong số đó là chế độ lương, thưởng dựa theo đánh giá chất lượng hoạt động của từng cá nhân (hoàn toàn trái với cơ chế trả lương dựa theo cấp bậc kiểu truyền thống), tiến hành giảm biên chế, từng bước thực hiện việc thuê khoán dịch vụ công, mở rộng phạm vi hoạt động của khu vực tư…

Cải cách được tiến hành tại tất cả các đơn vị thuộc khu vực công, với trọng tâm là tái cơ cấu nhằm làm gọn nhẹ bộ máy, áp dụng nguyên tắc cạnh tranh và nguyên tắc chất lượng thực thi công việc, đã xây dựng một hệ thống tiêu chí và đánh giá cải cách, theo đó các Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, theo định kỳ, phải nộp báo cáo cải cách hàng quý cho Ủy ban đặc trách. Kết quả việc thực hiện nhiệm vụ cải cách của từng cơ quan sẽ là cơ sở để tính toán phân bổ ngân sách cho cơ quan này vào năm sau. Đồng thời, việc phản hồi thông tin và chế độ thưởng phạt minh bạch đã khuyến khích việc thực hiện sự cam kết đối với cải cách…

Kết quả thu được từ quá trình cải cách rất khả quan. Về thể chế, đã sửa đổi các quy định của nhà nước để bảo đảm sự thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của thị trường trên nguyên tắc giảm bớt sự can thiệp của nhà nước và giảm chi phí cho người dân. Các lĩnh vực được cải cách về thể chế là quản lý hành chính, nhân sự, quản lý tài chính; quản lý doanh nghiệp công và quản lý lao động. Cải cách tổ chức bộ máy hành chính, chú trọng phân cấp là vấn đề mấu chốt nhất. Về cải cách công vụ và công chức, đã đưa yếu tố cạnh tranh vào chế độ tuyển dụng theo nguyên tắc minh bạch và công khai. Ban hành cơ chế đánh giá công chức đi đôi với điều chỉnh chế độ tiền lương. Đã xây dựng được mạng lưới hạ tầng thông tin thuộc loại tốt nhất trên thế giới, thiết lập xong hệ thống xử lý công việc hành chính trong nội bộ các cơ quan hành chính thông qua mạng điện tử, tiến hành việc cung cấp dịch vụ công thông qua Internet, kể cả việc cung cấp dịch vụ hành chính thông qua điện thoại di động, công khai hoá việc xử lý các vấn đề của dân, của doanh nghiệp trên mạng…

Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định trong CCHC, nhưng Hàn Quốc vẫn tiếp tục tiến trình cải cách để hoàn thiện hơn nền hành chính hiện nay.

Cải cách hành chính Singapore: Có diện tích nhỏ, dân số ít, tài nguyên thiên nhiên không có gì, nhưng quốc đảo này là một hình mẫu phát triển kinh tế đầy năng động trong nhiều năm qua và cũng được coi là “một con hổ” của châu Á. Sự

thần kỳ trong quản lý và phát triển kinh tế của nước này xuất phát từ việc CCHC được quan tâm thực hiện từ đầu những năm 70 của thế kỷ XX và có chính sách thu hút nhân tài rò ràng, đúng đắn. Vào những năm 80, giới lãnh đạo Singapore đề ra phong trào “hướng tới sự thay đổi” mà trọng tâm là đổi mới cơ chế quản lý để thích ứng với sự thay đổi. Đến năm 1991 khởi động chương trình cải cách mang tên “Nền công vụ thế kỷ 21” nhằm xây dựng nền công vụ có hiệu quả, hiệu lực với lực lượng công chức liêm chính, tận tuỵ, có năng suất lao động và chất lượng dịch vụ cao. Một số biện pháp đồng bộ đã được áp dụng, đó là:

- Áp dụng bộ quy chuẩn ISO 9000 trong BMHC, coi đó vừa là công cụ cải tiến lề lối làm việc, vừa là công cụ đánh giá hiệu quả, phân loại công chức.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 138 trang tài liệu này.

- Đưa tinh thần “doanh nghiệp” vào hoạt động của BMHC mà cốt lòi là lấy hiệu quả làm thước đo.

- Thành lập Uỷ ban hỗ trợ doanh nghiệp nhằm tìm hiểu, đánh giá và đề xuất phương án giải quyết các kiến nghị của doanh nghiệp.

- Đề ra Chương trình xoá bỏ cách làm việc quan liêu, nhiều tầng nấc của BMHC với mục tiêu là việc gì cũng phải có cơ quan chịu trách nhiệm.

- Thường xuyên rà soát để loại bỏ những quy định lỗi thời không còn phù hợp.

- Đặc biệt chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức, coi đó là giải pháp cơ bản nhất để xây dựng nền công vụ có hiệu quả.

Từ năm 1983 đến nay, Singapore đã tập trung phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho công nghệ thông tin, tăng cường năng lực cho đội ngũ công chức để áp dụng công nghệ mới, hiện đã cung cấp dịch vụ công thông qua Internet và dự kiến tiến tới giải quyết công việc của dân qua điện thoại di động trong mọi thời điểm. Theo đánh giá của giới chuyên môn, hiện nay Singapore đứng ở nhóm những nước dẫn đầu về tốc độ phát triển chính phủ điện tử và đang bước sang giai đoạn “phát triển công dân điện tử”.

Nhà nước đã có chính sách cụ thể trong việc trả lương xứng đáng cho cán bộ, công chức, qua đó hạn chế tối đa nạn tham nhũng, minh bạch hóa chính phủ, tạo đà cho cán bộ công chức dành hết tâm sức cho công việc được giao.Có chính sách thu

hút và sử dụng nhân tài ngoại quốc rất bài bản, từ hàng chục năm nay, Singapore đã xác định rằng, người tài là yếu tố then chốt quyết định khả năng cạnh tranh và phát triển của nền kinh tế với bước đột phá là việc sử dụng nhân tài ngoại quốc trong bộ máy nhà nước. Một Bộ trưởng của Singapore đã tuyên bố, Singapore tích cực tham gia vào “cuộc chiến toàn cầu để giành giật nhân tài”, còn cựu Thủ tướng Lý Quang Diệu từng khẳng định: “Nhân tài nước ngoài là chìa khoá bước tới tương lai”, chính vì thế, “các công ty cần các nhân tài hàng đầu để cạnh tranh trên toàn cầu”.

Cải cách hành chính Nhật Bản: Là nước không giàu về tài nguyên với dân số khá đông, phần lớn nguyên nhiên liệu phải nhập khẩu, kinh tế bị tàn phá kiệt quệ trong Thế chiến thứ II, nhưng với các chính sách phù hợp, Nhật Bản đã nhanh chóng phục hồi (1945-1954) và phát triển cao độ (1955-1990) khiến cho thế giới hết sức kinh ngạc. Từ thập kỷ 90 thế kỷ XX đến nay, tuy tốc độ phát triển đã chậm lại, song Nhật Bản tiếp tục là một trong các nền kinh tế lớn hàng đầu thế giới.

Cuối năm 1996, Hội đồng CCHC và cải cách cơ cấu được thành lập, tháng 6/1998 đã ban hành một đạo luật cơ bản về cải cách cơ cấu Chính phủ trung ương và lập ra Ban Chỉ đạo cải cách cơ cấu Chính phủ trung ương và được đánh giá là một cuộc cải cách lớn nhất kể từ thời Minh Trị đến nay. CCHC đã được khẩn trương thực hiện vì sau thời gian dài thành công rực rỡ về phát triển kinh tế, đại bộ phận người dân Nhật Bản có tâm lý chung là tự mãn, ngại thay đổi, một bộ phận còn có tính ỷ lại như: cấp dưới chờ đợi cấp trên, thiếu chủ động, không dám tự quyết, nhân dân cũng có tâm lý ỷ lại vào nhà nước. Mục tiêu cải cách của Nhật Bản là xây dựng một chính phủ có bộ máy gọn nhẹ, hiệu quả cao nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo của Thủ tướng và nội các. Phương pháp thực hiện là tổ chức lại và giảm số lượng các Bộ, xây dựng hệ thống các CQHC độc lập, quy định rò phạm vi thẩm quyền và nâng cao hiệu quả việc phối hợp công tác giữa các cơ quan; thiết lập một hệ thống tiêu chí nhằm đánh giá các chính sách, tách bộ phận hoạch định chính sách khỏi các cơ quan có chức năng tổ chức, đẩy mạnh tư nhân hóa, thuê khoán bên ngoài một loạt dịch vụ…

Kết quả thu được rất đáng khích lệ, bộ máy Chính phủ ở trung ương được

thu gọn đáng kể, từ 23 Bộ và một Văn phòng xuống còn 12 Bộ và một Văn phòng; số lượng các tổ chức bên trong của các cơ quan hành chính giảm đáng kể, từ 128 đơn vị cấp vụ, cục và tương đương thuộc các cơ quan hành chính trước đây, nay đã giảm xuống còn 96 đơn vị; từ 1.600 đơn vị cấp phòng và tương đương thuộc các cơ quan, tổ chức, nay giảm xuống còn 995 đơn vị. Số lượng công chức làm việc tại các cơ quan hành chính giảm khoảng 300.000 người và sẽ còn tiếp tục giảm trong thời gian tới; vai trò của Văn phòng Nội các đã được nâng tầm so với các Bộ; tăng cường quyền lực và khả năng kiểm soát của Thủ tướng đối với các Bộ. Trước cải cách, đa phần các chính sách được các Bộ đề xuất, sau cải cách thì những chính sách quan trọng có tầm chiến lược được Thủ tướng chỉ đạo và đề xuất…

Tóm lại việc học hỏi kinh nghiệm cải cách các nước là một điều hết sức cần thiết trong cuộc sống hiện nay, chúng ta nên kế thừa những điểm mới, tiến bộ và biến đổi sao cho phù hợp với nền hành chính Việt Nam. Và trong tương lai không xa, bộ máy hành chính Việt Nam sẽ hoàn chỉnh hơn, hoạt động có hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân ngày một đúng pháp luật, tốt hơn, dần từng bước chuyển nền hành chính từ cơ quan cai quản thành các cơ quan phục vụ dân, làm các dịch vụ hành chính đối với dân, công dân là khách hàng của nền hành chính, là người đánh giá khách quan nhất về mọi hoạt động của bộ máy nhà nước, bộ máy hành chính. Tất cả những mục tiêu đó của cải cách hành chính cũng là nhằm góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa với bản chất của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

Những bài học rút ra:

Bài học 1: Cần có sự quyết tâm chính trị cao từ phía lãnh đạo chính trị cũng như lãnh đạo hành chính trong việc triển khai cải cách thủ tục hành chính.

Bài học 2: Việc cải cách thủ tục hành chính chỉ được triển khai sâu rộng khi có các quy định liên quan trong Luật và được cụ thể hóa trong các văn bản dưới Luật; có các cơ quan chuyên môn ở các cấp thực hiện chỉ đạo, giám sát việc thực hiện.

Bài học 3: Cần mở rộng các thiết chế xã hội khác nhau (người dân, các tổ chức xã hội, các tổ chức chuyên môn độc lập) tham gia thực hiện và đánh giá, giám sát việc cải cách thủ tục hành chính.

Bài học 4: Việc cải cách thủ tục hành chính ở mỗi nước, cũng như mỗi thành phố không được cứng nhắc mà cần linh hoạt, phù hợp với điều kiện về chính trị, văn hóa, xã hội, lịch sử cụ thể.

b) Kinh nghiệm trong nước

Kinh nghiệm TP Hồ Chí Minh

Sau nhiều năm thực hiện CCHC, TP. Hồ Chí Minh đã ban hành nhiều văn bản trong các lĩnh vực là “điểm nóng” của hoạt động kinh tế - xã hội như quản lý nhà đất, xây dựng, thu hút đầu tư,... từng bước xoá bỏ cơ chế “bao cấp”, “xin - cho”, làm thay đổi nếp nghĩ và thói quen trong quan hệ giữa chính quyền với nhân dân, đưa hoạt động của các cơ quan chính quyền ngày càng gần dân hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn, góp phần làm thay đổi tư duy CCHC.

Nếu chỉ tính riêng từ năm 2001 cho đến cuối năm 2007, Thành phố đã ban hành 1.390 văn bản quy phạm pháp luật nhằm tăng cường vai trò quản lý nhà nước và tạo môi trường thông thoáng cho phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều thủ tục hành chính được chuẩn hóa, mẫu hóa, quy trình giải quyết công việc liên quan đến tổ chức và công dân rút ngắn được thời gian, giảm phiền hà cho công dân và doanh nghiệp. Cơ chế "một cửa" được thực hiện phổ biến, cơ chế "một cửa liên thông" đã hình thành và từng bước mở rộng, tạo sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan hành chính. Kết quả thực hiện thí điểm về khoán biên chế và kinh phí quản lý hành chính; việc ứng dụng công nghệ thông tin; áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO; cơ chế "một cửa" và mô hình "một cửa điện tử" đã được Chính phủ đánh giá là thành công và cho mở rộng thực hiện ở một số lĩnh vực trong phạm vi cả nước.

Kết quả công tác CCHC đã góp phần trực tiếp làm cho kinh tế TP. Hồ Chí Minh tiếp tục giữ vững tốc độ tăng trưởng cao liên tục trong nhiều năm qua. Thu hút có hiệu quả đầu tư trong và ngoài nước, tạo môi trường thông thoáng cho mọi thành phần kinh tế hoạt động có hiệu quả. Đó cũng chính là những giải pháp nhằm phát huy nội lực và sức sáng tạo, năng động của nhân dân thành phố. Để tiếp tục phát huy lợi thế này, UBND thành phố đã quyết định phân công ủy quyền nhiệm vụ

cho Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư giải quyết một số thủ tục thuộc chức năng quản lý nhà nước đối với các công ty nhà nước và các dự án đầu tư trên địa bàn thành phố. Nhờ các giải pháp trên đây đã tiếp tục thu hút mạnh thêm nhiều dự án đầu tư mới vào thành phố. Từ đó tạo cơ sở giải quyết việc làm, xoá đói giảm nghèo và từng bước đẩy lùi các tệ nạn xã hội, góp phần nâng cao đời sống các tầng lớp dân cư, bộ mặt đô thị ngày càng được đổi mới.

Thực tiễn cho thấy, CCHC tại TP. Hồ Chí Minh đã đạt được những kết quả tích cực, nhưng cũng gặp không ít khó khăn, trở ngại cần được sớm khắc phục. Đã nảy sinh những vướng mắc từ cơ chế, chính sách như chưa phân cấp, phân định rành mạch trong mối quan hệ về giải quyết thủ tục hành chính và trên từng lĩnh vực giữa các ngành, các cấp; việc rà soát, bãi bỏ nhiều văn bản pháp quy, văn bản hành chính sai sót dù rất cố gắng, nhưng chưa có quy trình ra văn bản thật đúng chuẩn mực và hiện vẫn còn những quy định bất cập khác; thời gian xử lý thủ tục hành chính đã tiến bộ nhưng vẫn bị quá hạn, nhiều hồ sơ còn tồn đọng do sự phối, kết hợp giữa các cơ quan, tổ chức nhà nước chưa chặt chẽ. Mặt khác, xét cho cùng, muốn CCHC có hiệu quả, phải có một đội ngũ công chức có phẩm chất, năng lực ngang tầm với nhiệm vụ và vấn đề kèm theo là phải có cơ chế quản trị nhân sự khoa học, chế độ chính sách tuyển dụng, lương thưởng hợp lý, khuyến khích được người giỏi, động viên được mọi nguồn nhân lực.

Về những vấn đề trên đây, qua khảo sát, điều tra trực tiếp thực tiễn cũng như nghiên cứu, tổng hợp lại từ các nguồn thông tin khác nhau, chúng tôi đã nhận thấy quá trình CCHC trên địa bàn TP Hồ Chí Minh trong những năm vừa qua đã gặp một số khó khăn, hạn chế, cả khách quan và chủ quan sau đây:

Về khách quan, đó là nhiều văn bản quy phạm pháp luật của cấp Trung ương chậm ban hành hướng dẫn, hoặc ban hành thiếu đồng bộ, chồng chéo, trong khi nhiều luật mới hoặc bổ sung, điều chỉnh, đã được ban hành và có hiệu lực, từ đó làm cho quá trình triển khai thực hiện bị lúng túng hoặc khó khăn. Mặt khác, với đặc thù của TP. Hồ Chí Minh là thành phố lớn, trung tâm kinh tế; văn hóa khoa học công nghệ và rất năng động với các hoạt động hết sức tập trung, nhưng vẫn còn

nhiều quy định quản lý, nguyên tắc tổ chức không tương thích ràng buộc. Các chế độ chính sách, nhất là tiền lương chưa thật sự tạo động lực thúc đẩy cán bộ, công chức gắn bó với công việc trong thực thi công vụ nói chung và thực hiện chương trình CCHC nói riêng. Cấp Trung ương chưa có phối hợp đồng bộ trong công tác CCHC, nhất là về thủ tục hành chính giữa các bộ-ngành chưa có sự thống nhất, phối hợp xuyên suốt trong quá trình thực hiện lĩnh vực chuyên môn.

Về chủ quan, công tác chỉ đạo thực hiện chương trình CCHC ở một số cơ quan đơn vị chưa được quan tâm chỉ đạo sâu sát, chặt chẽ, thường xuyên. Lãnh đạo một số sở-ngành, quận-huyện quan tâm chưa thật đúng mức và chỉ đạo quyết liệt đối với công tác CCHC, từ đó thiếu sự kiểm tra, đôn đốc thực hiện theo phân công, thậm chí có đơn vị gần như khoán trắng cho các bộ phận phòng ban trực thuộc. Cũng phải thắng thắn nhận thấy Ban Chỉ đạo và các thành viên Ban Chỉ đạo CCHC của các sở-ngành, quận-huyện chưa đầu tư đúng mức về thời gian, công sức, trí tuệ cho công tác CCHC theo trách nhiệm được phân công. Thêm vào đó, một bộ phận cán bộ, công chức, nhất là người đứng đầu một vài cơ quan, đơn vị chưa nhận thức đầy đủ, ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác CCHC nên tiến độ thực hiện còn hạn chế. Kỷ luật, kỷ cương hành chính trong một bộ phận cán bộ công chức ở nhiều cơ quan, đơn vị còn lỏng lẻo, yếu kém; một số lĩnh vực công việc thực hiện còn thiếu đồng bộ, kết quả còn hạn chế hoặc vẫn còn tình trạng gây phiền hà cho tổ chức, công dân. Cộng với trình độ ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của các cơ quan nhà nước còn hạn chế và chưa ngang tầm với yêu cầu phát triển của thành phố, một đô thị lớn trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế trong khi đó nhận thức và chỉ đạo của người đứng đầu ở nhiều cơ quan, đơn vị trong việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế càng làm cho việc triển khai CCHC gặp nhiều khó khăn hơn. Chất lượng đào tạo, bồi dưỡng tuy có nâng lên nhưng vẫn còn nặng về lý thuyết, thiếu quan tâm bồi dưỡng kỹ năng và xử lý tình huống trong quản lý hành chính. Tinh thần trách nhiệm của cán bộ, công chức đôi lúc chưa làm hài lòng tổ chức và công dân; một số cơ quan đơn vị chưa kiên quyết xử lý kịp thời và nghiêm minh những cán bộ, công chức thiếu tinh thần trách nhiệm trong thực thi công vụ. Tiến độ rà soát thủ tục hành chính còn chậm, kết quả giải quyết hồ sơ theo nhu cầu của tổ