Các thiết chế quản lý đô thị Thăng Long thế kỷ XVI - XVIII - 17

Nội dung sự kiện

Nguồn trích dẫn

Năm

Tháng

Tên sách

Tập

Tr.

1500

10

Xây tường phía đông.

Làm kho tàng và phủ đệ các thân vương, công chúa.

TT

3

25

12

Phủ Phụng Thiên bị cháy

TT

3

28

1502

2

Vua ngự điện Kính Thiên. Hồng lô tự truyền loa xướng danh. Mọi năm bảng vàng

vẫn treo ở ngoài cửa Đông Hoa, đến nay vua sai Lễ bộ bưng ra, đánh trống nổi nhạc rước ra treo ở cửa Thái Học. Bảng vàng treo ở cửa nhà Thái Học bắt đầu từ đó.

TT

3

29

1503

4

Đắp đê Tô Lịch, đào cừ Yên Phúc. Dương Trực Nguyên, Tả thị lang bộ Lễ tâu xin: Đắp đê sông Tô Lịch trên từ cầu Trát xuống đến sông Cống để phòng bị thuỷ hoạn, lại xin khai cừ Yên Phúc xuống đến cừ Thượng Phúc để lấy nước tưới ruộng, nhà

vua chuẩn y

CM

2

15

9

Cháy lớn ở chợ Đông, phố xá bị thiêu trụi

TT

3

34

1504

5

Nhà vua từ Tây kinh trở về cung, trong mình không được khoẻ. Lúc bệnh kịch quá để mệnh lệnh cho Thái tử nối ngôi. Đến nay mất ở điện Đồ Trị.

CM

2

17

Trước kia, vua xây các điện Thượng Dương, Giám Trị, Đồ Trị, Trường Sinh, nơi để

nghỉ ngơi, điện để đọc sách và ăn chay. Lại dựng điện Lưu Bôi ở trong cung (đưa nước vào trước thềm điện, gọi là đài Lưu Bôi)

TT

3

34

12

Lê Quảng Độ, Tả đô đốc phủ trung quân, Lê Năng Nhượng, Tông nhân lệnh, cùng

văn vò trăm quan đều đến điện Hưng Minh rước Tấn vào cung lên ngôi vua (tức Uy Mục đế).

CM

2

20

12

Định lệ làm điếm trực canh ngoài cửa Ngũ thành. Có sắc chỉ rằng: ở ngoài cửa Ngũ Thành, các vệ Hiệu lực, Thần vệ, Điện tiền phải làm hai dãy nhà ngói, mỗi dãy 7 gian.

TT

3

37

1505

2

Truy tôn mẹ là Nguyễn thị làm Hoàng Thái hậu. Hoàng thái hậu Nguyễn thị người xã Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn, lúc bé mồ côi và nghèo đói, phải tự bán mình cho nhà một người ở phủ Phụng Thiên. Sau nhà người ấy phạm tội, Nguyễn thị phải tịch thu làm nô tỳ trong cung vì cớ ấy được vào hầu Hoàng thái hậu ở cung Trường

Lạc.

CM

2

21

4

Làm điện Quang Mỹ ở phường Lệ Viên, huyện Quảng Đức để thờ tiên tổ của Thái hoàng Thái hậu

TT

3

39

1506

12

Nhà vua sai Binh bộ Thượng thư Nguyễn Quang Mĩ, Lại khoa đô cấp sự trung

Nguyễn Tinh và Giám sát ngự sử Nguyễn Trọng Đạt thi khảo quân và dân về môn viết chữ và tính toán ở sân điện Giảng Vò.

CM

2

25

1509

2

Đặt ti Phi vò lực sĩ. Theo chế độ cũ lực sĩ điện Kim Quang 10 ti, mỗi Tiểu đội lực sĩ

CM

2

30-31

100 người, bác sĩ hai người, thay ban nhau phụng mệnh túc trực ở điện Kim Quang. Đến nay, mới đặt Phi vò lực sĩ 1.000 người, phụng mệnh túc trực cung Đoan Khang, cũng như thể lệ lực sĩ túc trực điện Kim Quang.

Đặt hai giám Tiểu đội Ngự tương và Ngự mã. Tính nhà vua thích dũng lực, nhân đi tế yết giao đàn trở về, cỡi voi vào cửa Đông Hoa, sai quân các Tiểu đội và quân các vệ trong Ngũ phủ, quản lãnh voi công dẫn đến trước mặt vua để ứng tuyển... Mỗi ngày sai hai viên giám quân đấu sức với nhau: hai bên cầm gậy đánh nhau từ cửa Thanh Dương đến ngoài cửa Thái miếu, nhà vua tới xem, lấy làm thích thưởng cho

tiền và lụa.

11

Nhà vua dùng hai chiếc thuyền nhỏ Hà Thanh và Hải Thanh đi vội đến Thiên Kiện, bắt được một viên tướng trong hàng ngũ quân thuỷ và chém được 20 thủ cấp đem về ngoài cửa Đông Hoa.

CM

2

34

12

- Quân của Oách tiến đến làng Bảo Đà, và phường Hồng Mai. Nhà vua ra cửa Thanh Dương yên uỷ tướng sĩ, lấy kiếm trao cho bọn Trình chi sâm là Lê Quảng Độ”.

- Nhà vua chạy đến phường Nhật Chiêu, vệ sĩ đuổi theo bắt được, đem trói ở cửa Lệ

Cảnh.

CM

2

37-38

1510

Bọn hoạn giả Nguyễn Khắc Hoài nổi loạn, bị giết chết. Một đêm, vào trống canh

hai, nhà vua ra chơi cung Trùng Hoa, rồi lại đi chơi các điện Vạn Thọ, Kính Thiên và Cẩn Đức cùng bầy tôi theo hầu làm thơ xướng hoạ. Sau, Nguyễn Lĩnh, bầy tôi

CM

2

43-44

trong điện, lại rước nhà vua đến chơi ao sen... Nhà vua vua được tin có biến động, bèn hạ lệnh cho bọn Thọ quân công Trịnh Hựu đem quân đánh dẹp, đuổi đến

phường Đông Hà giết được Khắc Hài và quá nửa đồ đảng của hắn.

4

Bắt đầu đặt chức đề lãnh ở 4 cửa thành. Đặt chức chưởng Đề lãnh, đồng Đề lãnh và phó Đề lãnh, đều dùng chức quan trong hàng vò hàm tòng nhất, nhị phẩm để quản lãnh việc quân ở bốn cửa thành: phàm những việc tuần phòng nã bắt kẻ gian, tra hỏi kiện tụng và các việc ngăn cấm hoả tai, việc cầu cống đường sá đều do viên đề lãnh

chịu trách nhiệm

CM

2

43

“Đêm canh ba, hoạn quân Nguyễn Khắc Hoài làm loạn, ép vua đến cung Trùng Hoa, lại đến các điện Vạn Thọ, Cẩn Đức, Kính Thiên

TT

3

53

5

Vua ngự điện Kính Thiên, quan Hồng lô truyền loa xướng danh các tiến sĩ là bọn Hoàng Nghĩa Phú... Lễ bộ đem bảng vàng treo ngoài nhà Thái Học. Lại ban y phục, đai mũ và ban yến

TT

3

61

1511

Vua làm lễ tấu cáo ở Thái Miếu, rồi sai Nguyễn Văn Lang đem tướng sĩ, voi ngựa đi đánh Trần Tuân (nổi loạn ở vùng Sơn Tây)

TT

3

62

Sai Nguyễn Văn Lang trùng tu Sùng Nho điện ở Quốc Tử Giám và hai giải vũ, sáu

nhà Minh Luân nhà bếp, phòng kho, cùng làm mới 2 nhà bia bên đông và bên tây, mỗi gian đặt một tấm bia bên tả, một tâm bia bên hữu

TT

3

63

11

- Trần Tuân ở Sơn Tây nổi loạn, nhà vua sai Trịnh Duy Sản đi đánh, giết được Trần Tuân.

TT

3

61-62

- Duy Sản rút quân về giữ xã Đông Ngạc và phường Nhật Chiêu. Quân của Tuân nhân khí thế đang mạnh muốn tiến sát vào kinh thành. Nguyễn Văn Lang sai quân thân tín ở 6 vệ Điện tiền chuẩn bị thuyền của vua, muốn rước vua lánh vào Thanh Hoa, một mặt điều động những người làm thợ tại các sở bày hàng trận ở Đông Hà, để tỏ cho bên địch biết có quân phòng bị giữ kinh thành... Nhà vua được tin báo bèn sai Nguyễn Văn Lang đốc thúc tướng sĩ các dinh hội họp với toán quân của Duy Sản nổi trống hò reo tiến đánh phá được bọn này, đuổi đến địa phận xã Thuỵ

Hương và Quả Động chém giết không biết bao nhiêu mà kể.

1512

3

Khởi công dựng đại điện và cửu trùng đài... Nhà vua bằng lòng, phong cho Như Tô làm đô đốc đứng trông nom việc dựng hơn trăm nóc cung điện lớn có gác,lại khởi công làm cửu trùng đài. Mặt trước điện đào hồ thông với sông Tô Lịch, vòng quanh khuất khúc, mở thông cửa cống. Nhà vua bất thần ngự thuyền Thiên Quang đi chơi xem suốt ngày đêm. Quân sĩ trong ngũ phủ làm việc xây đắp chưa được thành công,

lại bắt quân sĩ ở các nha môn ở trong và ngoài kinh thành làm việc lấp hồ, san đất

CM

2

56-57

1513

Nước phá vỡ đê ở phường Yên Hoa và thông sang Tây Hồ

CM

1273

Vua ngự điện Quang Trị xem voi đấu nhau với hổ

TT

3

70

Sông Cơ Xá có rắn hiện ra 20 ngày

TT

3

70

2

Dựng điện Mục Thanh và làm hai nhà giáp đường ở phía đông và phía tây điện. Trước kia sắp đặt bài vị thờ tổ tiên như thế này: điện Phụng Tiên ở giữa thờ Thái Tổ Cao Hoàng Đế... nhà Hiếu Kính về phía đông thờ... Đến nay ở đằng trước điện Phụng Tiên dựng điện Mục Thanh và làm hai nhà giáp đường ở hai bên đông và tây

điện ấy. Bên đông gọi là nhà Chương Đức..., bên tây gọi là nhà Chiêu Huân

CM

2

59

3

Vua thân hành đến cầu tự ở điện Tường Quang

TT

3

70

1514

5

“Đắp thành bao sông Tô Lịch, làm điện Tường Quang

TT

3

72

Nhà vua thích mở mang việc thổ mộc: đắp thành rộng hàng mấy ngàn trượng, bao

CM

2

62-63

bọc cả điện Tường Quang, quán Chân Vũ và chùa Kim Cổ, Thiên Hoa; thành đắp

từ phía đông nam đến phía tây bắc, chặn ngang sông Tô Lịch, bên trên đắp hoàng

thành, bên dưới mở cửa cống, xây bằng gạch đá, dùng sắt chắn suốt bề ngang...

5

Có chiếu cho các tiến sĩ mới là bọn Nguyễn Đức Lượng vào điện Thiên Quang làm bài ứng chế, vua sai làm bài Thiên Quang điện ký

TT

3

72

1515

2

Vua thân hành xem tập trận ở xã Định Công, khi về, ngự chơi nhà Hoàng phi Lê ihị

TT

3

73

1516

Hoằng Dụ phóng lửa đốt và cướp kinh thành

ĐVTS

241

1

Vua sai Đông các Đại học sĩ Đỗ Nhạc trấn giữ kinh thành, vua đích thân đem các đại thần văn vò và đô đốc 5 phủ đi theo (Trần Công Ninh nổi loạn ở xứ Đò Hối, Yên Lãng). Quân ra cửa Bắc Thần, vua ngự ở hành tại bên sông Nhị Hà, ra lệnh cho các tướng qua sông tiến đánh, phá tan quân giặc, giết được rất nhiều. Rồi luận công

TT

3

74

các tướng sĩ, chao quan chức cho từng người.

Trước đây, vua thích làm nhiều công trình thổ mộc, đắp thành rộng lớn mấy ngàn trượng, bao quang điện Tường Quang, quán Chân Vũ, chùa Thiên Hoa ở phường Kim Cổ, từ phía đông đến phía tây bắc, chắn ngang sông Tô Lịch, trên đắp hoàng thành dưới làm cửa cống, dùng ngói vỡ và đất đá nện xuống, lấy đá phiến và gạch vuông xây lên, lấy sắt xuyên ngang. Lại sai làm thuyền chiến, sai thợ vẽ kiểu, sai bọn sử nữ trần truồng chèo thuyền chơi trên Hồ Tây, vua cùng chơi lấy làm vui thích. Người thợ Vũ Như Tô làm cung điện lớn hơn trăm nóc, dùng hết tiền của và sức dân trong nước. Lại làm Cửu Trùng đài, trước điện đào hồ thông với sông Tô Lịch để dẫn nước vào, thả thuyền Thiên Quang cho mặc sức du ngoạn. Hồ ấy quanh co khúc khuỷu, mở cửa cống có thể chở thuyền nhẹ ra vào để rong chơi, cực kỳ xa xỉ. Dân chúng đau khổ, binh lính nhọc mệt. Quân năm phủ đắp thành chưa xong được, đến đây có lệnh bắt các nha môn ở trong ngoài kinh thành phải làm, tập hợp nhau lấp hồ, khiêng đất. Vua hàng ngày bất thần ngự chơi các nơi, chỗ nào vừa ý thì thưởng cho bài vàng, bài bạc. Có chỗ đã làm xong lại phải làm lại, sửa đổi xây đắp lại, hết năm này qua năm khác, liên miên không dứt. Quân lính đắp thành mắc

chứng dịch lệ đến một phần mười

4

Trịnh Duy Sản giết vua ở cửa nhà Thái Học. Trước đây vì Duy Sản nhiều lần can ngăn trái ý vua, khi bị đánh bằng trượng, Duy Sản cùng với bọn Lê Quảng Độ, Trình Chí Sâm mưu việc phản lập, bèn sửa soạn thuyền bè, khí giới ở bến Thái Cực

TT

3

75